ساختارِ هر اثر به‎لحاظِ صورت و محتوا قابلِ ارزیابی است. فرم را می‎توان حاصلِ ژرف ساخت‎های فکری، هنری، اسطوره‎ای، زیبا شناختی و ... در محتوای آن اثر دانست. بررسی فرم و محتوا در معارف، علاوه بر تعریفِ ارتباطِ دوسویه و هماهنگ، بینِ این دو مقوله، به مطالعه عواملِ زیر بناییِ این اثر در دو مبحثِ ادبیاتِ تعلیمی و زیبایی شناسی می‎پردازد. هدف از این پژوهش، اهمّیّتِ نقش محتوا در فرم کتاب معارف، اثر سلطان العلماء؛ بهاء الدّین ولد، خطیب بلخ می‎باشد و اثباتِ این مدّعا که بیانات او برگرفته از مفاهیم و معانیِ بلند معنوی و عرفانی بوده که به شیوه بلاغتِ منبری در زبانی ادبی و نیز عامیانه، تبیین و تقریر گردیده است.