اقلیم، از مهم ترین فاکتورهای موثّر بر زندگی انسان شناخته شده است. آب و هوا، به نحوی تمام زندگی انسان از جمله: نوع زیستن و معیشت، شکل و رنگ، راحتی و آسایش، بیماری و ... را تحت الشّعاع قرار می دهد. بروز و یا تشدید بیماری، در رابطه با آب و هوا، از دیرباز مورد توجّه انسان ها بوده است. اقلیم پزشکی علمی است که تأثیر آب و هوا بر سلامتی و بیماری انسان را مطالعه می کند و به دنبال پراکندگی و گسترش بیماری ها، در شرایط اقلیمی متفاوت می باشد. در آب و هواهای متفاوت، بیماری های خاصّی بروز و یا تشدید می یابند. یک بیماری واحد، در آب و هوای متفاوت، با عناصر یکسانی در ارتباط نمی باشد. در این تحقیق، با استفاده از داده های هواشناسی( حداقل، حداکثر و میانگین رطوبت، حداقل، حداکثر و میانگین دما، ساعت آفتابی و سرعت باد)، که جزء مهم ترین پارامترهای اقلیمی موثّر بر آسایش انسان می باشند و همچنین بر اساس آمار تعداد بیماران قلبی- عروقی و تنفسی شهرستان مهاباد، با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن با خطای 05% و معنی داری در سطح 95%، به بررسی رابطه ی عناصر اقلیمی و تشدید بیماری به تفکیک شهر از روستا پرداخته شد. همچنین با استفاده از شاخص های آسایش اقلیمی، منطقه ی آسایش اقلیمی مهاباد شناسایی و با تعداد بیماران هر ماه مقایسه گردید. نتایج به دست آمده نشان داده است که بیشترین تعداد بیماران در ماههای خارج از محدوده ی آسایش( دی و بهمن) و کمترین تعداد بیماران در ماههای آسایش(خرداد، تیر، شهریور و مهر) بوده اند. بر اساس ضریب همبستگی اسپیر من، همبستگی بیماری و عناصر اقلیمی در ماههای مختلف سال متفاوت می باشد. در شهر و روستا نیز همبستگی با عناصر اقلیمی در ماههای مختلف، متفاوت و در صورت رابطه با عناصر اقلیمی یکسان، میزان همبستگی متفاوت می باشد. در ضمن، نوع رابطه ی مستقیم و معکوس در ماههای مختلف سال و در شهر و روستا، یکسان نیست.

افزایش روز افزون مشاهدات اقلیمی، ظهور کامپیوترهای پیشرفته و تغییر نگرش نسبت به پدیده های طبیعی- اقلیمی موجب گردید که روش های طبقه بندی چند متغیره مورد اقبال و استقبال اقلیم شناسان قرار گیرد. کاربرد طبقه بندی در شناسایی نواحی همگن اقلیمی، اهمیت این موضوع را تبیین می کند. در این تحقیق به منظور پهنه بندی بارش شمال غرب کشور از داده های ماهانه ی 8 مشخصه ی بارشی در 260 ایستگاه منطقه طی دوره ی آماری 2005 - 1966 و از تکنیک تحلیل خوشه ای بهره گرفته شد. تحلیل خوشه ای روشی ریاضی است که مجموعه ای از افراد را با استفاده از اندازه های تفاوت یا شباهت، گروه بندی می کند. این روش کاربرد فراوانی در اقلیم شناسی داشته و پهنه بندی دقیق تری را نسبت به روش های سنتی ارائه می دهد. میانگین سالانه ی بارش شمال غرب کشور 9/360 میلی متر است، که دارای دامنه ای برابر با 3/587 و تغییر پذیری مکانی 24 % می باشد. این امر عدم یکنواختی در توزیع مکانی بارش را آشکار می کند، تغییر پذیری فصلی بارندگی نیز این مسئله را مورد تایید قرار می دهد. با اعمال تحلیل خوشه ای بر روی 5374 یاخته، در نهایت چهار پهنه ی بارشی در شمال غرب کشور شناسایی شد. این نواحی با وسعت و پراکنش متفاوت شامل پهنه ی کم بارش متمرکز با برف متوسط - پهنه ی بارش متوسط متمایل به کم بارش پراکنده پر برف - پهنه ی بارش متوسط متمایل به پر بارش پراکنده با برف متوسط- پهنه ی پر بارش متمرکز با برف متوسط می باشد. مجموع بارش فصل تابستان در گروه چهارم با تغییر پذیری بالایی همراه است. اعمال تحلیل خوشه ای بر داده های فصل تابستان این گروه، موجب شناسایی سه زیر گروه گردید که ضریب تغییرات کوچک تری را به خود اختصاص داده اند. روش تحلیل ممیزی نیز بر یاخته های بارشی شمال غرب اعمال گردید. نتایج حاصل از تحلیل ممیزی در 6/97 % با نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای مطابقت می کند. برای دستیابی به نتایج تحقیق، نرم افزار های spss/win،surfer/win ، matlab و arcview مورد استفاده قرار گرفت. واژگان کلیدی: طبقه بندی، بارش، شمال غرب، تحلیل خوشه ای

وابستگی جنبه های مختلف زندگی انسانی از جمله برنامه ریزی های مبتنی بر دانسته های اقلیمی، به عناصر اقلیمی به ویژه دما و افت و خیزهای آن، مطالعه رفتار دما را مورد توجه محافل علمی قرار داده است. در تحقیق حاضر از داده های ماهانه دمای میانگین، حداکثر و حداقل 22 ایستگاه سینوپتیک، تبخیرسنجی و کلیماتولوژی تحت نظارت سازمان هواشناسی و وزارت نیرو در استان زنجان و استان های همجوار بهره گرفته شد. با استفاده از روش های مختلف آماری، مولفه های اصلی دمای استان زنجان استخراج شد. بدین منظور روند دما از طریق رگرسیون و فرکانس های پایین و بالا از طریق روش تحلیل طیفی به دست آمد. در نهایت از طریق الگوسازی فوریه دمای 10 سال آینده استان، مورد پیش بینی قرار گرفت. برای برآورد دمای آینده از طریق این الگو عموماً همساز های اول و در ایستگاه های معدودی همساز دوم جهت تقریب سری معنی دار بودند. تمامی اعمال یاد شده با به کار گیری نرم افزارهای زیر محقق گردید: spss/win, minitab/win, surfer/win, arc view نتایج این تحقیق بیان می دارد که ضریب تغییرات بالا بر دمای ماه به ماه حاکم است که البته این تغییرات در میانگین حداقل دمای ماهانه شدیدتر از دو مشخصه دمایی دیگر است. در نقشه های دما، تغییرات مکانی بالایی را نیز می توان مشاهده نمود. عمده ترین عامل مکانی تاثیر گذار بر دما ارتفاع است. فراوانی وقوع دماهای بالاتر از میانگین بیشتر است. همچنین مقادیر فرین بالاتر از میانگین در داده ها بیشتر رخ داده است. روند دمای قسمت وسیعی از استان در همه ماه های سال، همچنین مقیاس سالانه (در میانگین ها و حداکثرها)، افزایشی بوده است. در صورتی که میانگین حداقل دمای ماهانه ی پهنه وسیعی از استان در 6 ماه از سال روند نزولی ، در سایر ماه ها و مقیاس سالانه روند افزایشی دارد. روند افزایشی دمای روز شدیدتر از روند افزایشی دمای شب بوده است. با استفاده از تکنیک تحلیل طیفی چرخه های دمایی استان نیز استخراج گردید و نشان داد که چرخه های پایین و بالا در ناحیه شمالی فراوانی تکرار بیشتری داشته اند. به دلیل تغییرپذیری شدید دمای استان و استفاده از مدل برای یک سال مشخص، در برخی از ماه ها میزان خطای پیش بینی بالا بوده است. میانگین حداقل دما نسبت به دو مشخصه دیگر، بهترین همخوانی را با مدل نشان دادند. پیش بینی ها حاکی از کاهش دما طی سال های 1390 و 1395 بوده است. واژگان کلیدی: سری زمانی، روند، رگرسیون، فرکانس، تحلیل طیفی، مدل فوریه، استان زنجان

