بنای قلعه دختر با عملکرد ترکیبی کاخ و قلعه، به عنوان مرجع ارزشمند معماری دوره گذار از اشکانی به ساسانی، مظهر تجلی طرح های بدیع بسیار مهمی است که در طول سالیان دراز الگوی بناهای عظیمی در ایران زمین شده است. بنابراین باید به عنوان سند تکامل بخشی از تاریخ معماری این سرزمین به درستی شناخته شود که پژوهش حاضر در پی آن است که این هدف را در قالب نقد معماری که بر اساس بهترین شیوه منتج از فصل دوم پایه ریزی شده است و از طریق مراحل توصیف، تحلیل و تفسیر یا تبیین تعریف می شود، دنبال کند. پرسش های جهت دهنده تحقیق، پیرامون الگوهای فضایی و کالبدی بنا، یافتن رابطه کارکردهای دوگانه کاخ و قلعه و کشف راهکارهای معمارانه بکاررفته برای هماهنگ سازی آن ها شکل می-گیرد. برای پاسخگویی به این سوالات، به تحلیل اصول فضایی و کالبدی حاکم بر بنا پرداخته می شود و نتیجه آن ها در قالب ارایه الگوها و نمودارها بیان می گردد. قرارگیری این نتایج در قیاس با بناهای دوره های زمانی متاخر و متقدم تر، ریشه یابی برخی از اساسی ترین الگوهای معماری ایران را به دنبال دارد که از مهم ترین اهداف شکل گیری پژوهش حاضر است. آشنایی با شیوه های معمارانه هماهنگ سازی عملکردهای گوناگون(کاخ و قلعه)، از اهداف بنیادین دیگری است که تحقیق پیش رو سعی در تحقق آن می نماید. روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف، پژوهش توسعه ای، از نظر روش، تاریخی، از نظر روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و میدانی و از نظر روش تجزیه و تحلیل، کیفی است که با معیارهای عقلی، منطقی و با استدلال صورت می گیرد. بر این اساس، ریشه یابی برخی الگوهای فضایی و کالبدی ماندگار و اساسی چون روابط فضایی میان ایوان و گنبدخانه در معماری ایران در بنای قلعه دختر شناسایی شد. غلبه خصوصیات طراحی قلعه بر کاخ و نیز آشنایی با روش ها و نکات بکار گرفته شده برای طراحی همزمان کارکردهای متناقض کاخ و قلعه ، از نتایج دیگری است که به آن اشاره شده است.