این پژوهش به بررسی مقایسه ی نظام آوایی و واژگانی دو گونه از زبان ترکی که یکی مربوط به ترکی اهری در شمال غرب و دیگری مربوط به ترکمنی گنبد کاووس در شمال شرق ایران است، پرداخته است. هدف از این پژوهش بررسی تفاوتها و شباهت های واجی و ساختواژی این دو گونه زبانی و شناساندن و حفظ میراث گرانقدر زبانها و گونه های زبانی به نسل های بعدی است. این پژوهش در پنج فصل و یک پیوست تنظیم شده است. بخش نظری بر اساس اطلاعات کتابخانه ای و منابع اینترنتی بوده و در بخش مبانی عملی از پژوهش های زبان ترکی و ترکمنی به طور خاص استفاده شده است. در تجزیه و تحلیل داده ها، اطلاعات بر اساس کلمات و جملات پیش ساخته و به شیوه میدانی جمع آوری شده است و بر اساس مصاحبه با گویشوران مختلف و تولیدات زبانی به استخراج واج های این دو گونه زبانی ازطریق جفت های کمینه پرداخته شده است. سپس به توصیف برخی فرآیندهای واجی و آوایی مهم مانند همگونی و ناهمگونی و درج و قلب و هماهنگی واکه-ای و واحدهای زبرزنجیری از قبیل هجا، تکیه، آهنگ در این دو گونه زبانی پرداخته شده است. در فصل چهارم به بررسی ساختواژه و مقایسه چگونگی ساختار اجزاء مختلف زبانی اسم، ضمیر، صفت،قید، فعل، نقش نماهاو ... پرداخته شده است و از نمونه ها و مثال های زبانی زیادی استفاده شده است. در آخر قسمت پیوست آورده شده و یک دسته از واژگان پرکاربرد این دو گونه زبانی باهم مقایسه شده است. نتایج بدست آمده از این پژوهش بیانگر این مسئله است که هر دو گونه زبانی از یک زبان مادر هستند اما تفاوتهای واژگانی و ساختواژی بین این دو وجود دارد که باعث می شود آنها را، دو گویش متفاوت از زبان ترکی بدانیم. زیرا فهم بسیاری از واژگان و حتی انواع و نحوه ی ترکیب تکواژها درواژگان در برخی موارد باهم متفاوتند و شنونده مجبور می شود از یک زبان میانجی مثل زبان فارسی برای برقراری ارتباط استفاده کند. و یک نکته قابل توجه اینکه ، ترکی اهری بسیار زیاد تحت تاثیر زبان فارسی قرار گرفته و واژگان قرضی زیادی در آن به چشم می خورد اما زبان ترکمنی نسبت به ترکی اهری کمتر تحت تاثیرزبان فارسی قرار گرفته وبسیاری از واژگان اصیل وقدیمی هنوز در میان مردم این منطقه استفاده می شود.