در پژوهش حاضر، برای بررسی بارش که پدیده ی بسیار پیچیده ای است و تغییرات مکانی و زمانی بسیار شدید تری نسبت به دیگر متغیرهای اقلیمی دارد، رویکرد محیطی به گردشی به عنوان رهیافت اولیه پژوهش در نظر گرفته شد. برای دست یافتن به یک دید جامع از شرایط همدید و عوامل ترمودینامیک موثر بر بارش های سنگین ، شدید و فراگیر در پهنه نیمه پربارش خزری، از دو پایگاه داده استفاده شد. پایگاه اول، شامل داده های بارش روزانه با آرایه ای به ابعاد 276?15992 (روزها بر روی سطرها و یاخته های پهنه ی مورد مطالعه، روی ستون ها) است که از تاریخ 1/1/1340 تا 11/10/1383 از پایگاه داده بارش اسفزاری استفاده شد. برای هر روز، بیشینه ی بارش و مختصات یاخته ی بیشینه، میانگین بارش، مساحت پهنه ی زیر بارش، گرانیگاه بارش و انحراف بارش از میانگین بلندمدت محاسبه گردید. در نهایت این پایگاه بر حسب میانگین بارش، بیشینه بارش و درصد پهنه ی زیر بارش مرتب شد و 100 روز مورد مطالعه از میان بیشینه های این پایگاه داده انتخاب گردید. پایگاه دوم، شامل متغیرهای جوی است که از پایگاه داده های جوی مرکز پیش یابی اقلیم ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده از تارنمای www.esrl.noaa.gov به صورت دیده بانی های شش ساعته به وقت گرینویچ(00:00، 06:00، 12:00 و 18:00) برداشت شده است. این متغیرها عبارتند از: فشار تراز دریا(برحسب هکتوپاسکال )، دمای هوا(برحسب کلوین ) و نم ویژه(برحسب گرم برکیلوگرم( ) در ترازهای 1000، 925، 850، 700، 600 ،500 هکتوپاسکال، ارتفاع ژئوپتانسیل(برحسب متر ) ضخامت لایه ی 500 تا 1000 هکتوپاسکال، مولفه باد مداری و باد نصف النهاری(برحسب متر بر ثانیه ) در ترازهای 700، 600، 500، 400،300 ،250 هکتوپاسکال. چون تفکیک مکانی داده های جوی 5/2?5/2 درجه قوسی است، چارچوب مورد مطالعه(صفر تا 120 درجه شرقی و 0تا 80 درجه شمالی) ابعادی برابر 49?33 دارد و شامل 1617 یاخته مکانی و هر یک از داده های جوی نیز آرایه ای به ابعاد 1617?100 یاخته می باشد. سپس در نرم افزار مت لب، با انجام تحلیل خوشه ای و فاصله اقلیدسی به روش ادغام وارد بر روی داده های روزانه فشار تراز دریا و ضخامت، چهار الگوی همدید متفاوت شناسایی شد. جهت مطالعه ی دقیق و جامع تر از میان این الگوهای همدید به روش همبستگی، روزهای نماینده ای شناسایی شد. به این صورت که، میانگین همبستگی هر نقشه با همه ی نقشه های همگروه با خود محاسبه گردید، نقشه ای که با دیگر نقشه ها بالاترین میانگین همبستگی را داشت به عنوان روز نماینده انتخاب شد و در نهایت با استفاده از نقشه های متغیرهای مختلف جوی که در نرم افزار گرادس و سرفر ترسیم شده اند به تجزیه و تحلیل روزهای نماینده پرداخته شد. نتایج همدیدی- آماری این پژوهش به صورت خلاصه نشان می دهد که بارش های سنگین، شدید و فراگیر پهنه ی نیمه پربارش خزری بر روی نقشه های فشار تراز دریا، عمدتاً تحت چهار الگوی کلی رخ می دهند : الگوی همدید اول(پرفشار سیبری- قفقاز/ فرودخلیج فارس)، الگویی کاملاً زمستانه است و 14 درصد بارش های پهنه ی مورد مطالعه در زمان حاکمیت این الگو رخ داده است و در هر بار حاکمیت این الگو، 96 درصد از پهنه ی خزری، بارش دریافت کرده است. الگوی همدید دوم(پرفشار سیاه- غرب اروپا/فرود گنگ)، برخلاف الگوی اول، کاملاً تابستانه است و 16 درصد بارش های پهنه ی مورد مطالعه در زمان حاکمیت این الگو رخ داده است و 92 درصد از پهنه ی خزری در زمان حاکمیت این الگو بارش دریافت کرده است. الگوی همدید سوم(پرفشار سیبری- قفقاز/فرودخلیج فارس- دریای سرخ)، تقریباً الگویی زمستانه است که در زمان حاکمیت آن، 14 درصد از بارش های پهنه ی خزری و همچنین نزدیک به 94 درصد از کرانه های خزری شاهد بارش های چشمگیری خواهند بود. الگوی همدید چهارم(پرفشار سیاه / فرود خلیج فارس)، غالباً الگویی پاییزه است و در این الگو، پرفشار دریای سیاه به شمال غرب ایران نفوذ کرده و شیو فشار قابل توجهی را ایجاد نموده است و از سویی دیگر این سامانه، مسبب بیش از نیمی از بارش های کرانه های خزری است(56 درصد) است که در هر بار حاکمیت خود، 94 درصد از پهنه ی خزری، بارش دریافت کرده اند و این گستره ی فعالیت این سامانه را به خوبی نشان می دهد. به طور کلی، مناطقی همچون پهنه ی نیمه پربارش خزری که از لحاظ بارشی شرایط تقریبا یکسانی دارد از نظر الگوهای همدید مسبب بارش، بسیار متفاوتند. گاهی پرفشارهای مهاجری همچون پرفشار سیبری، پرفشار غرب اروپا و گاهی همراهی این پرفشارها با پرفشار سیاه و مهمتر از همه همراهی این مراکز پرفشار با فرودهای عرض های پایین تر سبب شده است که شرایط دگرفشاری شدیدی در منطقه حاصل شود و در نتیجه ، شرایط ناپایداری، صعود توده ی هوا و چگالش برای رخداد بارش در این پهنه تقویت شود. وقوع بارش در منطقه خزری، بیش از آن که به الگوی گردشی در وردسپهر میانی مرتبط باشد به موقعیت و شدت مراکز پرفشار در ترازهای زیرین جو وابسته است. نتایج حاصل از تحلیل نقشه های ضخامت لایه ی 500 تا 1000 هکتوپاسکال نیز نشان داد که بارش های سنگین، شدید و فراگیر پهنه ی مورد مطالعه عمدتاً تحت چهار الگوی کلی رخ می دهند: الگوی همدید اول، غالباً الگویی پاییزه است. 29 درصد بارش های پهنه ی مورد مطالعه در زمان حاکمیت این الگو رخ داده اند و در هر بار حاکمیت آن، 94 درصد از پهنه ی خزری، بارش دریافت کرده است. الگوی همدید دوم، عموماً در فصل های سرد سال گسترش بیشتری دارد. 16 درصد بارش های پهنه ی مورد مطالعه در زمان حاکمیت این الگو رخ داده اند و در هر بار حاکمیت این الگو، 91 درصد از پهنه ی خزری، بارش دریافت کرده است. الگوی همدید سوم، الگویی پاییزه است و 34 درصد از بارش های پهنه ی خزری در زمان حاکمیت این الگو رخ داده است و به طور متوسط در زمان حاکمیت این الگو، نزدیک 95 درصد از کرانه های خزری شاهد بارش های چشمگیری خواهند بود. الگوی همدید چهارم، از توزیع یکنواخت تری در طول سال برخوردار است و 21 درصد بارش های پهنه ی مورد مطالعه در زمان حاکمیت این الگو رخ داده اند و در هر بار حاکمیت این الگو، 94 درصد از پهنه ی خزری، بارش دریافت کرده است. به طور کلی، قرارگیری و گسترش ناوه عمیق تا نسبتاً عمیقی بر روی غرب یا میانه ی دریای خزر باعث شده است که نیمه شرقی(غربی) این ناوه بر روی پهنه ی خزری واقع شود و ناپایداری جوی در اثر شیو شدید ضخامت تقویت گردد و ریزش های جوی قابل ملاحظه ای ایجاد شود و این می تواند میزان سرد(گرم) بودن هوای ریزش کرده را تا حدودی تعیین کند و در نتیجه به میزان ناپایداری بیشتر(کمتر) کمک نماید. با بررسی نقشه های همگرایی شار رطوبت در ترازهای مختلف و دیده بانی های 6 ساعته مشخص شد که همگرایی شار رطوبت بیشتر در ساعت 00:00 به وقت گرینویچ(5/3 به وقت محلی ایران) و در ترازهای پایین تر(1000و 925 هکتوپاسکال) رطوبت اینگونه بارش ها، عمدتاً توسط جریان های بادی که از روی دریای خزر می وزند تأمین می شود و در درجه دوم، دریاهای مجاور همچون سیاه و مدیترانه در تغذیه رطوبت این بارش ها موثرند. گسترش و شکل گیری مراکز پرفشار در جانب غربی دریای خزر، تشدید و تداوم گردش واچرخندی و تقویت بادهای شمالی بر روی دریای خزر در نهایت موجب پیدایش یک منطقه ی همگرایی در سواحل جنوبی دریای خزر می شود. در نهایت این که، بررسی نقشه های رودباد و تابع جبهه زایی نشان داد که بیشترین گستره و نفوذ رودباد در تراز 250 و 300 هکتوپاسکال(و تا حدودی در تراز 400) در پهنه ی خزری دیده می شود که در ساعت 00:00 به وقت گرینویچ(5/3 به وقت محلی ایران)، رودباد از شدت بیشتری برخوردار است. از سوی دیگر، چون بارش های سنگین، شدید و فراگیر پهنه ی خزری اغلب در فصل پاییز رخ داده اند و در این فصل هنوز دریا گرمای ویژه خود را از دست نداده است، غالباً عامل صعود توده هوا و چگالش آن، همرفت(وزشی) دریای خزر است و جبهه زایی نقش چندان مهمی در رخداد بارش های این منطقه بر عهده ندارد.

شدیدترین و فرگیرترین رخداد بارش، بر روی ناحیه ی نیمه پر بارش زاگرس جنوبی با استفاده از پایگاه داده ی بارش اَسفزاری مطالعه شد. الگوهای فشار تراز دریا، ضخامت لایه ی 500-1000 هکتوپاسکال، شار همگرایی رطوبت، فراوانی تابع رودباد و جبهه زایی، برای رویدادهای انتخاب شده ارزیابی شد. این مطالعه نشان داد که سامانه ی پرفشار سیبری و فرود دریای سرخ مهمترین عامل رخداد بارش های سنگین هستند. همچنین در جریان این 100 رخداد بارش سنگین و فراگیر، محور فرود موج بلند بر روی شرق دریای مدیترانه دیده شد. واژه های کلیدی: ناحیه ی نیمه پربارش زاگرس جنوبی، فشار تراز دریا، ضخامت لایه ی 500-1000.

مهمترین پدیده ی محیط زیست بارش می باشد که حیات جانوری به آن وابسته بوده و از اهمیت زیادی برخورد می باشد. اهمیت این پدیده زمانی آشکار می شود که در یک منطقه با کمبود ریزش یا با ریزش ناگهانی روبرو باشیم. ایران کشوری است که به علت قرارگیری در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، مسئله ی آب و تأمین آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این رویداد هنگامی که به صورت ناگهانی و بسیار سنگین ریزش می کند، زیان های جانی و مالی فراوانی به بار می آورد و چون ایران با کمبود بارش مواجه است و منابع آبی کشور محدود است، بارش یکی از مهم ترین منابع تأمین آب به شمار می آید. پس شناخت ساز و کار و نحوه ی عمل الگوهای گردش جوی و عناصر موثر در وقوع بارش های سنگین، مهم ترین هدف این پژوهش قرار گرفته و در این راستا از رویکرد محیطی به گردشی در اقلیم شناسی همدید بهره گرفته ایم. در این پژوهش، با استفاده از پایگاه داده ی بارش پهنه ی کم بارش جنوبی، نقشه های هم بارش این پهنه را از تاریخ 1/1/1340 تا 10/11/1383(15992 روز) بر روی یاخته هایی به ابعاد 14×14 کیلومتر، به روش کریجینگ میانیابی و ترسیم شد. این داده ها اطلاعات 588 نقطه ی پهنه ی مطالعاتی را برای 15992 روز فراهم نمود و این امکان را فراهم ساخت تا برای هر روز بارش، بیشینه ی بارش، مختصات بیشینه ی بارش، میانگین بارش، مختصات گرانیگاه بارش، میانگین بلند مدت بارش، میزان انحراف از میانگین بلند مدت بارش و درصد مساحت زیر بارش را محاسبه کنیم. براین اساس سنگین ترین، شدیدترین و فراگیرترین بارش ها شناسایی شد. نتایج پژوهش، سه الگوی فشار تراز دریا و چهار الگوی ضخامت جو را نشان داد که در بوجود آمدن بارش های سنگین موثر بودند. این الگوها هرچند شباهت های زیادی دارند، اما الگوهای متفاوتی برای پهنه ی مورد مطالعه بدست آمد. سپس روزهای نماینده ی این الگوها بر اساس ضریب همبستگی محاسبه گردید. در روزهای نماینده ی بارش سنگین، نیمه ی راست ورودی و نیمه ی چپ خروجی رودباد (منطقه ی واگرایی) بر روی ایران و بویژه پهنه ی مطالعاتی مستقر بوده است. همچنین در این روزها هسته های بیشینه ی جبهه در نواحی جنوب و جنوب غرب ایران دیده شد و با آنکه در تمام ترازها حضور داشته اما در ترازهای 500، 925 و 1000 هکتوپاسکال نمود بیشتری داشت. وجود بیشینه های قوی رطوبتی بر روی ایران و عربستان در بیش از 80درصد از موارد مطالعه شده در ترازهای 925 و 1000 هکتوپاسکال، اهمیت این ترازها را به عنوان محل مناسب تشکیل همگرایی شار رطوبت نشان داد. بدین ترتیب با بررسی تابع همگرایی شار رطوبت، منابع رطوبتی که سبب ایجاد بارش های سنگین، شدید و فراگیر در منطقه شده اند به ترتیب اهمیت عبارتند از: دریای عرب، خلیج فارس، دریای سرخ، خلیج عدن، مدیترانه و گاهی دریای عمان.

تغییر اقلیم پدیده پیچیده محیطی است که کلیه جنبه های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی را متأثر می سازد.. یک از نشانه ها و نتایج تغییر اقلیم، تغییر رفتار عناصر اقلیمی( بارش ، دما،...) است. تغییر رفتار عناصر اقلیمی به اشکال مختلفی رخ می دهد. یکی از عناصر اقلیمی که می تواند پدیده تغییر اقلیم را نشان دهد، بارش است. به منظور ردیابی تغییر اقلیم بارش می توان جنبه های مختلفی از رفتار این عنصر اقلیمی را ردیابی نمود. یکی از این جنبه ها، مطالعه تغییر رژیم بارندگی و به تعبیر دیگر تغییر الگوی زمانی بارش است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل تغییر (پذیری) رژیم بارش و بررسی ویژگیهای آشکار و نهان در اقلیم بارش ناحیه آذربایجان(استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان) صورت پذیرفت. بدین منظور از داده های بارش روزانه 260 ایستگاه همدید، اقلیم شناسی و باران سنجی طی دوره آماری 2005-1966 استفاده شد. از روشهای آماری و آماری –ترسیمی برای رسیدن به اهداف مطالعه بهره گرفته شد. در این راستا از نرم افزارهایی نظیر matlab ,surfer/win, spss/win و... استفاده گردید. روش اصلی بکار گرفته شده، روش تحلیل همساز ها می باشد. بر اساس تحلیل همسازها مشخص گردید که دو سامانه همدید- محلی تا بیش از 90 درصد بارش آذربایجان را توجیه می کنند. کمترین سهم بارش حاصل از سامانه های همدید در شمال شرق رخ می دهد. بنابر این سهم بارش حاصل از سامانه های محلی در این بخش بیشتر است. نتایج تحلیل طیفی چرخه های معنی دار 3-2، 5-3، 11-5 و بیش از 11 ساله را آشکار ساخت. تغییرات چرخه های بارش سالانه نشان می دهد که سهم بارش های حاصل از سیستم های فراگیر از دهه اول تا دهه سوم کاهش چشمگیری دارد. این ویژگی بر ضعف ورود سیستم های باران زا در طی دهه های متوالی دلالت دارد. یافته های تحقیق نشان داد که رژیم بارندگی پهنه آذربایجان به ویژه طی دهه اخیر از رژیم نامتمرکزتر رو به رژیمی متمرکزتر نهاده است. پهنه بندی تغییر پذیری بارش با استفاده از تکنیک تحلیل خوشه ای نشان داد که محدوده مورد مطالعه را از لحاظ ویژگیهای بارش می توان در پنج گروه دسته بندی نمود.

