از آنجا که ادب داستانی به ویژه رمان ، آیینه ی تمام نمای اوضاع اجتماعی و سیاسی ملّت هاست، از گذرگاه رمان های « داستان یک شهر » و « درخت انجیر معابد » از احمد محمود ، و « دزد و سگ ها » و « میر امار » از نجیب محفوظ ، کوشیده شد همانندی ها و نا همانندی ها ، از دو دریچه ی شهر نشینی و سیاست ورزی به قصد تطبیق بررسی شود . پس لایه های مهّم فکری و فرهنگی و مدنیّت و سیاست دو ملّت باستانی ، با هدف نزدیک تر ساختن اندیشه های آنها آشکار و به مشخّصه های آرمانی و آرزو های مشترک دو ملیّت شرقی و مسلمان مورد بررسی قرار گرفت تا ضمن یاری رساندن به پژوهشگران در جهت تطبیق یافته ها ، رد پای مدنیّت و سیاست در ادب داستانی ، نمایان گشته ، تأثیر آن بر نمادهای مدنی و سیاسی جامعه ، کاویده شود . با توجه به گستردگی موضوع ، نگارنده از روش خوانش چندباره ی سطر به سطر و موشکافانه ی چهار رمان یاد شده ، بهره برده است که پس از استخراج مواد خام و مضامین و بن مایه های در خور توجه آثار ، به شیوه ی توصیف توأم با تحلیل و تطبیق ، اطلاعات تازه گرد آوری شده است . می توان گفت که دو جامعه ی ایران و مصر در رمان های یاد شده ، گرفتار عقب ماندگی و نابسامانی های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی اند و بیشترینه ی توده ها به باورهای خرافی دل بسته اند . از شیوه های حکومتی سازنده و کارآمد خبری نیست و از نظارت قانون و حقوق انسانی به دور مانده اند . اجتماع ساکن و سیاست سرکوب ، خرافه و بی سوادی و گذار از کهنگی به نو گرایی در جامعه ی ایران و دزدی حاکمان و خیانت کاری و بی عدالتی ، پدیدار شدن جنبش ها و انقلاب ها همراه با مدارا وزیست مسالمت آمیز و نگاه تازه به طبقه ی زنان در مصر به چالش کشیده شده است . احمد محمود و نجیب محفوظ با نگاه هنری و جهت گیری روشنفکرانه و با گزینش سبک واقع گرایی ، در تلاشند با نمایاندن معضلات و کاستی های جامعه ی خود ، به آگاهی و روشنگری توده ها و سایر طبقات دست یازند تا مردم برای رهایی و پیشرفت خویش ، آگاهانه تصمیم بگیرند . کلید واژه ها : احمد محمود ، نجیب محفوظ ، ادبیّات داستانی ، ادبیات تطبیقی داستان یک شهر ، درخت انجیر معابد ، دزد و سگها ، میرامار .

چکیده عبدالرحمن منیف در سال 1933 میلادی در اردن دیده به جهان گشود. او دکترای علوم اقتصادی دارد که مدتی هم در شرکت نفت سوریه کار کرده، سپس در سن چهل سالگی به نوشتن رمان روی آورد. به کشورهای اروپایی و عربی بسیاری سفر کرده از جمله: یوگسلاوی، فرانسه، بغداد، قاهره، بیروت و دمشق. منیف در کتابهای خود که تعداد آنها به بیست و دو عدد می رسد، برنادیده گرفتن حقوق انسانها در همه زمینه ها تکیه می کند. ـ عوامل موثر در شکل گیری شخصیت منیف 1. فعالیتهای حزبی 2. آشنایی با روشنفکرانی همانند: احمد بهاء الدین، محمود امین..... 3. شهرهای مختلفی که به آنها سفرکرد. ـ افکارمنیف 1. پرده برداشتن از ساختارهای ناکارآمد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی 2. بررسی جایگاه انسان در برابر ظلم 3. مخالفت با اندیشه استبدادی و میل شدید به جنبش اصلاح گرایانه 4. توجه به زندگی کریمانه و مبتنی بر پایه عدالت و برابری انسانها 5. آگاه سازی مردم در برابر نقاط فساد و خودکامگی حاکمان زمان ـ جایگاه ادبی نویسنده 1. نوآوری او از دایره ی رمان عبور کرده وبه دستاوردهای فرهنگی رسیده؛ زیرا تجربه ی روایی ایشان از دیدگاهی فراگیر برخوردار است. ـ سباق المسافات الطویله، جنگ امپریالیستی را که با هدف سیطره بر ثروت های نفتی شرق شکل گرفته است، به تصویر می کشد. نتایج رمان «سباق المسافات الطویله» یک رمان سیاسی است که نویسنده با بیان یک موضوع عاطفی سعی می کند ازسنگینی فضای سیاسی حاکم در رمان بکاهد. ـ در این رمان نویسنده فقط مشکلات شرق (چپاول ثروتهای نفتی ازطرف استعمارگران) را مطرح می کند وهیچ راه حلی ارائه نمی دهد. ـ علت استفاده از تک گویی درونی، حساسیت مأموریتی است که قهرمان رمان در پیش دارد. ـ عبدالرحمن منیف با استفاده از ویژگیهای مکالمه همچون: صراحت، طفره روی، به بیان حالات روحی وخلقی شخصیت ها در دو بخش روایت و گفت وگو می پردازد. - زبان منیف در طول رمان فصیح بوده، هیچ کلمه عامیانه ای در این رمان به چشم نمی خورد، با وجود اینکه مسلط به لهجه های عراقی، خلیجی وشامی بوده است. ـ شخصیت های زن این رمان، آدمهایی بی بند وبار، خوش گذران وغیر متعهد به مسائل اخلاقی هستند. ـ ویژگیهای مشترک شخصیت های پیترو راندلی شرابخواری وزن باره گی است. پیتر قهرمان رمان و عباس شخصیت هایی پویا هستند. اما میرزا واشرف شخصیت هایی ایستا هستند. ـ منیف در ترسیم شخصیت های ایرانی موفق نبوده است؛ زیرا بی طرفی خودش را حفظ نکرده و بیشتر به ویژگیهای ظاهری آنها توجه کرده است. اما در پردازش شخصیت پیتر قهرمان رمان موفق بوده است. ـ هر یک از عنصرهای مکان، زمان، و زاویه دید در بیان ویژگیهای شخصیتی ونحوه عملکرد آنها بکار گرفته شده است. کلید واژه ها: گفت و گو، روایت، سباق المسافات الطویله، عبدالرحمن منیف.