محمود فولادوند حسین شاهسمند حسنی
چکیده بررسی اثر متقابل ژنوتیب در محیط و تجزیه پایداری عملکرد شکر در 26 کلون امید بخش نیشکر و 4 رقم شاهد (cp48-103، cp57-614، cp69-1062 و nco310) در سه منطقه نیشکرکاری استان خوزستان (کشت و صنعت های امیرکبیر، امام خمینی (ره) و میان آب) و در سه سال زراعی (1387 تا 1389) طی مراحل کشت جدید، بازرویی اول و بازرویی دوم مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایشها در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی پیاده شدند. با انجام آزمون بارتلت و اثبات همگن بودن واریانس خطای آزمایشهای نه گانه، تجزیه مرکب با فرض ثابت بودن اثر تیمار و مکان و تصادفی بودن اثر سال انجام گرفت. اثرات تیمار، سال درمکان و تیمار در مکان بسیار معنی دار شدند. تجزیه پایداری به روشهای مختلف و با معیارهای تک و چند متغیره انجام پذیرفت. بر اساس نتایج بررسی پارامترهای پایداری تک متغیره، ژنوتیپ های شماره 5، 7، 12، 16، 21، 23 و 27 به ترتیب با عملکرد 49/7، 20/8، 42/7، 16/7، 41/8، 73/7 و 34/7 تن شکر در هکتار در همه محیط ها به عنوان ژنوتیپ های پایدار و مناسب برای توصیه جهت کشت تجاری و یا ورود به برنامه های اصلاحی معرفی شدند. بر این اساس دو ژنوتیپ 7 و 21 با عملکرد بالاتر از میانگین بعنوان بهترین ژنوتیپ ها معرفی شدند. نتایج بررسی پارامترهای پایداری چند متغیره (مخصوصا مولفه اول تجزیه امی (ipc1) نشان داد که ژنوتیپ های شماره 3، 11، 14، 16، 20، 27، 28، 29 و30 به ترتیب با عملکرد 69/7، 71/7، 11/8، 53/8، 16/7، 9/7، 34/7، 96/7 و 26/8 تن شکر در هکتار دارای واکنش پایدار در همه محیط ها می باشند، لذا می توان آنها را به عنوان ژنوتیپ های پایدار و مناسب برای توصیه جهت کشت تجاری و یا ورود به برنامه های اصلاحی معرفی نمود. دو ژنوتیپ 14 و 28 با عملکرد بالاتر از میانگین بعنوان بهترین ژنوتیپ ها معرفی شدند. اگرچه هر دو روش تجزیه پایداری تک و چند متغیره مشترکا ژنوتیپ های 16 و 27 را به عنوان ژنوتیپ پایدار معرفی نمودند. با تاکید بر تجزیه پایداری ژنوتیپ ها بر اساس روش امی(ammi)، بهترین ژنوتیپ ها جهت معرفی و توصیه جهت کشت در کشت و صنعت های نیشکری خوزستان، ژنوتیپ های 14 و 29 بودند. نتایج تجزیه علیت آثار متقابل ژنوتیپ در محیط به روش تای نشان داد که در اکثر کلون ها ضریب مسیر مستقیم تناژ نی به عملکرد شکر، در مقایسه با تعداد ساقه در هکتار و درصد شکر قابل استحصال بیشتر است، بنابراین این صفت با اهمیت ترین جزء تأثیر گذار بر عملکرد تشخیص داده شد.