"پهنه ی مورد مطالعه ما در این پژوهش موسوم به "پهنه نیمه پر بارش زاگرس شمالی"از جمله نواحی کشور است که در دوره هایی خاصی از سال ، بارش های سنگین، فراگیر و شدید دریافت می دارد که مهمترین هدف اساسی ما در این پژوهش شناخت ساز و کارهای همدید این بارش ها بود، چرا که رویداد این گونه بارش ها با اهمیت ترین منبع تأمین کننده آب در این نواحی می باشد. در این پژوهش، از دو پایگاه داد بارش استفاده کرده ایم. پایگاه اول، شامل داده های بارش روزانه با آرایه ای به ابعاد693*15992 (روزها بر روی سطرها و یاخته های پهنه مورد مطالعه بر روی ستون ها) است که از تاریخ 1/1/1340 تا 11/10/1383 از پایگاه داده بارش اسفزاری استفاده شده است. پایگاه دوم، شامل متغیرهای جوی است که از پایگاه داده های جوی مرکز پیش یابی اقلیم ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده از تارنمای www.cdc.noaa.gov به صورت دیده بانی های شش ساعته به وقت گرینویچ(00:00، 06:00، 12:00 و 18:00) برداشت شده است. سپس در نرم افزار مت لب، با انجام تحلیل خوشه ای و فاصله اقلیدسی به روش ادغام وارد بر روی داده های روزانه فشار تراز دریا سه الگو و بر روی نقشه های ضخامت، چهار الگوی همدید متفاوت شناسایی شد.نتایج همدیدی این پژوهش به طور خلاصه نشان می دهد که بارش های سنگین، فراگیر و شدید پهنه نیمه پربارش زاگرس شمالی بر روی نقشه های فشار تراز دریا عمدتاّ تحت سه الگوی کلی رخ می دهند. نتایج حاصل از تحلیل نقشه های ضخامت لایه ی 500-1000 هکتوپاسکال نشان داد که چهار الگوی ضخامت مسبب اصلی بارش های سنگینن ، فراگیر و شدید در این پهنه هستند. اگرچه چهار الگوی مختلف در رخداد بارش ها تشخیص داده شده است ، اما در همه ی آنها فرود دریای سیاه- منتهی الیه شرق مدیترانه، با کمی تغییر موقعیت دیده می شود. در تحلیل نقشه رودبادها مشخص گردید که در ساعت 12:00و18:00 در ترازهای 250،300 و گاهی 400هکتوپاسکال، رودبادها دارای بالاترین فراوانی در منطقه مورد مطالعه بوده اند و در بیشتر موارد نیمه ی چپ خروجی هسته ی رودباد(منطقه ی واگرایی بالایی) بر روی کل ایران قرار دارد و درزمان گسترش رودباد در ترازهای یاد شده، وزش گرم قابل توجهی نیز بر روی پهنه مورد نظر دیده می شود. تحلیل فراوانی تابع جبهه زایی نشان داد که دو تراز 925 و 1000 هکتوپاسکال مناسبترین ترازها جهت تشکیل جبهه و فعالیت های جبهه زایی می باشند. تحلیل نقشه های همگرایی شار رطوبت نشان داد که در زمان رخداد بارش های سنگین، فراگیر و شدید در پهنه ی مورد مطالعه ترازهای 850 ، 925 و 1000 و همچنین ساعت 18:00 در تراز 500 هکتوپاسکال محل تجمع همگرایی شار رطوبت بوده اند. منابع تأمین رطوبت لازم جهت ایجاد این بارش ها در ترازهای پایین از طریق جریان های است که از سمت دریای عرب، خلیج فارس ، دریای مدیترانه و دریای سرخ به پهنه ی مورد مطالعه رسیده اند. در روی نقشه پراکندگی تاوایی نسبی در سطح 500 هکتوپاسکال در روز اوج سه خوشه بارش مورد بررسی نیز مشخص گردید که پهنه ی مورد مطالعه دارای تاوایی مثبت - (چرخندی) بالایی می باشد و با آرایش خطوط هم ارتفاع سطح 500 هکتوپاسکال و خطوط هم فشار نقشه سطح زمین تطابق کامل دارد.منطقه ی بیشینه تاوایی در قسمت جلو فرود سطح بالا و در جایی که خطوط هم ارتفاع به هم نزدیکترند واقع شده است و در سطح زمین هم شرایط چرخش چرخندی باد مشاهده می گردد. واژه های کلیدی: اقلیم شناسی همدید، الگوهای گردشی، بارش، پهنه ی بارش، رویکرد محیطی به گردشی، پهنه ی نیمه پر بارش زاگرس شمالی، رودباد، تابع جبهه زایی، همگرایی شار رطوبت و تاوایی.

بارندگی یکی از عناصر اقلیمی اصلی و تعیین کننده هر منطقه جغرافیایی محسوب می گردد. توجه به نقش این پدیده حیاتی در متأثر ساختن اقلیم در بحث های کشاورزی، هیدرولوژیکی، زیست محیطی، برنامه ریزی های عمرانی انسانی اهمیت خاصی دارد. در این پژوهش با استفاده از داده های بلند مدت بارش سالانه شهر سنندج طی50 سال اخیر، تحلیل سریهای زمانی، انجام گرفت. ابتدا با استفاده از آزمون های متعدد، داده ها از لحاظ همگنی میانگین و واریانس وارسی شده و کنترل کیفیت داده ها انجام گردید. در مرحله بعد، خصوصیات عمومی بارش شامل ( تعداد های روزهای بارش، بارش بیشینه، نسبت بارش بیشینه به مجموع بارش سالانه، ضریب تغییرات، چولگی، کشیدگی، تغییرات سال به سال(piv)، تغییر پذیری نسبی (rv) به دست آمد و برای هر کدام از این خصوصیات تحلیل روند صورت گرفت و تنها بارش سالانه دارای روند نزولی معنی داری بود. سپس با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی 4 مولفه اصلی که بیش از 90 درصد واریانس (تغییرات) را بیان کند، تعیین شد. همبستگی هرکدام از خصوصیات عمومی بارش و 4 مولفه اصلی با بارش سالانه بدست آمد و مورد تحلیل قرار گرفت. چرخه های بارش سالانه با استفاده از تکنیک تحلیل طیفی محاسبه گردید. طبق نتایج بدست آمده و مشاهده ی نمودارهای دوره نگار، چرخه های 2و 3 ساله بارش در سطح 95 درصد معنی دار بودند. برای تعیین خشکسالی ها و تداوم آنها ، بر اساس شاخص spi و مدل زنجیره مارکف، تداوم و تواتر خشکسالیهای شهر سنندج محاسبه گردید و برای پیش بینی بارش های دهه اخیر، مدلهای مختلف arima ، مورد آزمون قرار گرفت. و در نهایت الگوی سری تبدیل یافته arima( 0,1,3 ) به عنوان مدل نهایی بارش سالانه شهر سنندج انتخاب گردید. واژگان کلیدی: بارش سالانه، سری های زمانی، روند، چرخه ها، پیش بینی، سنندج

بارش از متغیرترین عناصر اقلیمی است که در تعیین نقش و پراکندگی دیگر عناصر اقلیمی می تواند موثر باشد. بدنبال پدیده گرم شدن زمین ، الگوی گردش عمومی جو و الگوی زمانی - مکانی بارش نیز تغییر یافته است. شناسایی تغییرات اقلیمی به طور عام ، و بارش به طور خاص ، از طریق تحلیل سری های زمانی عنصر مربوط دارای اهمیت و مناسب خواهد بود. در پژوهش حاضر تغییرات زمانی سری زمانی بارش سالانه شهر زنجان و برخی مشخصات آماری آن از قبیل انحراف معیار، چولگی، کشیدگی، تعداد روزهای بارانی، بارش های بیشینه، نسبت بارش بیشینه به کل بارش سالانه، میانگین قدر مطلق انحراف از میانگین و میانگین قدر مطلق تغییرپذیری سالانه طی دوره آماره 53 ساله (2009-1957) در معرض تحلیل قرار گرفت. بدین منظور ابتدا مشخصات مزبور در معرض تحلیل روند قرار گرفته و در ادامه چرخه های آشکار و نهان استخراج گردید، و در نهایت با استفاده از الگوی arima بارش زنجان مدل سازی گردید. تحلیل روند مشخصات بارش نشان داد که به غیر از مشخصه تعداد روزهای بارانی که دارای روند معنی دار افزایشی می باشد، سایر مشخصه های بارش در طول دوره آماری تغییر محسوس و روند معنی دار نداشته است. بر اساس تکنیک تحلیل طیفی آشکار شد که چرخه های 3 ساله و 6 ساله بر بارش سالانه حاکم است. با مدل سازی arima بارش شهر زنجان ، الگوی (1, 1, 0) arima به عنوان الگوی مناسب نهایی انتخاب گردید. این الگو حدود 8 میلی متر کاهش در میانگین بارش برای بارش ده سال آینده شهر زنجان پیش بینی نمود. برای انجام این پژوهش از نرم افزارهای …,spss ,minitab ,matlab ,anclim بهره گرفته شد.

چکیده یکی از مسایلی که تولیدات کشاورزی را در نقاط مختلف دنیا تهدید می کند، و سالانه منجر به میلیاردها ریال خسارت می شود سرمازدگی و یخبندان است. به همین دلیل محافظت گیاهان در مقابل تنش سرمایی یکی از موضوعات مهم و قابل بحث در تولیدات زراعی وباغی است دراین پایان نامه به بررسی وضعیت یخبندانهای بهاره در منطقه مورد مطالعه (استان کرمانشاه) و تأثیر یخبندان بر محصولات باغی پرداخته شده است. برای مطالعه یخبندان، آمار و اطلاعات دمای حداقل روزانه این ایستگاهها جمع-آوری شد ویژگیهای یخبندان و شاخصهای آن مطالعه و پیش بینی آماری برای هر 3 آستانه دمای ارائه گردید و این نتایج بدست آمد وجود همبستگی های خطی معتبر ضعیف تا قوی مستقیم بین سریهای آغاز و خاتمه. سریهای خاتمه یخبندان در حدود اطمینان 95? از توزیع نرمال تبعیت می کند. با توجه به مناسب ترین توزیع آماری، احتمال وقوع سرما و یخبندان برای نقاط مختلف استان مشخص و ارائه گردید. با استفاده از توزیع نرمال آخرین وقوع یخبندان در بهار در 3 آستانه بحرانی محاسبه و تاریخ عبور از دمای فوق احتمال این 3 آستانه وقوع برای ایستگاههای منتخب تعیین گردید. در نهایت با استفاده از نرم افزارهای arc/view و surfer به پهنه بندی یخبندان بهاره در 3 آستانه دمایی در منطقه مورد مطالعه اقدام و مناطق پرخطر، خطر، و کم خطر در مناطق مختلف استان شناسایی گشت. واژگان کلیدی: یخبندان بهاره، محصولات باغی، ویژگیهای یخبندان، توزیع آماری احتمال وقوع، آستانه بحرانی

در عرض های میانه تغییر پذیری اقلیم بر مبنای روزانه در ارتباط با جابجایی سامانه های چرخندی و واچرخندی است. چرخندها در سطح زمین عمدتاً ناشی از امواج کژفشار در سطوح میانی و زیرین اند. اولین مطالعات، نقش کلیدی چرخندها را درتغییر پذیری همدید مقیاس شناخته اند که بطور دستی چرخندها و مسیرشان(رویکرد لاگرانژی) و تغییر پذیری مکانی شان (رویکرد اویلری) را مشخص کرده اند. مطالعه ی ساختار،رفتار، شرایط همدید و دینامیک، مسیر حرکت و اثرات این چرخندها از ابتدا ی تقویت آنها تا حرکتشان به سمت خاورمیانه و ایران اهمیت خاصی دارد. در مطالعه ی اخیر، با استفاده از این دو رویکرد ،با تکنیک های رقومی وکامپیوتری در کنار دیدگاههای نظری به بررسی کنش های چرخندی درسال 1375 خورشیدی در ترازهای ارتفاعی1000،925،850،700،600،500هکتوپاسکالی پرداخته می شود . در این پژوهش از داده های واکاوی شده ی ncep با تفکیک زمانی (6ساعته) و تفکیک مکانی(5/2*5/2درجه ی قوسی) در محدوده ی مورد مطالعه ی 30درجه غربی تا 80 درجه شرقی و0 تا 80 درجه شمالی استفاده گردیده است . نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین فراوانی سالانه رخدادهای چرخندی در تراز ارتفاعی 500 هکتوپاسکال و کمترین آن در تراز 700 هکتوپاسکالی مشاهده می شود. همچنین از لحاظ پراکنش فصلی بیشترین فراوانی رخداد چرخندها به ترتیب در فصل زمستان ، پاییز ،بهار و تابستان اتفاق افتاده است . از سوی دیگر نشان داده می شود که منشأ اکثر چرخندهای ایران در خارج از قلمرو ایران است. متغیر شیو فشار نشان می دهد که در همه ی ترازهای ارتفاعی منتخب از تعداد چرخندهای قوی(ضعیف)با شیوهای بالا(پایین) به طور نمایی کاسته می شود .

