سرمایه گذاران در بازار سهام همواره در صدد کسب سود بالا هستند .آنها سهامی را خریداری می کنند که از نظر آنها بهترین سهام باشد و بیشترین سود و بازده به آنها تعلق گیرد و در نتیجه اقدام به خریداری و نگهداری آن سهام می نمایند. این که چقدر فعالیت مدیران در راستای خواست سهامداران بوده، به عبارتی چه قدر اهداف آنها هم سو و هم جهت با منافع سهامداران بوده و مدیران تا چه اندازه توانستند در ایجاد ارزش و ثروت برای سهامداران موفق باشند از طریق سیستم ارزیابی عملکرد تعیین می شود. اصولا معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت ها در بازار سرمایه به دو دسته معیارهای سنتی و مبتنی بر ارزش تقسیم می شوند. استفاده از معیارهای سنتی ارزیابی نظیر عایدات شرکت ها، سود هر سهم، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی ها، جریان نقدی و نظایر آن در بازار سرمایه تا سالیان متوالی مرسوم بود، تا اینکه معیارهای مبتنی برارزش برای ارزیابی عملکرد شرکت ها مطرح شدند. در ارزیابی عملکرد به روش سنتی فقط به سود حسابداری توجه می شود که به دلیل درنظر نگرفتن هزینه های تأمین منابع سرمایه شرکت ها روش مطلوبی محسوب نمی شود .یکی از جدیدترین معیارهای مبتنی برارزش، معیار ارزش افزوده اقتصادی است. براساس این معیار، ارزش شرکت به بازده و هزینه سرمایه به کارگرفته شده شرکت بستگی دارد. بنابراین تفاوت بین ارزش افزوده اقتصادی و معیارهای سنتی در این است که دراین روش تلاش می شود تا کلیه ی هزینه های تأمین مالی مورد توجه قرار گیرد. 1- 1 شرح و بیان مسئله پژوهش سرمایه گذاران در بازار سهام به منظور حداکثر نمودن بازده، درصدد خرید سهامی هستند که دارای بیشترین بازده به همراه حداقل ریسک باشد و لذا بدین منظور اقدام به خریداری سهام می نمایند. اینکه چقدر فعالیت مدیران در راستای خواسته سهامداران بوده، به عبارتی چقدر اهداف آنها هم سو و هم جهت با منافع سهامداران بوده و مدیران تا چه اندازه توانستند در ایجاد ارزش و ثروت برای سهامداران موفق باشند از طریق سیستم ارزیابی عملکرد تعیین می شود. ارزیابی عملکرد با توجه به توسعه بازار های سرمایه از مهم ترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتبار دهندگان، دولتها و مدیران است. سرمایه گذاران همواره تمایل دارند تا ازمیزان موفقیت مدیران در بکارگیری از سرمایه شان آگاهی یابند. آنها علاقه مندند دریابند ازسرمایه گذاری انجام شده چه اندازه ایجاد ارزش شده است. ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلندمدت از مهمترین اهداف شرکت ها محسوب می شود .نقش معیارهای ارزیابی عملکرد در انعکاس عملکرد شرکت ها از طریق محتوای اطلاعاتی موجودشان نیز پررنگتر شده است. باید اشاره نمود که حداکثر کردن ارزش بازار سهام شرکت ها از اهداف اولیه و اساسی هر شرکتی محسوب می شود. به این منظورتحلیلگران به دنبال معیاری هستند تا با در نظر گرفتن هزینه ی سرمایه و نرخ بازده سرمایه گذاری برای حداکثر کردن ارزش شرکت و افزایش ثروت سهامداران اقدام کنند. با توجه به واقعیت های موجود در مورد برتری معیارهای اقتصادی براساس سود اقتصادی نظیر ارزش افزوده اقتصادی و استفاده از معیار های سنتی برای ارزیابی عملکرد شرکت ها این سوال مطرح است که تصمیم گیری افراد در مورد عملکرد شرکت ها تا چه حد با واقعیت موجود در عملکرد آنها مطابقت دارد. امروزه ارزش افزوده اقتصادی ابزاری مهم برای اندازه -گیری عملکرد و مدیریت در دورترین نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفته است. هنوز نظریه های مختلفی در مورد برتری ارزش افزوده اقتصادی نسبت به ابزار اندازه گیری عملکرد سنتی وجود دارد. استفاده از مفهوم ارزش