نام پژوهشگر: عباس مصلایی پور یزدی
امین اسلامی حسن بشیر
مفهوم تذکر یکی از اصول تبلیغی قرآن کریم است که در این تحقق به عنوان یکی از اصول تبلیغی رسانه دینی در جامعه اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس رسانه ی دینی که بر اساس تعالیم قرآنی و سیره ی پیامبر(ص)و امامان معصوم (ع) در جامعه اسلامی فعالیت می کند باید ویگی مذکِر بودن را داشته باشد و یادآوری کننده باشد. رسانه ای که این ویژگی را داشته باشد به رسانه ذکری نامیده شده است. این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ این سوال است که آیا رسانه های جمعی فقط ابزار غفلت هستند یا می توان از آنها به عنوان ابزار تذکر و هدایت نیز استفاده کرد؟ برای رسیدن به رسانه ذکری از نظریه هنجاری استفاده شده و هنجارهای رسانه ذکری بر اساس آیات قرآن و با توجه به مفهوم تذکر از قرآن استخراج شده اند؛ زیرا تحقیق حاضر در پی آن است تا تذکر دادن بر اساس روش های قرآن را به عنوان یکی از هنجارهای رسانه دینی در جامعه اسلامی تعریف کند. برای معرفی و شناسایی هنجارهای رسانه ذکری، پس از تشکیل شبکه مفهومی مفهوم تذکر در قرآن، آیات مرتبط شناسایی و بررسی شدند. در مرحله بعد، روش های تبلیغی هر یک از آیات استخراج شده و باید های رسانه دینی بر اساس مفهوم قرآنی تذکر شناسایی شدند. پس از استخراج این بایدها، برای اثبات کارآمدی و عملی بودن آنها در تولیدات رسانه ای، فیلم آواز گنجشک ها با روش نشانه شناسی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت مدلی برای رسانه ذکری برائه شده است.
مهدی محمدی عباس مصلایی پور یزدی
قرآن کریم با رعایت اختصار و اجمال در بیان برخی مطالب، مانند آیات مربوط به معارف بلند اعتقادی و همچنین آیات الاحکام، صرفاً کلیات این مطالب را بیان نموده و بیان جزئیات، تفاصیل و مصادیق آن ها را بر عهده پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به عنوان مبیّن قرآن کریم گذاشته است. اما بعد از رحلت ایشان، مسلمانان چگونه باید ابهامات خود در مورد معانی آیات را مرتفع سازند؟ فقط ائمه (علیهم السلام، علم و توانایی پاسخ گویی به همه سوالات در این زمینه را داشته اند، زیرا حقایق قرآنی را فقط مطهرون به طور کامل و صحیح درک می کنند و ائمه (علیهم السلام) بنابر حکم آیه تطهیر و با تبیین پیامبر (صلّی الله علیه و آله) مصداق اصلی مطهرون هستند. از سوی دیگر در مورد مسأله ولایت و امامت نیز قرآن کریم، اصل موضوع امامت را مطرح و کلیات آن را بیان نموده و معرفی مصادیق، به پیامبر (صلّی الله علیه و آله) سپرده شده است. آن حضرت نیز در روایات مورد قبول شیعه و اهل تسنن مانند خطبه غدیر، حدیث یوم الدار، حدیث منزلت و روایت جابر، به طور صریح و روشن، امیرالمومنین علی (علیه السلام) و یازده فرزند او را به عنوان ولیّ و امام امت اسلامی معرفی نموده است همچنین قرآن کریم، صفات و ویژگی های امام بر حق را بیان نموده تا طالبان حقیقت بتوانند مصداق آن را بیابند. وجود نص الهی در تعیین امام، علم الهی و عصمت، سه ویژگی امامان بر حق هستند که پس از پیامبر (صلّی الله علیه و آله) این سه ویژگی، حتی از جانب مخالفان ائمه (علیهم السلام) برای کسی جز آنان، ادعا نشده است، و این گونه قرآن کریم، مردم را به سوی اهل بیت (علیهم السلام) راهنمایی می نماید. اما از سوی دیگر، ائمه (علیهم السلام) نیز با بیان جایگاه و فضایل قرآن کریم، آثار و برکات موجود در تلاوت، استماع، حفظ، تدبر و آموزش قرآن کریم و با یادآوری صفات ویژه آن مانند نورانیت و شفابخشی قرآن کریم، مردم را به بهره مندی از آثار و برکات قرآن کریم و استمداد از آن در حل مشکلات دینی و دنیوی خود دعوت نموده اند. ضمن اینکه برای بهره مندی هرچه بیشتر از این آثار و برکات، راهکارهای عملی مانند این موارد را ارائه نموده اند: ایجاد طهارت ظاهری و باطنی، اخلاص، خشوع، استماع و انصات روحی و جسمی در هنگام حضور در محضر قرآن کریم و خود را مخاطب خداوند دانستن.
فاطمه اکبرزاده روشن بی بی سادات رضی بهابادی
پیوستگی و نظم کلمات و انسجام معانی قرآن از موضوعاتی است که در دامن اعجاز قرآن رشد یافته است. یکی از ابعاد تناسب، پیوستگی میان مجموعه ای از سور است. سور حامدات با «الحمدلله» آغاز می شود و شامل سوره های فاتحه الکتاب، أنعام، کهف، سبأ و فاطر است. این پژوهش با توجه به معیارهای درون متنی و برون متنی، تفسیر و ارتباط آیات یک سوره، به بیان گونه هایی از تناسب در سور حامدات پرداخته است. محور مشترک تمامی این سور بیان اصول اعتقادی سه گانه توحید، معاد و نبوت با تکیه بر توحید ربوبی است. هر یک از سور حامدات از زاویه ای خاص به اثبات ربوبیت خداوند می پردازد و این دلیل ظهور متفاوت اصول سه گانه در این سور است. در یک نگاه کلی اصل معاد و نبوت نیز بیانگر ربوبیت تکوینی و تشریعی الهی است. آیات آغازین این سوره ها و فراوانی نام «الله» و «رب» در آن گواه دیگری بر تأکید این سور بر ربوبیت خداوند است. سوره فاتحه الکتاب جامع تمامی مطالب سور حامدات و سایر سور تفصیل این سوره به شمار می آیند. تناسب معنایی فضائل و خواص این سور و مکی بودن آنها از دیگر وجوه اشتراک سور حامدات است.