چکیده سامانه های همدید از عوامل کنترل کننده الگوهای بارش هر منطقه می باشد. یکی از سامانه های همدید تعیین کننده بارش های هر منطقه، میزان، توزیع و آرایش الگوهای فشار تراز دریا است. در واقع حرکات و تغییرات الگوهای فشار تراز دریا در هر منطقه می تواند شرایط روزانه جوی را تبیین و توجیه کند. استان گیلان یکی از پر باران ترین نواحی اقلیمی کشور است. در این پژوهش جهت شناسایی تاثیر الگوهای فشار تراز دریا بر بارش روزانه سپتامبر و اکتبر در گیلان، داده های بارش روزانه 23 ایستگاه طی سال های 1976 تا 2005 ( 30 سال ) بررسی شد. در این راستا با استفاده از تکنیک طبقه بندی لوند به رابطه الگوهای فشار تراز دریا و بارش منطقه مبادرت شده است. با اعمال روش لوند به روی داده های روزانه فشار تراز دریا در ماه سپتامبر 6 الگو و در ماه اکتبر 12 الگو شناسایی شد و ارتباط این الگو ها با بارش رخ داده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. این روش به روی بارش های سنگین استان نیز انجام شد. برای ماه سپتامبر و اکتبر هر کدام 5 الگوی فشار تراز دریا استخراج گردید و تاثیر این الگوها به روی بارش سنگین شناسایی شد. بر خلاف تحقیقات گذشته که تنها پر فشار سیبری را منشاء بارش های خزری می دانستند، نتایج مطالعه حاکی از این است که علاوه بر پر فشار سیبری، پر فشار اروپایی و منبع رطوبتی دریای سیاه و هم چنین در برخی از الگوها، زبانه های کم فشاری که رطوبت دریای مدیترانه و دریای سرخ را به همراه می آورند، در بارش های این منطقه دخیل می باشند. در مطالعه روند این الگوها معلوم شد که الگو های فشار تراز دریا در طی دوره مورد مطالعه، از نظر آماری روند معنی داری نداشته اند اما روند موجود از نظر اقلیمی قابل توجه می باشد. هم چنین معلوم گردید که بارش های بیشینه ماه سپتامبر بیش تر از نیمه دوم ماه آغاز می شود و احتمال شروع آن در اواخر ماه بیش تر از اوایل ماه است.

تعامل عمیق و پیچیده بین بارش و عوامل مکانی سبب شده است که مکان به عنوان پدیدهای تاثیر گذار بر عنصر بارش مطرح شود. در این پژوهش با توجه به این تعامل تلاش شد با استفاده از روش های آماری میزان تاثیر گذاری عوامل مکانی (طول جغرافیایی، عرض جغرافیایی، ارتفاع، شیب و جهت دامنه ها ) بر بارش ها تبیین و بهترین مدلی که این تاثیرگذاری را نشان می دهد، مشخص گردد. این پژوهش با استفاده از داده های بارش روزان? 333 ایستگاه همدید و اقلیم شناسی در گستره ایران که طول دور? آماری بیش از 20 سال (1363- 1383) داشته اند، صورت گرفته است. در این تحقیق ویژگی های بارش ایران از دو جنبه ویژگی های زمانی و ویژگی های مکانی مورد توجه قرار گرفت. در مبحث ویژگی های زمانی روند بارش، تعیین مهمترین ماه بارشی و احتمال وقوع بارش ها با تداوم 1 تا 7 روز مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس آن مشخص گردید که در سطح اطمینان 99 درصد آذر ماه دارای روند افزایش بارش است. برای تعیین مهمترین ماه بارشی و احتمال وقوع بارش ها با تداوم 1 تا 7 روز از تکنیک مولفه های اصلی بهره گرفته شد و بر اساس نتایج حاصل از این تکنیک آذر ماه مهمترین ماه بارشی تعیین شد. برای احتمال وقوع بارش ها با تداوم 1 تا 7 روز 3 الگو در گستره ایران تعیین شد. در بررسی ویژگی های مکانی بارش با استفاده از فراسنج های مکانی(مرکز ثقل و بیضی استاندارد و فاصله استاندارد) معلوم شد که مرکز ثقل در بارش سالانه در مختصات شمالی و شرقی قرار دارد و در ماه های گرم به سمت عرض های شمالی و غربی حرکت و با شروع فصول سرد به عرض های جنوبی تر و شرقی تر حرکت می کند. همچنین جابه جایی جنوب به شمال این مرکز از جابه جایی غرب به شرق آن بیشتر است. از تحلیل نمودارهای همبستگی مورن نیز معلوم شد که همبستگی مکانی در بارش هایی فصول سرد بیشتر است که این امر نشات گرفته از وسعت بیشتر دامنه فعالیت سامانه های بارشی در فصول سرد در ایران است. واریوگرام های ماهانه و سالانه بارش نیز وجود همبستگی مکانی و ساختار قوی در فواصل نزدیک در بارش های فصل سرد را نشان می دهد. بررسی تاثیرات عوامل مکانی بر بارش در دو مقیاس ماهانه و سالانه صورت پذیرفت. ازنتایج حاصل از قیاس روش های رگرسیونی(رگرسیون کلی، رگرسیون ریج، رگرسیون ناحیه ای و رگرسیون موزون جغرافیایی) مشخص گردید که روش رگرسیون موزون جغرافیایی تبیین بهتری از بارش ها دارد. با استفاده از تحلیل خوشه ای عوامل موثر مکانی دربارش سالانه گستره ایران نیز تعیین شد. کلمات کلیدی: مدل سازی ،تغییرات مکانی ،رگرسیون چند متغیره ،کریگینگ.

هوای غالب در یک مکان که از عناصر متفاوتی تشکیل شده است، در دراز مدت اقلیم آن مکان را شکل می دهد. در این میان دو عنصر اصلی اقلیم، دما و بارش می باشد. دما از نمایه های اصلی در مطالعات اقلیمی بوده و در تعیین سایر عناصر اقلیمی نیز عامل مهمی به شمار می رود. بارش نیز به دلیل نقش کلیدی آن در زندگی و فعالیت های انسان و موجودات زنده اهمیت فوق العاده ای دارد. بنابراین بررسی رفتار و رابطه این دو عنصر با اهمیت و آینده نگری آن ها ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر سعی در بررسی و شناخت رفتار های حاکم بر این فراسنج ها، رابطه موجود بین آنها در شهر زنجان و ارائه یک چشم اندازی از نوع رفتار این دو عنصر در آینده دارد. برای این منظور از دوره آماری 53 ساله (1387-1335) ایستگاه هواشناسی زنجان استفاده شده است. در این میان برای بررسی اقلیمی دما و بارش از روش های متفاوت مثل الگو های رگرسیونی، مقایسه های چند گانه، تحلیل طیفی، مدل های زنجیره مارکوف استفاده شده است. برای آینده نگری دما و بارش نیز از الگو های فوریه بهره گرفته شده است. برای بکار گیری این روش ها از نرم افزار هایی نظیر ، ، و استفاده شده است. نتیجه حاصل از بکارگیری این تکنیک ها نشان می دهد که بارش در زنجان با یک روند خطی در حال کاهش و دما با روند سهمی در حال افزایش است. میانگین دما و بارش در بیشتر دوره های سه ساله متوالی، تفاوت های معنادار با هم دارند و همین طور دمای دارای چرخه های 5/3 – 3 ساله، 5/2 و 18 ساله و بارش نیز چرخه های 3 و 6 ساله دارد. ماه های فروردین و اردیبهشت بالاترین احتمال وقوع روز بارانی و بالاترین احتمال بارندگی با تداوم چند روزه را دارا هستند. ماه های فصل تابستان نیز بالاترین احتمال روز های خشک را نشان می دهد. نتیجه الگو سازی دما و بارش ماهانه و سالانه مشخص ساخت که الگو های فوریه برای بررسی رفتار نوسانی دما در این مکان به دلیل تغییرات و بی نظمی های فراوان آن، برازش مناسبی ندارد. الگوی برازش یافته بر بارش ماهانه نیز شامل سه همساز 53 ، 106 و 212 است که قادر به تبیین حدود 50 درصد از تغییرات نوسانی بارش است.

بارش یکی ازمهم ترین عناصرآب وهوایی است تغییرات این عنصر از شواهد و پیامد های تغییر اقلیم است. از اثرات و نیز شواهد تغییر اقلیم تغییر بسامد رویداد های فرین عناصر اقلیمی، نظیر بارش است. فرین های بالای بارش احتمال وقوع سیل و فرین های پایین آن ممکن است خشکسالی را بدنبال داشته باشد. از آن جایی که اکو سیستم ها و همه فعالیت های انسان و برنامه ریزی های اقتصادی و اجتماعی نواحی مختلف آب و هوایی به مقدار بارش بهنجار که خاص آن نواحی است خو گرفته اند، که تغییر در بارش فعالیت های زیستی را مختل و انسان و محیط زندگی او را با بحران روبرو سازد. در این تحقیق به منظور تحلیل روند بارش های فرین استان مازندران از داده های بارش روزانه 120 ایستگاه پهنه طی دوره آماری 1968-2007 استفاده شده است. برای توصیف فرین های بارش از نمایه های فرین بهره گرفته شده است. نمایه های که در این تحقیق استفاده شده شامل فراوانی روز های بیش تر و یا کم تر ازصدک های 10 و 90 و بارش های بیشینه می باشند. با تحلیل و بررسی روند های نمایه های فرین، نمایه های فرین بارش در کل استان صرفاً از روند افزایشی برخوردار نیستند و این نمایه ها از هر سه رفتار افزایشی،کاهشی و ایستا برخوردارند. در نهایت با اعمال تحلیل خوشه ای بر روند نمایه های فرین بارش چهار پهنه از روند این نمایه به دست آمد. با توجه به نتایج تحقیق، نمایه های فرین بارش استان مازندران متأثر از موقعیت جغرافیایی نظیر طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع و همچنین نزدیکی و دوری به دریا می باشد. به گو نه ای که پهنه های حاصل از نمایه های فرین درچهار پهنه سواحل وجلگه ها ی نیمه غربی و نواحی نسبتاً مرتفع نیمه شرقی، نواحی مرتفع جنوبی، نواحی ساحلی و جلگه ای نیمه شرقی و کم ارتفاع گوشه غربی و هم چنین منطقه مر تفع گوشه جنوب غربی جای گرفته اند.

چکیده: مطالعه در خصوص تغییرات رژیم بارش به ویژه در مناطق خشک ونیمه خشک همواره از اهمیت خاصی بر خوردار است. در این مطالعه با استفاده از داده های میانیابی شده روزانه بارش44 ساله (1383-1340) ایستگاه های هواشناسی به مطالعه اقلیم شناسی بارش کشور ازطریق تحلیل همساز ها وتغییرات روند و رژیم بارش کشور پرداخته شد. در این تحقیق3 همساز اول مورد استفاده قرار گرفته است تا تغییر پذیری الگوهای بارش را تفسیر نماید. بطور کلی اولین همساز یک چرخه سالانه منفرد از مشاهدات را نشان می دهد به عبارت دیگرمشاهده یک سال می تواند توسط یک چرخه با دامنه بزرگ در مقایسه با دیگر همساز ها بیان شود. دومین همساز نشان دهنده گرایش به یک تغییر نیمه سالانه بارش است که نمی توانند در داده های مشاهده شده ظاهر گردد. سومین همساز جزئیات بیشتری از تغییرات سالانه بارش را توصیف می کند. با تحلیل سهم پراش همسازهای مختلف بارش از منابع مختلف تعیین و با تحلیل دامنه اختلاف بیشینه وکمینه بارش در مناطق مختلف مشخص و نیز زمان وقوع حداکثر بارش تخمین زده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که در روند سالانه بارش درصدبیشتری(54 درصد) از مساحت ایران دارای روند مثبت به میانگین 72/1میلیمتر بوده است. در فصل پاییز ، روند درمناطق غربی ایران با افزایش و درمناطق شرق با کاهش مواجه بوده است. در فصل زمستان نیز نواحی جنوب و غرب ایران بارش با افزایش توام بوده است . میانگین روند این فصل در سراسر کشور 2/0 می باشد. فصول کم بارش تابستان و بهار هم روند کاهشی را نشان داده یعنی درطول 44 سال گذشته کم بارش تر شده اند. این امر گویای تمرکز فصلی بارش است. در بررسی مشخصه های فصل بارش معلوم گردید که نواحی غرب کشور دفعات رخداد روز خشک بیشتر اما تداوم آن کم شده است. یعنی دوره خشک در کشور رو به انبساط و دوره بارانی رو به انقباض است . بر اساس تکنیک تحلیل همسازهای بارش مشخص شد که همساز های اول و دوم نقش غالبی در توجیه تغییرات بارش ایران ایفا می کنند. این دو همساز بیش از 90 درصد واریانس بارش در ایران را توجیه می کنند. سهم درصد واریانس همساز اول در بارش سالانه ایران از شمال به جنوب افزایش می یابد و در همساز دوم این رابطه معکوس می شود. مقادیر پایین درصد واریانس همساز دوم بیان کننده تک اوجی بودن بارش است و نشان دهنده این است که رژیم اصلی بارش عمدتاً زمستانه است. همساز سوم که گویای وجود سه اوج در بارش است، مقادیر پایینی را برای کل کشور نشان می دهد. در همساز سوم مقدار ضریب همبستگی سه متغیره درصد پراش با فراسنج های مکانی (طول وعرض جغرافیایی و ارتفاع) بالاتر از دو همساز دیگر است. یعنی بارش های فصلی و محلی بیشتر تابع عوامل مکانی نظیر طول جغرافیایی ،عرض جغرافیایی و ارتفاع است. همچنین در مقایسه همساز های چهار دهه مورد بررسی(1383-1374، 1373-1364، 1363-1354، 1353-1344) مشخص شد که مقدار واریانس همساز اول (حدود90درصد) در چهار دهه تغییرات زیادی نکرده است. یعنی رژیم بارش غالب در کشور همچنان تک اوجی (زمستانه ) است. مقدار پراش همساز دوم با تغییرات و جابجایی هم مقدارها همراه است، مقدار پراش همساز سوم در دهه سوم و چهارم با افزایش چشمگیری رو به رو بوده که به معنای پیدایش رژیم های جدید بارش محلی در برخی نقاط کشوراست. تغییر پذیری رژیم بارش در کشور به 5 گروه عمده طبقه بندی شد. نتایج این تحقیق می تواند در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب و آمایش سرزمین مورد توجه قرار گیرد. واژه ها ی کلیدی: روند ، رژِیم بارش ، زمان(t) ، پراش ، همسازهای بارش، فصل بارش، ایران f

