با توجه به کمبود آب شیرین، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، آبهای غیر متعارف به عنوان منبعی برای آبیاری مدنظر قرار گرفته اند. بهره گیری از منابع آبی غیر معمول، از قبیل آبهای شور و لب شور، تا حدودی می تواند مشکلات کم آبی و چالش های ناشی ازآن را در مناطق بحرانی برطرف سازد. در چنین شرایطی اهمیت مدیریت بهینه آبخوان ها، دوچندان شده و مدل سازی آبهای زیرزمینی با توجه به کارایی بالا و هزینه های کمتر نسبت به روش های دیگر، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مدل کمّی آبهای زیرزمینی دشت باغه، به وسعت 55 کیلومتر مربع، واقع در شمال غرب اهواز نیز به همین منظور تهیه گردیده است.درک کمی جریان آب های زیرزمینی و مولفه های گوناگون بیلان دشت، از اهداف اصلی تهیه مدل آب های زیرزمینی دشت باغهاست،که فرایند بهینه تصمیم گیری برای مدیریت آبخوان و مطالعات نیمه تفضیلی بعدی نظیر شبیه سازی کیفی، بر اساس آن ها خواهد بود. در این راستا پس از انتخاب الگوریتم و بسته نرم افزاری مناسب(gms7.1)اقدام به تهیه مدل تفهیمی گردید. طی مرحله طراحی مدل، منطقه مورد مطالعه، به شبکه های منظم تقسیم بندی شد و شرایط اولیه و شرایط مرزی، مشخص شده و بر مدل اعمال گردید. سپس مدل از مهر 1387 تا شهریور 1388 در حالت نا ماندگار طی 12 دوره تنش کالیبره و پس از بهینه سازی پارامترهای هیدروژئولوژیکی (مدل سازی معکوس)، مدل از مهر 1388 تا شهریور 1389 صحت سنجی شد. پس از واسنجی و صحت سنجی، مدل توانست به خوبی شرایط آبخوان را شبیه سازی نماید. در نهایت برخی گزینه های مدیریتی، با استفاده از مدل کمی، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج برای سناریوهای مختلف از جمله پیش‏بینیوضعیتآب‏هایزیرزمینیدرشرایطخشکسالیوترسالی وحفاری چاه‏های بهره برداریمجازیدردشتباغه،تجزیهوتحلیلگردید.

منطقه چاهگاه با وسعت 1637 کیلومتر مربع در مرکز استان بوشهر واقع شده است. آن در مختصات جغرافیایی 51 درجه و 29 دقیقه تا 52 درجه و 9 دقیقه طول شرقی و 28 درجه و 6 دقیقه تا 28 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. منطقه جزء زون ساختاری زاگرس چین خورده و بخشی از حوضه آبریز رودخانه مند می باشد. این محدوده از جنوب شرق به محدوده های باغان و ریز، از شمال به محدوده برازجان اهرم و از غرب به خورموج، از شرق به محدوده های دژگاه- کورده و دارالمیزان و از شمال شرق به دشت پلنگ منتهی می گردد. رودخانه مند به عنوان رودخانه اصلی منطقه از سمت جنوب شرق وارد منطقه شده و با راستای شمال غربی حرکت نموده و از غرب منطقه خارج می شود، منطقه دارای سه دشت لاور– سنا، شنبه– درویشی(چاهگاه) و کردلان می باشد. کیفیت آب زیرزمینی دشت کردلان مناسب ترین وضعیت را در محدوده مطالعاتی دارد. منطقه چاهگاه دارای 6 تاقدیس اصلی(خورموج، کاکی، نمک، شیرکوه، خرتنگ و سیاه)، 2 تاقدیس که بخش کوچکی از آن در منطقه واقع شده(پازنان و ماده کوه)، 2 گنبد نمکی، گسل تراستی اسلام آباد و گسل خرتنگ و گسلهای عرضی(همچون گسل عمل نموده در شنبه و کاردانه) می باشد. در اثر گسل رورانده(گسل تراستی اسلام آباد)(با راستای شمال غرب- جنوب شرق) ردیف های رسوبی سازند گچساران بر روی سازند میشان قرار گرفته و باعث شوری زیاد آب آن منطقه و چاه بهره برداری w18 شده است. گنبدهای نمکی موجود در منطقه باعث شوری آب زیرزمینی و سطحی شده اند. جهت و شیب هیدرولیکی آب زیرزمینی عمدتا از شرق و شمال شرق به