نام پژوهشگر: راحله اکبری جونی

بررسی و مطالعه مجموعه سفال های زرین فام مخزن موزه چهلستون اصفهان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده هنر 1391
  راحله اکبری جونی   احمد صالحی کاخکی

سفالگری در طول دوره اسلامی مراحل مختلفی را در جهت هرچه زیباتر شدن طی کرد و نوآوری هایی را در فناوری و تزیین بوجود آورد که یکی از آن ها سفال زرین فام (طلایی) ا ست. این نوع تزیین که از نوع نقاشی روی لعاب می باشد، در سه دوره تاریخی؛ ا ولیه (سده های سوم و چهارم هـ . ق)، میانی (سده های پنجم - نهم هـ . ق) و متأخر (سده های دهم - دوازدهم هـ . ق)تولید و در واقع مراحل تکا ملی خود را طی کرده است. سفال زرین فام در دوران میا نی (سلجوقی، خوارزمشاهی و ایلخانی) که آغاز تحولی جدید در ابداع آثار هنری اسلامی است، نسبت به دوره قبل (اولیه) دگرگون و به حد اعلای خود رسیدکه این را در تغییرِ خمیره، تنوع و تکامل طرح ، نقش، شکل و همچنین آمدن نام هنرمند، تاریخ و حتی کارگاه تولید روی این سفال ها می توان دید. در ایران از مراکز مهمی که ساخت این سفال در آن ها متداول بوده کاشان، ری، جرجان، ساوه، سلطان آباد و تخت سلیمان را می توان نام برد. نقوش و تزیینات گوناگون هر یک از این مراکز موجب پیدایش سبک بخصوصی گردیده که البته برخی مراکز در این زمینه با هم قرابت دارند. در موزه ها و مجموعه های مختلف دنیا نمونه های بسیاری از این نوع سفال موجود است که شاید برخی از آن ها تاکنون به دقت مورد مطالعه قرار نگرفته، از جمله؛ موزه چهلستون اصفهان که یازده نمونه از این نوع سفال را در مخزن خود دارد. این نمونه ها که در یک نظر کلی زرین فام های سده میانی را به یاد می آورد، موضوع بحث ما است. در این رسا له با روش کتابخانه ای و میدانی سعی بر آن شده که از بررسی نقوش و شکل آن ها و مطالعه تطبیقی با نمونه های شناسنامه دار در سایر موزه ها و مجموعه ها، تاریخ و مرکز احتمالی تولید آن ها را بیا بیم. در نهایت با توجه به مطالعات صورت گرفته، پنج نمونه را از تولیدات کاشان، سه نمونه احتمالاً کاشان، دو نمونه از جرجان، یک نمونه را از تولیدات ری و از نظر تاریخ همه نمونه را به سده ششم و هفتم هـ.ق نسبت داده ایم.