امروزه بشر با دو بحران بزرگ یعنی آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت های فسیلی و روبه پایان بودن منابع انرژی مواجه است. استفاده از انرژی هسته ای به عنوان جانشینی برای سوخت های فسیلی با توجه به صرف هزینه های هنگفت و پسماندهای خطرناکی که نیروگاه های هسته ای تولید می کنند چندان موفقیت آمیز نبوده است. اما انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع انرژی پاک و ارزان و در دسترس مطرح است. برای برآورد میزان تابش در ایستگاههای فاقد آمار ساعات آفتابی تنها داده بلند مدتی است که اطلاعات مربوط به آن اندازه گیری شده، موجود و در دسترس است بنابراین برای تخمین صحیح و دقیق میزان تابش انرژی خورشیدی روی سطح زمین از آن استفاده می شود. داده های ساعات آفتابی برای 27 ایستگاه سینوپتیک با طول دوره آماری (2005-1996) و داده های تابش خورشیدی برای 4 ایستگاه مشاهداتی تبریز، زنجان، ارومیه و همدان با طول دوره آماری (2005-1986) از سازمان هواشناسی اخذ شد. در این پزوهش برای یافتن مکان هایی با بیشترین پتانسیل انرژی خورشیدی در منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش تجربی آنگستروم و برنامه نویسی در محیط نرم افزار matlab میزان تابش با استفاده از ساعات آفتابی برای ایستگاههای فاقد داده محاسبه و مکان های با بالاترین پتانسیل انرژی خورشیدی مشخص و تابش در سطح منطقه توسط روش idw پهنه بندی شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که ایستگاه میانه دارای بالاترین میزان دریافت انرژی در سال می باشد و بعد از آن به ترتیب ایستگاههای همدان، اردبیل و خلخال می باشند. سپس با استفاده از روش تحلیل طیفی چرخه های تابش در ایستگاههای نمونه یعنی تبریز، زنجان، ارومیه و همدان بدست آمد که نشان دهنده عدم وجود چرخه در ایستگاههای تبریز و همدان و چرخه های 5/6 و 5 ساله در ایستگاه ارومیه و چرخه 20 ساله در ایستگاه زنجان می باشد که با سیکل لکه های خورشیدی انطباق دارد.

بسیاری از پدیده های طبیعی- اقلیمی نظیر بارش از تغییرپذیری بالایی برخوردارند. این ویژگی در رخداد حالات مختلف بارش به خوبی نمایان است. یکی از این حالات، عدم رخداد بارش در امتداد زمان و طی روزهای سال است، که تداوم آن موجب بروز روزهای خشک و به دنبال آن پدیده خشکسالی می شود. در این پژوهش سعی شده است با نشان دادن تصویر کلی از مشخصات عمومی بارش در پهنه ایران، به پیش بینی روزهای خشک پرداخته شود. در پژوهش حاضر با استفاده از داده های روزانه بارش کشور در طول دور? آماری (2008-1961) با به کارگیری الگو زنجیره مارکوف به تعیین الگوی احتمالاتی روزهای خشک پرداخته شود. سپس به منظور انجام عملیات پهنه بندی و افراز نواحی مشابه و نیز پرهیز از انجام تحلیل بر روی تک تک ایستگاه ها، با استفاده از تحلیل خوشه ی، محاسبه فاصله اقلیدسی و روش ادغام وارد مناطق همگن به لحاظ روزهای پیش بینی شده با مدل مارکوف تشخیص داده شد. در نهایت 7 گروه برای پهنه ایران به دست آمده و نماینده هر یک از گروه ها انتخاب گردید. سپس به منظور تعیین زمان تاخیرهای لازم برای برازش الگوی شبکه عصبی و با به کارگیری تکنیک تحلیل طیفی برای نماینده هر یک از گروه ها، چرخه های معنادار برآورد گردید. در نهایت، با استفاده از طول دوره آماری (2008-1976) و نیز بر اساس آزمون و خطای تاخیرهای مورد نظر در نرم افزار matlab و شاخه neural network به پیش بینی روزهای خشک پرداخته شد. شبکه مورد استفاده در این پژوهش، شبکه چند لایه پس انتشار feed-forwad با الگوریتم مارکوارت- لونبرگ و تابع انتقال خطی در لایه خروجی و تانژانت سیگموئید در لایه میانی می باشد. نتایج به دست آمده نشان داد که در بیش تر ایستگاه های مورد بررسی شبکه عملکرد بالایی داشته و توانسته پیش بینی نزدیک به واقعیت داشته باشد. اما در ایستگاه رشت پاسخ مطلوبی برای وقوع روزهای خشک نداده است. نتایج مقایسه پیش بینی روزهای خشک حاصل از زنجیره مارکوف و شبکه عصبی نشان داد که دو مدل صلاحیت بالایی در برآورد روزهای خشک ایران زمین دارند.

چکیده اقلیم حاصل تعامل دستگاه های گوناگون محیطی است. پدیده ی اقلیمی شرجی، نمود غالبی از تعامل عناصر دما و رطوبت به ویژه در نواحی ساحلی می باشد. کرانه های جنوبی دریای خزر به دلیل هم جواری با پهنه های آبی و شرایط دمایی خاص در دوره ای از سال پتانسیل رخداد این پدیده را دارد. در این تحقیق به منظور شناسایی و علل تکوین پدیده ی شرجی، از دو پایگاه داده ای شامل داده های محیطی و جوی استفاده شد. داده های محیطی شامل دما و رطوبت نسبی 120 ایستگاه هواشناسی در سطح زمین است. متغیرهای جو بالا هم چون فشار تراز دریا (هکتوپاسکال)، دما (درجه کلوین)، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر)، مولفه مداری باد (متر بر ثانیه)، مولفه نصف النهاری باد (متر بر ثانیه) و نم ویژه (گرم برکیلوگرم) در ترازهای 500، 600، 700، 850، 925 و 1000 هکتوپاسکال از پایگاه داده های ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده استخراج شد. ابتدا مشخصات عمومی پدیده ی شرجی با به کارگیری آماره های توصیفی و استنباطی به دست آمد. روزهای توأم با شرجی فراگیر استخراج شد. سپس الگوی جوی تراز دریا و تراز میانی جو برای روزهای مذکور مشخص و بر اساس روش تحلیل خوشه ای طبقه بندی شد. سپس با استفاده از روش لوند روزهای نماینده استخراج گردید. نقشه های وزش دمایی-رطوبتی، همگرایی دمایی-رطوبتی و ارتفاع ژئوپتانسیل برای روزهای نماینده مشخص و تفسیر شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که در مقیاس سالانه، شرجی توزیع نسبتاً نرمال داشته و فصل تابستان (ماه مرداد) حداکثر پوشش و شدت های شرجی را دارد. در تحلیل همدیدی- پویشی نیز دو قطب جغرافیایی شرجی شناسایی گردید؛ شامل قطب حرارتی در شرق و قطب رطوبتی درغرب پهنه. همچنین چهار الگوی همدیدی استخراج شد که شامل الگوی دو قطبی اوراسیا، دو قطبی اروپا-آسیای میانه، کم فشار قطبی-پرفشار آسیایی و الگوی دو قطبی اوراسیا-پرفشار دریای سیاه می باشد. در نهایت منابع مهم رطوبتی شناسایی شد که عمدتاً دریای خزر، دریای سیاه و دریاچه آرال می باشند. کلمات کلیدی: تراز میانی جو، سواحل شمال ایران، شرجی، همدیدی-پویشی.

چکیده بارش های سنگین نقش مهمی در شکل گیری مسائل مرتبط با طراحی محیط ایفا می کنند. از این رو گام نخست در مدیریت این پدپده، شناخت، بررسی و وارسی آن ها و نیز ساز و کار های حاکم بر آن ها است. شمال غرب ایران به عنوان یک ناحیه کمابیش متاثر از این نوع بارش هاست. در این تحقیق ضمن معرفی مشخصات عمومی این گونه بارش ها به بررسی الگو های همدید مرتبط با بارش های سنگین فراگیر پرداخته شده است. برای دست یابی به اهداف این تحقیق از دو پایگاه داده ای؛ یکی پایگاه داده های محیطی شامل داده های بارش روزانه 40 سال (2007-1968) و دیگری پایگاه داده های جوی شامل مشخصات جو از جمله فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر)، باد مداری – نصف النهاری (متر بر ثانیه)، رطوبت ویژه، دمای هوا برای نه تراز و نیز فشار تراز دریا در ساعات همدید (0000 ، 0600، 1200،1800 زولو) و در تراز های (250، 300، 400، 500، 600، 700، 850، 925 و 1000) هکتو پاسکال استفاده شده است. در تحقیق حاضر بارش های برابر با یا بالاتر از صدک 90 با مساحت تحت پوشش حداقل 30 درصد به عنوان بارش سنگین و فراگیر در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب، 130 بارش با ویژگی های یاد شده به دست آمد. ویژگی های بارش های 130 روز مذکور استخراج گردید. بررسی ها نشان داد که بارش های سنگین که با ویژگی های فوق تعریف شده است، در سطح 95 درصد اطمینان فاقد روند معنی دار است. سال 1993 با شش مورد بارش سنگین و فراگیر بیشترین بارش سنگین را داشته و ماه های آوریل و می بیشترین و ماه های ژوئن و سپتامبر کمترین بارش سنگین فراگیر را به خود اختصاص داده اند. به منظور بررسی شرایط گردشی جو طی 130 روز توام با بارش، نقشه های فشار تراز دریا و تراز 500 هکتوپاسکال (به عنوان تراز میانی جو) بررسی و برای هر یک از گروه نقشه ها با استفاده از روش تحلیل خوشه ای (روش فاصله اقلیدسی و روش ادغام وارد) طبقه بندی انجام شد. بدین ترتیب برای هر یک از تراز های مذکور چهار گروه مشخص شد. به منظور شناخت هر یک از گروه های تراز دریا و تراز 500 هکتوپاسکال از هر گروه یک نماینده انتخاب گردید. بدین ترتیب چهار الگوی برای توزیع فشار تراز دریا و چهار الگو برای تراز 500 هکتوپاسکال به دست آمد. نتایج نشان داد که جبهه زایی و شار رطوبت عمدتا بیشتر در تراز های 600 و 700 هکتوپاسکال بر روی پهنه حضور دارند. منابع تامین رطوبت در زمان حاکمیت این الگو ها، در تراز های بالای جو دریای سیاه، دریای مدیترانه و دریای سرخ و در تراز های پایین جو شامل رطوبت دریای خزر نیز می شود. بیشترین گستره رودباد در تراز 250 و 300 است. چرخندگی در ساعت 06:00 و 12:00 و در تراز 700 هکتوپاسکال بیشتر نمایان است. کلمات کلیدی: بارش سنگین، تحلیل همدید، الگو های گردشی، شمال غرب ایران