سمت غرب منطقه می باشد. نوع اقلیم منطقه از نظر اقلیم نمای دومارتن اقلیم خشـک و متوسط بارندگی سالانه2/234 میلیمتر در طول دوره آماری می باشد. به منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی از 18 حلقه چاه و یک چشمه موجود در منطقه و برای ارزیابی تأثیر رودخانه مند و آبخوان منطقه چاه گاه بر همدیگر نیز، در آبان و اسفند ماه 1390 از رودخانه مذکور، نمونه برداری به عمل آمد. تیپ و رخساره هیدروشیمیایی غالب در نمونه های آب زیرزمینی منطقه سولفاته بوده که متأثر از انحلال ژیپس است و آب نمونه برداری شده در چاه شماره 18 کلروره سدیک می باشد. تیپ و رخساره هیدروشیمیایی غالب در نمونه های آب سطحی آبان و اسفند ماه، کلروره سدیک است و به لحاظ ژئوشیمیایی این رخساره در ارتباط با انحلال کانی های تبخیری هالیت می باشد. در جنوب شرق دشت آب زیرزمینی توسط رود مند زهکشی می-شود. میزان tds و ecآب زیرزمینی دوره مرطوب نسبت به دوره خشک کمتر است. آب زیرزمینی و سطحی منطقه چاه گاه عمدتاً برای شرب از کیفیت مناسبی برخوردار نمی باشد. آب رودخانه مند و همچنین آب زیرزمینی منطقه، برای کشاورزی نامناسب بوده و تنها چشمه sp1 از کیفیت آب متوسطی جهت آبیاری برخوردار می باشد و همه نمونه های آب زیرزمینی و سطحی به لحاظ صنعتی دارای آبی پوسته گذارند. بر اساس سیر تکامل ژئوشیمیایی آب های زیرزمینی منطقه بدون گذر از سکانس بیکربناته وارد سکانس سولفاته (دومین سکانس تکاملی آنیونی چیبوتارو) می شوند و سکانس سولفاته در بخش های وسیعی از منطقه مشاهده می گردد. نـمونه های آب زیرزمینی و سطحی در هر دو دوره نسبت به کلسـیت و دولومیت فوق اشباع و نسبت به هالیـت و ژیپس تحـت اشـباع می باشند. w10تنها نمونه ای است که تبادل یونی در آن مشاهده می گردد و سایر نمونه ها از تبادل یونی معکوس برخوردارند.

در سال های اخیر استفاده از مدل های ریاضی به عنوان ابزاری کارآمد در مطالعات و مدیریت منابع آب مورد استفاده قرار می گیرد. مدل کمی آب های زیرزمینی دشت قم به وسعت 456 کیلومتر مربع واقع در استان قم نیز به همین منظور تهیه گردید. متوسط بارش سالانه در این دشت 156 میلی متر اندازه گیری گردیده است. درک کمی جریان آب های زیرزمینی و مولفه های گوناگون بیلان دشت اهداف اصلی تهیه مدل آب های زیرزمینی دشت قم است که فرایند بهینه تصمیم گیری برای مدیریت آبخوان و مطالعات نیمه تفضیلی بعدی نظیر شبیه سازی کیفی بر اساس آن ها خواهد بود. در این راستا پس از انتخاب الگوریتم و بسته نرم افزاری مناسب(gms7.1) اقدام به تهیه مدل تفهیمی گردید. طی مرحله طراحی مدل، منطقه مورد مطالعه به شبکه های منظم تقسیم بندی شد و شرایط اولیه و شرایط مرزی مشخص شده و بر مدل اعمال گردید. سپس مدل از مهر 1388 تا شهریور 1389 در حالت ناماندگار طی 12 دوره تنش کالیبره و پس از بهینه سازی پارامترهای هیدروژئولوژیکی (مدل سازی معکوس)، مدل برای دوره زمانی از مهر 1389 تا خرداد 1390 صحت سنجی شد. پس از واسنجی و صحت سنجی، مدل توانست به خوبی شرایط آبخوان را شبیه سازی نماید. در نهایت برخی گزینه های مدیریتی با استفاده از مدل کمی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج برای سناریوهای مختلف از جمله پیش‏بینی وضعیت سطح آب در 4 سال آینده، پیش‏بینی وضعیت آب‏های زیرزمینی در شرایط خشکسالی و ترسالی، افزایش 10% برداشت چاه‏ها و کاهش 25% از برداشت چاه‏ها در دشت قم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.