چکیده پدیده یخبندان از جمله پدیده های جوی است که به دلیل زیان های شدید و گاه وسیع، بر فعالیت های انسانی اثر می گذارد. از این رو به منظور مدیریت صحیح خسارت های ناشی از این پدیده، ابتدا به شناخت و بررسی این پدیده پرداخته شد. در پژوهش حاضر پس از بررسی مشخصات عمومی یخبندان با استفاده از آماره های توصیفی و استنباطی، نقش الگوهای همدید در ارتباط با یخبندان فراگیر مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از دو پایگاه داده ای؛ یکی پایگاه داده های محیطی شامل داده های دمای کمینه روزانه 44 سال (2004-1961) و دیگری پایگاه داده های جوی شامل مشخصات جو از جمله فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر)، باد مداری – نصف النهاری (متر بر ثانیه) و دمای هوا برای شش تراز و هم چنین فشار تراز دریا در دیده بانی همدید (00:00 ، 06:00، 18:00،12:00 جهانی) و در تراز های (500، 600، 700، 850، 925 و 1000) هکتوپاسکال استفاده شده است. در پژوهش حاضر یخبندان هایی به عنوان فراگیر در نظر گرفته شد که بیش از 30 درصد مساحت ایران را در پوشش خود قرار داده باشند. یخبندان های فراگیر با شرایط مذکور در 3272 روز جای گرفت. بدین ترتیب شرایط جوی توأم با یخبندان های فراگیر در 3272 روز بررسی شد. پراکنش این روزها در ماه های آبان تا اسفند می باشد. به منظور بررسی الگوهای گردشی جو ، نقشه های فشار تراز دریا روزهای توأم با یخبندان فراگیر ترسیم و تحلیل خوشه ای به روش وارد بر روی آن ها انجام گرفت. سپس چهار گروه مشخص گردید. جهت شناخت الگوهای چهار گروه مشخص شده، برای هریک از گروه ها یک روز نماینده تعیین شد. برای هریک از روزهای نماینده نقشه های فشار تراز دریا، میانگین فشار تراز دریا در طی دوره مورد بررسی و ناهنجاری های آن، وزش دمایی و همگرایی دمایی تولید و تفسیر شد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که یخبندان های فراگیر ایران ، در هریک از روزهای نماینده تحت تاثیر الگوهای گردشی خاصی قرار داشته اند. روز اول الگوی کم فشار قطبی – پرفشار سیبری، روز دوم الگوی کم فشار قطبی، روز سوم الگوی دوهسته ای پرفشار سیبری، روز چهارم الگوی دو هسته ای کم فشار قطبی بر یخبندان های فراگیر ایران زمین تاثیر گذار بوده اند. کلمات کلیدی: یخبندان فراگیر، تحلیل همدید، الگوهای گردشی جو ، ایران زمین

رخداد دماهای فرین ازجمله رویدادهای مهم دمایی محسوب می شود. موج های گرمایی و روزهای گرم نمودی از رویداد دماهای فرین است. شناخت رفتار زمانی- مکانی و عواملی که منجر به ایجاد این پدیده ها می شوند؛ دانسته های با ارزشی از چگونگی رفتار دستگاه اقلیم در اختیار می گذارد. موج گرمایی و روز گرم مفهومی نسبی و تابعی از زمان و مکان می باشند. در تحقیق حاضر یک موج گرم تکرار دست کم دو روز گرم پیاپی تعریف شد و روز گرم به عنوان روزی تلقی شد که دمای هر یاخته بر روی نقشه بزرگ تر یا مساوی صدک 90 آن یاخته در آن روز باشد. همچنین روز گرم فراگیر به روزی اطلاق می شود که حداقل 30 درصد از پهنه کشور با دمای روزانه برابر با صدک 90، یا بیش از آن در هر نقطه مواجه باشد. به منظور دست یابی به اهداف این تحقیق از دو پایگاه داده استفاده شد. اول پایگاه داده شبکه ای دمای بیشینه کشور، این داده ها حاصل میان یابی مشاهدات روزانه از ابتدای سال 1340 تا انتهای سال 1386 است. دوم داده-های جوی شامل متغیرهای فشار تراز دریا (هکتوپاسکال) ارتفاع ژئوپتانسیل (متر)، دما (کلوین)، مولفه باد مداری و نصف النهاری (متر بر ثانیه) است. به منظور بررسی این داده ها محدوده بین 10 درجه طول غربی تا 120 درجه طول شرقی و از استوا تا 80 درجه عرض شمالی در نظر گرفته شد. در نخستین گام ویژگی-های زمانی و مکانی دمای بیشینه کشور مورد توجه قرار گرفت. در گام بعد روزهای گرم کشور در طول دوره آماری بر روی هر یاخته شناسایی و با استفاده از روش های آماری- احتمالی مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله بعد روزهای گرم فراگیر با استفاده از آزمون خودهمبستگی و تحلیل گرانیگاه دما، شناسایی و ویژگی های عمومی آن ها بررسی شد. همچنین با استفاده از زنجیره مارکوف احتمال رخداد 1 تا 7 روز گرم فراگیر مورد توجه قرار گرفت. در گام بعد الگوی فضایی روزهای گرم فراگیر مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا از شاخص مورن جهانی، مورن محلی و آماره g* استفاده شد. سپس به تحلیل همدید پویشی روزهای گرم فراگیر پرداختیم. همچنین موج های گرمای فراگیر کشور در طول دوره مورد بررسی، در تداوم های مختلف شناسایی گردید. موج های 2 تا 6 روزه به عنوان موج های گرمایی اقلیمی کشور در نظر گرفته شده. در گام بعد به بررسی همدید- پویشی موج های گرمایی فراگیر 2 تا 6 روزه پرداختیم. نتایج نشان داد که رخداد گرمای فراگیر در کشور عموماً توأم با ناهنجاری منفی فشار در تراز دریا است. شرایط در تراز میانی جو نشان گر گسترش پرفشار آزور بر فراز کشور یا وجود یک ناوه بر فراز آفریقا و یک پشته بر فراز ایران، همچنین وجود شرایط مانع در جو می باشد. وزش های گرم، همگرایی در سطح و ترازهای بالایی و ناهنجاری مثبت دما در ترازهای بالایی که عموماً با ناهنجاری منفی ارتفاع جو همراه می باشند؛ از عوامل اصلی پایستگی هوای گرم در جو کشور محسوب می شوند. وجود همگرایی دما و شرایط مانع در تراز میانی جو نقشی اساسی در تداوم روزهای گرم فراگیر ایفا می کنند.

کم فشارجنوب غربی دریای سرخ از جمله پدیده هایی محسوب می شود، که با فراهم شدن برخی شرایط همدیدی به یک سامانه فعال باران زا تبدیل شده، که مناطق اطراف خود را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین شناسایی شدت و گسترش این کم فشار نقش موثری در شناخت آن دارد. در تحقیق حاضر از دادهای بازکاوی شده ncep/ncarبا قدرت تفکیک مکانی5/2 در 5/2 درجه در تراز1000هکتوپاسکال استفاده شده است. در بررسی واکاوی زمانی- مکانی کم فشار جنوب غربی دربای سرخ از روش های سینوپتیکی استفاده شده، درنتیجه برای بررسی کم فشار مذبور نقشه های میانگین و ضریب تغییرات ارتفاع تراز1000هکتوپاسکال ترسیم شد، همچنین مراکز ارتفاعی و منحنی خارجی هر ماه شناسایی و تغییرات آن ها مورد بررسی قرار گرفت، تا شدت و گسترش کم فشار در هرماه مورد بررسی قرار گیرد. پس از بررسی زمان های فعالیت این سامانه نتایج نشان داد که فعالیت کم فشار دریای سرخ طی این 60 سال درحال کاهش می باشد، هچنین بیشترین ماه های فعالیت آن مربوط به ماه آبان و آذر است. بنابراین شناسایی یک ناوه در عرض های میانی و امتداد آن به جنوب شرق دریای مدیترانه و شمال دریای سرخ، هوای گرم روی منطقه سودان و رطوبت از روی دریای عرب ، پرفشاری سیبری وپرفشار عربستان، شرایط مناسبی را برای ایجاد ناپایداری در منطقه به وجود آورده است. همچنین روند و سطح معناداری ارتفاع تراز1000 هکتوپاسکال استخراج شد، یکی از یافته های این پژوهش که برای اولین بار در ایران مطرح می شود، تحلیل طیفی ارتفاع تراز1000هکتوپاسکال است. برای تحلیل طیفی از روش تحلیل همسازها استفاده شد، بر پایه یافته های حاصل ازاین روش، احتمال چرخه های ماهانه و سالانه و دوره بازگشت آن استخراج شد ه است. همچنین ناهنجاری میانگین 60 ساله هر ماه به صورت(روز اول، روز15 و میانگین هرماه) استخراج و نقشه های آن ترسیم شده است.

چکیده از جمله تحقیقاتی که در قلمرو اقلیم شناسی همدید قرار می گیرند شناسایی تیپ های هوای موثر بر یک محل است. تیپ بندی هوا یکی از ابزارهای مفیدی است که به کمک آن می توان از معضلات و بلایایی که ناشی از گردش های جوی است آگاهی پیدا کرد. در تحقیق حاضر به منظور دست یابی به اهدف از دو پایگاه داده استفاده شده است: 1- داده های محیطی که شامل 14 پارامتر هواشناسی ایستگاه سینوپتیک شهر سقز در طول دوره آماری (1387-1343) می باشد.2- داده های جوی که شامل متغیرهای فشار تراز دریا (هکتوپاسکال) و ارتفاع ژئوپتانسیل (متر) برای محدوده 10 درجه طول غربی تا 120 درجه طول غربی و از استوا تا 80 درجه عرض شمالی است. در مرحله بعد ویژگی های عمومی داده های محیطی 14 پارامتر مورد استفاده بررسی گردید. در گام بعدی به شناسایی تیپ های هوای شهر سقز پرداخته شد که در این مرحله یک تحلیل خوشه ای با روش ادغام وارد بر روی ماتریسی با آرایه 14 × 13316 با آرایشp بعد از استاندارد سازی داده ها انجام گرفت و 8 تیپ هوای متمایز برای شهر سقز بدست آمد:1- تیپ مرطوب، پر بارش و معتدل 2- تیپ مرطوب، کم بارش و سرد 3- تیپ مرطوب، کم بارش و خنک 4- تیپ مرطوب، یخبندان و کم بارش 5- تیپ بسیار گرم ،خشک و بدون بارش 6- تیپ گرم، بسیار خشک و بدون بارش7- تیپ نیمه خشک، معتدل و بدون بارش 8- تیپ خشک، معتدل و بدون بارش شناسایی شد. برای هر کدام از آن ها یک روز نماینده تعیین شد. این روز با بقیه روزهای گروه بیش ترین همبستگی را نشان می دهد. در مرحله بعد به تحلیل همدید تیپ های هوا پرداخته شد. در این راستا توزیع مکانی ارتفاع تراز 500 هکتو پاسکال و فشار تراز دریا در روز نماینده آن بررسی گردید و نشان داد که هر کدام از این تیپ ها متأثر از آرایش تراز 500 هکتو پاسکال می باشند. در نهایت نوسان این تیپ ها مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شد که همه تیپ های شناسایی شده غیر از تیپ مرطوب، کم بارش و خنک در طول دوره آماری مورد بررسی دارای نوسان بوده اند. کلید واژه: اقلیم شناسی همدید، تیپ های هوا، تحلیل خوشه ای، نوسان، سقز

تمام بخار آب موجود در ستونی از جو که قابلیت بارش دارد و از سطح زمین تا نقطه پایانی بخارآب در جو ادامه پیدا می کند، آب قابل بارش کلی گویند. آب قابل بارش تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله رطوبت تغییر می کند. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات زمانی و مکانی آب قابل بارش جو ایران زمین می باشد. بدین منظور داه های فشار و نم ویژه طی دوره1960-2010 از پایگاه داده های ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده استخراج و مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. این داده ها با تفکیک زمانی 6 ساعته (ساعت های، 00، 06، 12 و 18 به وقت گرینویچ) و توان تفکیک مکانی 5/2 × 5/2 درجه قوسی در دسترس است. برای انجام محاسبات از امکانات برنامه نویسی در محیط نرم افزار grads و نرم افزارmatlab و نیز برای انجام عملیات ترسیمی از نرم افزار surfer بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که ضریب تغییرپذیری مکانی آب قابل بارش در محدوده اقلیمی ایران بسیار زیاد و به شدت تحت تأثیر ارتفاعات می باشد؛ به طوری که بیشتر‏ین ضریب تغییرات آب قابل بارش در ارتفاعات به ویژه در امتداد کوه های زاگرس می باشد. کم ترین میزان تغییرپذیری مربوط به نواحی مرکزی و سواحل دریای خزر و خلیج فارس می باشد. بررسی روند بلندمدت نیز نشان داد که آب قابل بارش در ساعت های مورد مطالعه در سراسر ایران دارای روند کاهشی بوده است. این روند در بیش از 70 درصد پهن? کشور به لحاظ آماری و در سطح 95 درصد اطمینان معنی دار می باشد؛ اما در همه ساعات، نواحی جنوب شرق باوجود برخورداری از تغییرات بلندمدت کاهشی، فاقد روند معنی دار بوده است. نتایج بررسی ناهنجاری های آب قابل بارش جو ایران نشان داد که نواحی سواحل به دلیل هم جواری با منابع عظیم رطوبتی خلیج فارس، دریایی عمان و دریای خزر دارای دارای ناهنجاری های مثبت، و نواحی مرکزی، نواحی مرتفع و شمال غرب و شمال شرق کشور به دلیل دور بودن از منابع رطوبتی و متاثر بودن از ارتفاعات دارای ناهنجاری های منفی بوده است. نتایج حاصل از تحلیل چرخه ها نشان می دهد که چرخه های کوتاه مدت 2 تا 5 ساله بیشترین حاکمیت را در کشور داشتند. با این وجود بیشترین چرخه های کوتاه مدت در نواحی جنوب شرق رخ داده است. بیشتر دانشمندان چرخه ها 2 و 3 ساله را با ال نینو – نوسانات جنوبی و گردش عمومی جو و جریانات مداری مرتبط می دانند. همچنین چرخه های 5-2 ساله را به رخداد ال نینو مربوط دانستند. نتایج حاصل از بررسی توزیع احتمالاتی نشان داد که آب قابل بارش در تمام مقیاس(ساعتی، روزانه، ماهانه و سالانه) از توزیع گاما پیروی می کند.

پرفشار جنب حاره، سامانه همدید پویشی (دینامیکی) بزرگی در مقیاس سیاره ای است که مرکز آن بر روی اقیانوس اطلس شمالی قرار دارد. با توجه به موقعیت عرض جغرافیایی که کشور ایران در آن واقع شده است در دوره گرم سال،استقرار و رفتار این پرفشار پویشی (دینامیکی) در جو سبب حاکمیت هوایی گرم وخشک بر گستره وسیعی از قلمرو ایران می شود. از این رو هدف این مطالعه،تبیین همدید تغییرات زمانی – مکانی پرفشار جنب حاره در این دوره (دوره حاکمیت) و به عبارتی کشف مرزشمالی پرفشار جنب حاره بر روی ایران و تعیین زمان انتقال و همچنین میزان گستره آن بر روی ایران می باشد. در این پژوهش، جهت بررسی رفتار زمانی –مکانی پرفشار جنب حاره ابتدا تلاش شد شاخص پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران و برای هریک از ماه های سال برآورد شود. بدین منظور داده های ارتفاع ژئوپتانسیل، مولفه مداری و نصف النهاری باد برای ساعت gmt12 طی دوره 52 ساله (شامل 18993 روز از اول فروردین 1340 برابر 21 مارس 1961 تا 30 اسفند 1391 برابر با 20 مارس 2013) و با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی از پایگاه داده مرکز پیش بینی محیطی/ مرکز ملی پژوهش های جوی ایالات متحده امریکا (nsep/ncar) اختیار شد. شاخص تعیین شده نشان داد که موقعیت مرز شمالی پشته در تراز 400 هکتوپاسکال و بالاتر و نیز 850 هکتوپاسکال و پایین تر قابل رؤیت نیست. بنابراین سه تراز در دسترس که حاکمیت پشته در آن قابل تشخیص و نیز داده های آن در دسترس است، ترازهای 700، 600 و 500 هکتوپاسکال است. درهرسه تراز مذکور وضعیت نسبتا̋ مشابه در طول سال دیده می شود. همچنین مشخص شد که در ماه های سرد سال، پرفشار جنب حاره به شکل محور غربی – شرقی و در امتداد مدارات در عرض های جنوبی تر از مرزهای ایران جای می گیرد. این شرایط تا خرداد ماه که پشته مزبور در تراز 700 هکتوپاسکال قابل تشخیص می باشد، ادامه دارد و از آن پس بر روی ایران قابل مشاهده است. در ماه مهر (پاییز) و در تراز 700 و 600 هکتوپاسکال پشته پرفشار، ضمن جابه جایی به سمت عرض های پایین تر (پایین تراز موقعیت ماه های گرم سال)، قرار می گیرد؛ ولی در تراز 500 هکتوپاسکال پشته فوق تنها تا اخر شهریور بر روی کشور مستقر می باشد. نتایج حاصل از بررسی فراوانی پشته پرفشار جنب حاره بر روی منطقه مورد مطالعه نشانگر ماهیت یکسان محل شکل گیری پرفشارهای جنب حاره و زمان انتقال زبانه پرفشار بر روی ایران در ترازهای انتخابی می باشد. بررسی روند پشته پرفشار در مقیاس روزانه، ماهانه و سالانه و همچنین روند فراوانی این پشته بیانگراین است که شیب خط روند پشته فوق بر روی ایران در طی دوره آماری مورد نظر در سطح 95 درصد و بالاتر معنی دار بوده ودر بیش ترین گستره ایران روند روزهای مثبت پرفشار جنب حاره افزایش داشته است. محاسبه تحلیل طیفی بر روی پشته پرفشار جنب حاره نشان داد که وجود دوره بازگشت چرخه 4-3 ساله این پرفشار در هر سه تراز انتخابی، که در سطح 95 درصد معنی دار است می تواند در ارتباط با شرایط سینوپتیکی و عملکرد نوسانات پیوند از دور پدیده جوی- اقیانوسی انسو (enso)¬ باشد.

بارش از عمده ترین عناصری است که در تعیین اقلیم یک منطقه تاثیر اساسی دارد و یکی از شاخص های اصلی در پهنه بندی و طبقه بندی اقلیمی بشمار می رود. برنامه ریزی مبتنی بر روند بارش و پیش بینی آن می تواند یکی از عناصر مهم و چشم گیر در کشاورزی و راهگشای بسیاری از مسائل زیست محیطی و کشاوری باشد؛ لذا به منظور آشکارسازی چرخه های غالب در بارش سالانه استان فارس در ایستگاه های منتخب (شیراز، فسا، فیروزآباد، آباده، لار، نی ریز، درودزن ) از تکنیک تحلیل طیفی و جهت مدل سازی بارش از الگوی آریما1طی دوره آماری 35 ساله (2011-1977) بهره گرفته شد. با مدل سازی بارش در خانواده الگوهای آریما، الگوی آریما (1،1،3) (2،1،3) به عنوان الگوهای بهینه نهایی انتخاب شدند و به پیش بینی بارش در سال های آینده می پردازند. نتیجه تحقیق نشان می دهد که الگوهای آریما می تواند به پیش بینی بارش در سال های آینده بپردازند. در نهایت پس از بررسی داده های سالانه ایستگاه های منتخب مشخص گردید مدل پیش بینی آریما در بازه های زمانی کوتاه مدت بهتر از دیگر مدل های کاربردی (زنجیره مارکوف، شبکه عصبی) می تواند به پیش بینی های بارش بپردازد. بارش سالانه استان در ایستگاه های منتخب طی سال های 2023-2014 میلادی روند متفاوتی خواهد داشت در برخی ایستگاه ها روند افزایشی(فیروزآباد، آباده) و در برخی دیگر روند کاهشی (شیراز، فسا، نی ریز، لار، درودزن) خواهد داشت.

همانگونه که نوسان جنوبی(انسو) آشکارترین الگوی دور پیوند نیمکره جنوبی است، نوسان اطلس شمالی هم بارزترین الگوی دورپیوندی است که در تمام طول سال در نیمکره شمالی فعال است. نوسان اطلس شمالی در واقع نماینده بادهای غربی بر روی اقیانوس اطلس در فاصله مدار 40 تا 60 درجه است. با توجه به اهمیت دور پیوند نوسان اطلس شمالی بر اقلیم نیمکره شمالی، در این پژوهش به بررسی تاثیر فازهای مثبت و منفی این نوسان بر بارش زمستانه ایران طی دوره آماری 1388-1340 پرداخته شد. در این پژوهش دو نوع داده محیطی و جوی به کار گرفته شد. ابتدا به بررسی تاثیر فاز مثبت و منفی این نوسان بر فشار تراز دریا و میانه جو پرداخته شد. سپس با استفاده از تحلیل خوشه ای با روش ادغام وارد به استخراج گروه ها و روزهای نماینده برای هر فاز به طور جداگانه پرداخته شد. تحلیل یاد شده به یک طبقه بندی پنج گروهی برای فاز مثبتnao و یک طبقه بندی چهار گروهی برای فاز منفیnao منجر گردید. برای هر کدام از گروه ها یک روز نماینده بر پایه روش لوند تعیین شد. در نهایت به تحلیل میانگین الگوهای فشار و ارتفاع جو هر کدام از گروه ها و روزهای نماینده آن برای ترازدریا و 500 هکتوپاسکال پرداخته شد. مشخص گردید که همزمان با وقوع فاز مثبت nao سامانه های پرفشار ودر نمایه منفی سامانه های کم فشار بر کشور حاکم بوده است. همچنین توزیع مکانی بارش در پهنه کشور نیز مورد بررسی واقع شد که بر این اساس طی فاز مثبت شدت ومیزان بارش در کشور بیشتر از فاز منفی nao بوده است. در عوض در برخی از الگوهای مربوط به فاز منفی مساحت تحت پوشش بارش درصد بیشتری را به خود اختصاص داده است. در نهایت مشخص گردید که طی فاز مثبت nao ایران بارش بیشتری راتجربه کرده است. با این وجود، بررسی همبستگی بین بارش روزانه و نوسان اطلس شمالی بیانگر ارتباط بسیار ضعیف و معنادار بین این نوسان و بارش زمستانه ایران بود.

نوسانات شمالگان (ao) یکی از الگوهای موثر تغییرپذیری گردش عمومی جو در محدوده برون حاره¬ی¬ نیمکره¬ی شمالی و از عوامل اصلی کنترل عناصر اقلیمی مانند دما و بارش است. در این پژوهش به بررسی تأثیر فازهای مثبت و منفی این نوسان بر دمای زمستان? ایران طی دوره آماری 1388-1340 پرداخته شد. به منظور دست یابی به اهداف این پژوهش از دو پایگاه داده استفاده شد. اول پایگاه داده شبکه¬ای دمای متوسط کشور، این داده¬ها حاصل میان-یابی مشاهدات روزانه از ابتدای سال 1340 تا انتهای سال 1388 است. دوم داده¬های جوی شامل متغیرهای فشار تراز دریا (هکتوپاسکال) و ارتفاع ژئوپتانسیل(متر) است.داده¬های مزبور از مرکز ملی پیش¬بینی محیطی آمریکا (ncep/ncar) دریافت شد. به منظور بررسی این داده ها محدوده ای بین 40 تا 120 درجه طول شرقی و 0 تا 90 درجه شمالی در نظرگرفته شد.با استفاده از تحلیل خوشه¬ای با ادغام وآردبه تحلیل همدید فازها پرداخته شد.یک تقسیم بندی چهار گروهه برای فاز منفی وپنج گروهه برای فاز مثبت حاصلشد.برای هر کدام از گروه ها یک روز نماینده تعیین شد. در مرحله بعد به تحلیل میانگین الگوهای فشار و ارتفاع جو هر کدام از گروه ها و روزهای نماینده آن برای تراز دریا و 500 هکتوپاسکال پرداخته شد. ناهنجاری دمای روز نماینده برای ایران نیز به دست آمد. در نهایت با استفاده از روش همبستگی به بررسی رابطه نمایه نوسان شمالگان با دمای زمستانه ایران اقدام گردید.کلیه مراحل و محاسبات گفته شده با استفاده از نرم افزارهای matlab، surfer و grads انجام شده است. نتایج حاصله بیان¬گراین بود که حالات مختلف نوسان قطبی طی زمستان توأم با شکل گیری پشته ها و ناوه های عمیق بر کشور ایران می¬باشد و بررسی ناهنجاری دما نشان از نوسان دمایی وکاهش دما در نیمه شمالی کشور بوده است. نتایج برای تمام گستره ایران بیان گر ضریب همبستگی معکوس و منفی دمای زمستانه ایران با این نوسان بود.

خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی و خطرناک است که در نتیجه¬ی کمبود بارش کم¬تر از حد بهنجار یا مورد انتظار پدید می¬آید. در پژوهش حاضر تلاش شد که خشکسالی¬های فراگیر استان خوزستان در دهه¬های اخیر مورد مطالعه قرار گیرد. روز خشک فراگیر به روزی اطلاق شد که بیش¬تر از 25 درصد از پهنه استان با بارشی کم¬تر از صدک 25 در هر نقطه مواجه باشد. برای دست¬یابی به اهداف تحقیق از داده¬های محیطی و جوی استفاده شده است. داده¬های محیطی شامل داده¬های بارش روزانه 19 ایستگاه همدید و 67 ایستگاه وزارت نیرو از 1 فروردین سال 1360 تا 29 اسفند 1389می¬باشد، داده¬های جوی شامل متغیر¬های فشار تراز دریا (هکتوپاسکال) و ارتفاع ِ ژئوپتانسیل (متر) می¬باشد، داده¬های مزبور از مرکز ملّی پیش¬بینی محیطی و مرکز ملّی پژوهش¬های جوی ایالات متحده آمریکا (ncep/ncar) اخذ شده است. از این داده¬ها برای ابعاد مکانی 0 تا 80 درجه عرض شمالی و 10- تا 120 درجه طول شرقی استفاده شده است. در گام نخست ویژگی¬های عمومی بارش استان مورد توجه قرار گرفت. در مرحله بعد مشخصات و شمار روزهای خشک فراگیر هر سال مورد بررسی قرار گرفت. سال¬هایی که روزهای خشک آن¬ها بیش از شمار روزهای خشک معمول بود به عنوان یک سال خشک تلقی گردید. سپس شرایط جوی توأم با روزهای خشک مورد بررسی قرار گرفت. کلیه مراحل و محاسبات گفته شده با استفاده از نرم¬افزار¬های matlab، surfer، grads و spss انجام شده است. بررسی نقشه¬های سطح زمین و تراز میانی جو نشانگر این بود که طی روز¬های خشک در سطح زمین کم¬فشار حاکم بوده است؛ یعنی شرایط صعود و ناپایداری فراهم بوده است اما وجود یک ناوه بر روی مدیترانه و یک پشته بر فراز آفریقا، عربستان، عراق و ترکیه و قرار¬گیری استان خوزستان در جلوی بازوی پایین¬ رونده¬ی این پشته، مانع صعود هوا و در نهایت باعث خشکی استان خوزستان گردیده است.

یکی از رویداد های مهم اقلیمی که تاثیر زیادی در زندگی موجودات زنده دارد ، رویداد های فرین دمایی می باشد. روزهای سرد و موج های سرمایی نمونه ای از رویداد های فرین دمایی هستند که در آن ها مقادیر غیر معمول دمای کمینه مشاهده می شود. ایجاد این شرایط دمایی ، تابع الگوهای همدید و پویشی پیچیده ای می باشد که شناسایی آن ها می تواند در افزایش آگاهی از چگونگی تشکیل این شرایط و پیش بینی حالات مشابه و در نتیجه کاهش خسارات احتمالی مفید باشد. در این پژوهش بر اساس مفهوم نسبی بودن سرما در زمان و مکان ، روز سرد به روزی اطلاق شد که در آن نمره ی استاندارد دمای کمینه کمتر از 2/1- باشد. موج سرما به صورت تداوم حداقل 3 روزه ی این شرایط تعریف شد و سرماهایی که بیش از 20 درصد مساحت کشور را فراگرفته بودند به عنوان سرمای فراگیر محسوب شدند. به منظور تامین اهداف پژوهش حاضر از دو پایگاه داده ی محیطی و جوی استفاده شد. اولین پایگاه ، داده های میان یابی شده ی دمای کمینه مربوط به زمستان های 1339 تا 1388 است. پایگاه داده ی دوم شامل متغیر های جوی فشار تراز دریا (هکتوپاسکال) ، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر) ، دمای جو (درجه ی کلوین) و مولفه ی باد مداری و نصف النهاری (متر بر ثانیه) می باشد. با هدف بررسی دقیق سیستم های تاثیرگذار بر ایجاد امواج سرمایی ، محدوده ی بررسی داده های جوی در بازه ی 40 درجه ی طول غربی تا 160 درجه ی طول شرقی و 0 تا 90 درجه ی عرض شمالی تعیین شد. در گام بعدی برخی مشخصات توصیفی دمای کمینه در کل دوره و روزهای سرد فراگیر در پهنه ی کشور و همچنین تغییرات زمانی – مکانی آن ها مورد بررسی قرار گرفت. در بخش بعد با انجام یک تحلیل خوشه ای بر روی ماتریس 2997×487 داده های فشار تراز دریا در روز های سرد فراگیر ، 5 الگوی جوی شناسایی شدند. با تعیین شدن روزهای نماینده برای هر یک از الگوها و تحلیل شرایط جوی در این روزها مشخص شد که تمامی سرماهای فراگیر در کشور بر اثر شکل گیری الگوی پرفشار در سطح زمین ایجاد شده اند. نحوه ی آرایش دو سامانه ی پرفشار سیبری و آزور نقش بسیار مهمی در هدایت هوای سرد عرض های شمالی به سوی کشور ایفا کرده اند. قرارگیری کم فشار های جنب قطبی در مناطق شمالی اروپا و روسیه نیز موجب شده هوای سرد قطبی به سمت عرض های جنوبی تر حرکت کند. همچنین مشخص شد که شکل گیری امواج سرمایی با ناهنجاری مثبت فشار تراز دریا و ناهنجاری منفی ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال در پهنه ی کشور همراه بوده اند. الگوهای تراز میانی جو نیز در ایجاد و تداوم امواج سرمایی تاثیر بسزایی داشته اند. به گونه ای که شدید ترین ، فراگیر ترین و مداوم ترین امواج سرمایی زمستانی هنگامی شکل گرفته اند که سامانه های مانع در شرق اروپا استقرار یافته و ناوه ی شرقی آن ها بر روی ایران قرار گرفته است.

کم فشارجنوب غربی دریای سرخ از جمله پدیده هایی محسوب می شود، که با فراهم شدن برخی شرایط همدیدی به یک سامانه فعال باران زا تبدیل شده، که مناطق اطراف خود را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین شناسایی شدت و گسترش این کم فشار نقش موثری در شناخت آن دارد. در تحقیق حاضر از دادهای بازکاوی شده ncep/ncarبا قدرت تفکیک مکانی5/2 در 5/2 درجه در تراز1000هکتوپاسکال استفاده شده است. در بررسی واکاوی زمانی- مکانی کم فشار جنوب غربی دربای سرخ از روش های سینوپتیکی استفاده شده، درنتیجه برای بررسی کم فشار مذبور نقشه های میانگین و ضریب تغییرات ارتفاع تراز1000هکتوپاسکال ترسیم شد، همچنین مراکز ارتفاعی و منحنی خارجی هر ماه شناسایی و تغییرات آن ها مورد بررسی قرار گرفت، تا شدت و گسترش کم فشار در هرماه مورد بررسی قرار گیرد. پس از بررسی زمان های فعالیت این سامانه نتایج نشان داد که فعالیت کم فشار دریای سرخ طی این 60 سال درحال کاهش می باشد، هچنین بیشترین ماه های فعالیت آن مربوط به ماه آبان و آذر است. بنابراین شناسایی یک ناوه در عرض های میانی و امتداد آن به جنوب شرق دریای مدیترانه و شمال دریای سرخ، هوای گرم روی منطقه سودان و رطوبت از روی دریای عرب ، پرفشاری سیبری وپرفشار عربستان، شرایط مناسبی را برای ایجاد ناپایداری در منطقه به وجود آورده است. همچنین روند و سطح معناداری ارتفاع تراز1000 هکتوپاسکال استخراج شد، یکی از یافته های این پژوهش که برای اولین بار در ایران مطرح می شود، تحلیل طیفی ارتفاع تراز1000هکتوپاسکال است. برای تحلیل طیفی از روش تحلیل همسازها استفاده شد، بر پایه یافته های حاصل ازاین روش، احتمال چرخه های ماهانه و سالانه و دوره بازگشت آن استخراج شد ه است. همچنین ناهنجاری میانگین 60 ساله هر ماه به صورت(روز اول، روز15 و میانگین هرماه) استخراج و نقشه های آن ترسیم شده است.

چکیده کم فشارجنوب غربی دریای سرخ از جمله پدیده هایی محسوب می شود، که با فراهم شدن برخی شرایط همدیدی به یک سامانه فعال باران زا تبدیل شده، که مناطق اطراف خود را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین شناسایی شدت و گسترش این کم فشار نقش موثری در شناخت آن دارد. در تحقیق حاضر از دادهای بازکاوی شده ncep/ncarبا قدرت تفکیک مکانی5/2 در 5/2 درجه در تراز1000هکتوپاسکال استفاده شده است. در بررسی واکاوی زمانی- مکانی کم فشار جنوب غربی دربای سرخ از روش های سینوپتیکی استفاده شده، درنتیجه برای بررسی کم فشار مذبور نقشه های میانگین و ضریب تغییرات ارتفاع تراز1000هکتوپاسکال ترسیم شد، همچنین مراکز ارتفاعی و منحنی خارجی هر ماه شناسایی و تغییرات آن ها مورد بررسی قرار گرفت، تا شدت و گسترش کم فشار در هرماه مورد بررسی قرار گیرد. پس از بررسی زمان های فعالیت این سامانه نتایج نشان داد که فعالیت کم فشار دریای سرخ طی این 60 سال درحال کاهش می باشد، هچنین بیشترین ماه های فعالیت آن مربوط به ماه آبان و آذر است. بنابراین شناسایی یک ناوه در عرض های میانی و امتداد آن به جنوب شرق دریای مدیترانه و شمال دریای سرخ، هوای گرم روی منطقه سودان و رطوبت از روی دریای عرب ، پرفشاری سیبری وپرفشار عربستان، شرایط مناسبی را برای ایجاد ناپایداری در منطقه به وجود آورده است. همچنین روند و سطح معناداری ارتفاع تراز1000 هکتوپاسکال استخراج شد، یکی از یافته های این پژوهش که برای اولین بار در ایران مطرح می شود، تحلیل طیفی ارتفاع تراز1000هکتوپاسکال است. برای تحلیل طیفی از روش تحلیل همسازها استفاده شد، بر پایه یافته های حاصل ازاین روش، احتمال چرخه های ماهانه و سالانه و دوره بازگشت آن استخراج شد ه است. همچنین ناهنجاری میانگین 60 ساله هر ماه به صورت(روز اول، روز15 و میانگین هرماه) استخراج و نقشه های آن ترسیم شده است. واژه های کلیدی:کم فشار دریای سرخ، روند، تحلیل طیفی،احتمال چرخه،ناهنجاری

پژوهش حاضر به دنبال کشف ارتباط دمای ایران و فازهای مختلف پدیده ی انسو و نیز چگونگی این ارتباط می باشد، در این راستا مطالعه ی دقیق و همه جانبه پدیده ی انسو، به-عنوان یک عامل شناخته شده و موثر در نوسان دمای مناطق مختلف جهان، اولین گام در این پژوهش می باشد. در پژوهش حاضر از دو نوع پایگاه داده استفاده شده است: 1-داده های محیطی، که با استفاده از عمل میان یابی متوسط دمای روزانه ی 554 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی به روش کریجینگ به تفکیک مکانی 15×15کیلومتر در بازه ی زمانی 1/1/1961تا انتهای سال 31/12/2010 حاصل گردید. 2-داده های جوی، شامل داده فشار تراز دریا (هکتوپاسکال)، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر) از مرکز پیش بینی محیطی (ncep/ncar) اخذ گردیده است.

بارش از جمله موهبت های الهی است که برای ادامه زندگی لازم و به معنی تداوم حیات است. علی رغم اهمیت بسیار زیاد آب، گاه با طغیان و سرریز شدنش خسارت-های سنگینی به بار می آورد. رودخانه کارون ازمهمترین و پرآب ترین رودخانه های حوضه آبریز خلیج فارس می باشد که حوضه بازفت یکی از مهم ترین سرشاخه های رود کارون محسوب می شود. نتایج حاصل از تحلیل همدیدی نقشه ها نشان داد که به هنگام رخداد سیلاب، در اکثر مواقع دو سامانه پرفشار در شرق و غرب ایران شکل گرفته و با سامانه کم فشاری که بر کشور حاکم بوده شیو فشار لازم را، برای ناپایداری در جنوب غرب ایران فراهم کرده است. همچنین در اکثر نقشه های میانی جو، فرود دریای مدیترانه با کمی تغییر موقعیت دیده شده است

در پژوهش حاضر تلاش شد تا توان باد در ایجاد فرسایش و حمل ذرات در نواحی مختلف استان خوزستان مورد بررسی قرار گیرد. برای رسیدن به این هدف از داده های باد ساعت 12 گرینویچ 19 ایستگاه همدید و داده های بارش 39 ایستگاه همدید و تبخیرسنجی استان خوزستان از سال 1987 تا 2010 میلادی استفاده گردید. در گام نخست ویژگی های عمومی باد، رطوبت و بارش استان مورد توجه قرار گرفت. در مرحله ی بعد، میزان آستانه فرسایش بادی متوسط قطر ذرات خاک شامل ماسه درشت، ماسه ریز، لای و رس هر یک به طور جداگانه محاسبه و توان فرسایش در شرایط خشک، مرطوب و بارانی مورد بررسی قرار گرفت. بررسی-های انجام شده حاکی از این است که توان فرسایش در هر چهار ذره، در قسمت های جنوب و جنوب غرب و غرب استان بیشتر از نواحی دیگر است. این در حالی است که بیشترین میزان باد و همچنین کمترین میزان ضریب تغییرات باد و کمترین میزان بارش و ضریب تغییرات آن نیز در این قسمت ها بوده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.