افزوده اقتصادی و کاربرد عملی آنها به عنوان یک سیستم کنترل مدیریت برای اندازه گیری عملکرد در سازمان ها تأکید می شود. ارزش افزوده اقتصادی معیاری است که به این خواست ها جامه عمل می پوشاند، زیرا در این معیار توجه می شود که ما در مقابل چه میزان سرمایه توانسته ایم بازده کسب کنیم و البته این بازده باید متناسب با نرخ هزینه سرمایه باشد. درصورتیکه در معیارهای عمومی نظیر سود و سود هر سهم بدون توجه به این نکته تصمیم گیری می شود. به عبارتی بسیاری از شرکت ها سود نهایی را بدون درنظر گرفتن هزینه سرمایه خود برآورد می کنند، اما در معیار ارزش افزوده اقتصادی نکات اساسی مورد توجه قرار می گیرد. وقتی که شرکتی بتواند با به کارگیری سرمایه ی مناسب وحداقل کردن هزینه سرمایه، بازده مطلوب و بیشتر از نرخ هزینه سرمایه به دست آورد، این امر باعث می شود تا ارزش افزوده اقتصادی مثبتی ایجاد شود. اصولا معیارهای ارزیابی عملکرد شرکتها در بازار سرمایه به دو دسته معیارهای سنتی و عمومی و معیارهای مبتنی بر ارزش تقسیم می شوند. استفاده از معیارهای سنتی ارزیابی نظیر عایدات شرکت ، سود هر سهم ، بازده حقوق صاحبان سهام ، بازده دارایی ها ، جریان نقدی و نظایر آن سالیان متوالی جهت ارزیابی عملکرد شرکتها در بازار سرمایه مطرح بودند. از آنجایی که هزینه های تامین منابع سرمایه شرکتها در ارزیابی عملکرد شرکتها به شیوه سنتی در نظر گرفته نمی شود، روش مطلوبی محسوب نمی شوند. البته بدنبال معیارهای سنتی، معیارهای مبتنی بر ارزش جهت ارزیابی عملکرد شرکتها مطرح شدند. یکی از جدیدترین معیارهای مبتنی برارزش معیار ارزش افزوده اقتصادی می باشد. بر اساس این معیار، ارزش یک شرکت به بازده و هزینه سرمایه به کارگرفته شده شرکت بستگی دارد. بنابراین تفاوت بین ارزش افزوده اقتصادی و معیارهای سنتی این است که در این روش تلاش می شود تا کلیه هزینه های تامین مالی مورد توجه قرار گیرد. (لواتا،2002) با توجه به نوسانات زیاد ارزش بازار سهام شرکتها و اهمیت میزان هزینه سرمایه ای که شرکتها متحمل می شوند، در تحقیق حاضر سعی می شود تا ارزش افزوده اقتصادی را به عنوان یک مبنای ارزیابی در ارزیابی عملکرد شرکتها مورد بررسی قرار داده و رابطه آن با ارزش بازار سهام شرکتها در کنار رابطه سایر معیارهای سنتی مورد مطالعه قرار گیرد تا مشخص گردد که آیا ارزش افزوده اقتصادی می تواند درکنار سایر معیارها، معیار مناسبی برای توصیف عملکرد شرکتها باشد. سوال اصلی این است که آیا ارزش افزوده اقتصادی رابطه معنی داری با ارزش بازار سهام شرکتها دارد و آیا این معیار می تواند درکنار معیارهای سودآوری مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین در این تحقیق به جهت اهمیت موضوع، رابطه ارزش افزوده اقتصادی و سودآوری شرکت با ارزش بازار سهام شرکتها، در فاصله زمانی 1384تا 1389مورد بررسی قرار می گیرد. 1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق با توسعه بازارهای سرمایه نقش معیارهای ارزیابی عملکرد در انعکاس عملکرد شرکتها از طریق محتوای اطلاعاتی موجودشان نیز پررنگتر شده است. باید اشاره نمود که حداکثر کردن ارزش بازار سهام شرکتها از اهداف اولیه و اساسی هر شرکتی محسوب می شود. به این منظور تحلیلگران بدنبال معیاری می باشند تا با در نظر گرفتن هزینه سرمایه و نرخ بازده سرمایه گذاری در جهت حداکثر کردن ارزش شرکت و افزایش ثروت سهامداران اقدام کنند. ارزش افزوده اقتصادی معیاری است که به این خواستها جامه عمل می پوشاند، چراکه در این معیار توجه می شود که ما در مقابل چه میزان سرمایه توانستیم بازده کسب کنیم و این بازده باید متناسب با نرخ هزینه سرمایه باشد. در صورتی که در معیارهای عمومی نظیر سود، سود هر سهم، بدون توجه به این نکته تصمیم گیری می شود. به عبارتی بسیاری از شرکتها سود نهایی را بدون در نظرگرفتن هزینه سرمایه خود برآورد می کنند، اما در معیار ارزش افزوده اقتصادی این نکات اساسی مورد توجه است. وقتی که شرکتی بتواند با به کارگیری سرمایه مناسب و حداقل کردن هزینه سرمایه، بازده مطلوب و بیشتری از نرخ هزینه سرمایه به دست آورد این امر باعث می شود تا ارزش افزوده اقتصادی مثبتی ایجاد شود. 1-3 سئوالات تحقیق آیا ارزش افزوده با ارزش بازار سهام رابطه دارد؟ آیا ارزش افزوده با معیارهای سودآوری رابطه دارد؟ آیا ارزش افزوده اقتصادی با بازده دارایی ها رابطه دارد؟ آیا ارزش افزوده اقتصادی با بازده حقوق صاحبان سهام رابطه دارد؟ آیا ارزش افزوده اقتصادی با قدرت سودآوری رابطه دارد؟ آیا ارزش افزوده اقتصادی با سود هر سهم رابطه دارد؟ 1-4 فرضیه های تحقیق فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از: 1 ـ ارزش افزوده اقتصادی با ارزش بازار سهام رابطه دارد. 2 ـ ارزش افزوده اقتصادی با معیارهای سودآوری رابطه دارد. فرضیات فرعی تحقیق عبارتند از: 1-2) ارزش افزوده اقتصادی با بازده دارایی ها رابطه دارد. 2-2) ارزش افزوده اقتصادی با بازده حقوق صاحبان سهام رابطه دارد. 3-2) ارزش افزوده اقتصادی با قدرت سودآوری رابطه دارد. 4-2) ارزش افزوده اقتصادی با سود هر سهم رابطه دارد. 1-5 اهداف تحقیق اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از: 1 ـ ارتباط ارزش افزوده اقتصادی با ارزش بازار سهام 2 ـ ارتباط ارزش افزوده اقتصادی با معیارهای سودآوری اهداف فرعی تحقیق عبارتند از: 1-2) ارتباط ارزش افزوده اقتصادی با بازده دارایی ها 2-2) ارتباط ارزش افزوده اقتصادی با بازده حقوق صاحبان سهام 3-2) ارتباط ارزش افزوده اقتصادی با قدرت سودآوری 4-2) ارتباط ارزش افزوده اقتصادی با سود هر سهم 1-6 روش تحقیق الف- شرح کامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء (شامل مواد، تجهیزات و استانداردهای مورد استفاده در قالب مراحل اجرایی تحقیق به تفکیک): در این تحقیق با توجه به ماهیت آن بهترین معیار تشخیص وجود و عدم وجود ارتباط میان دو یا چند متغیر و بیان شدت یا ضعف آن، معیار ضریب همبستگی می باشد. بنابراین روش این تحقیق از نوع همبستگی می باشد. تذکر: درخصوص تفکیک مراحل اجرایی تحقیق و توضیح آن، از به کار بردن عناوین کلی نظیر، «گردآوری اطلاعات اولیه»، «تهیه نمونه‏های آزمون»، «انجام آزمایش‏ها» و غیره خودداری شده و لازم است در هر مورد توضیحات کامل در رابطه با منابع و مراکز تهیه داده‏ها و ملزومات، نوع فعالیت، مواد، روش‏ها، استانداردها، تجهیزات و مشخصات هر یک ارائه گردد. ب – شرح کامل روش (میدانی، کتابخانه‏ای) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه، مصاحبه، فیش‏برداری و غیره) گردآوری داده‏ها : در این تحقیق با توجه به متون و نشریات و کتب تخصصی و همچنین با مراجعه به سایتهای اینترنتی حاوی مقالات در مورد ارزش افزوده اقتصادی و نحوه محاسبه آن، به جمع- آوری و تدوین ادبیات تحقیق پرداخته می شود و سپس در قسمت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز با مراجعه به صورتهای مالی شرکتهای عضو نمونه آماری این تحقیق و سپس با محاسبه و استخراج داده های مربوط به روشهای ارزیابی reva,cva,sva, ,roa ، roe و با استفاده از تکنیکهای آماری به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته می شود و در آخر نتیجه گیری خواهیم کرد. در پایان نیز با استفاده از یک مدل سنجی و روش تخمین پانل اثرات شاخص های سودآوری بر ارزش اقتصادی شرکت های منتخب بررسی می شود. 1-7 جامعه آماری و حجم آن قلمرو مکانی این تحقیق بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی آن بین سالهای 1384 لغایت 1389 می باشد. بر آورد حجم نمونه و روش نمونه گیری : انتخاب نمونه آماری نیزاز طریق شرایط ذیل تعیین می گردد: 1 ـ در طول دوره تحقیق، عضو پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران باشد. 2 ـ در طول دوره تحقیق به صورت فعال در بورس اوراق بهادار تهران مورد معامله قرار گرفته باشد. 3 ـ سال مالی منتهی به 29اسفند هر سال بوده و در طول سالهای تحقیق، سال مالی شرکت تغییر نیافته باشد. 4 ـ زمینه فعالیت شرکت، عملیات مالی و سرمایه گذاری نباشد. 5 ـ در طی دوره 1384لغایت 1389سودآور باشد. 1-8 روش گرد آوری اطلاعات تحقیق حاضر بر اساس اطلاعاتی از صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار انجام می شود. داده های مورد استفاده در این تحقیق با مراجعه به کتابخانه بورس اوراق بهادار تهران جهت شرکتهای فعال برای دوره زمانی1389-1384 و استفاده از گزارشهای سالانه و نرم افزار تدبیر پرداز گردآوری می شود. مشاهدات مورد استفاده در این تحقیق به صورت مشاهدات ترکیبی تلفیقی می باشد. 1-9 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این تحقیق قصد داریم پس از جمع آوری اطلاعات و محاسبه متغیرهای اصلی تحقیق با استفاده از نرم افزار excel، به کمک نرم افزارهای آماری spss ویراست 18، رابطه همبستگی بین متغیر های eva را با mvو evaرا با roe،ep ،eps ،roa از طریق ضریب همبستگی پیرسون مورد محاسبه قرار داده، و پس از محاسبه ضریب همبستگی پیرسون آزمون معنادار بودن ضریب همبستگی را انجام دهیم. در صورت معنادار بودن معادله رگرسیون مربوطه به آن را با استفاده از نرم افزار 10stata مدل با داده های پانل برآورد کنیم. 1-10 استفاده کنندگان تحقیق نتایج این تحقیق برای دستگاه ها و سازمان ها و یا گروه های ذیل کاربرد دارد: - وزارت امور دارایی و اقتصاد - سازمان بورس اوراق بهادار تهران - کارگزاران و سرمایه گذاران - وزارت بازرگانی و تجارت 1-11 واژه های کلیدی ارزش افزوده اقتصادی(eva) : ارزش افزوده اقتصادی، معیاری است که جهت نظارت کلی در زمینه خلق ارزش، درشرکت به کار برده می شود. ارزش افزوده اقتصادی راهبرد نیست، بلکه راهی است که نتایج را اندازه گیری می کند. ارزش افزوده اقتصادی عبارتست از تفاوت بین سود خالص عملیاتی بعد از مالیات (nopat) و هزینه سرمایه. به عبارت دیگر ارزش افزوده اقتصادی نسخه تکامل یافته ri است که از آن کلیه هزینه های سرمایه از جمله هزینه فرصت کسر می شود (رضا تهرانی ،1388). بازده حقوق صاحبان سهام(roe ): یکی از نسبتهای سودآوری است که از طریق تقسیم سود بعد از مالیات بر حقوق صاحبان سهام به دست می آید. قدرت سودآوری(ep): این نسبت، قدرت کسب سود قبل از کسر مالیات و بهره موسسه را نشان داده و از تقسیم سود عملیاتی بر کل دارایی شرکت به دست می آید. بازده دارایی(roa): یکی دیگر از نسبتهای سودآوری است که از طریق تقسیم سود بعد از مالیات بر کل دارایی ها به دست می آید. سود هر سهم(eps) : با محاسبه این رقم، سودی که شرکت در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی به دست آورده است معین می شود و عبارت است از سود پس از کسر مالیات منهای سود سهام ممتاز، تقسیم بر تعداد سهام عادی منتشر شده (رضاتهرانی ،1388). 1-12 جمع بندی و نتیجه گیری فصل در این فصل پس از شرح و بیان مسئله پژوهشی، به اهمیت و ارزش تحقیق پرداخته شد. درادامه اهداف تحقیق و پس از آن فرضیه های تحقیق معرفی شدند. ارائه کلیاتی در مورد روش تحقیق و سپس تعریف کلید واژه های این تحقیق بخش دیگر این فصل را تشکیل داده است. فصل حاضر برای پی بردن به جوانب و ابعاد مختلف موضوع تحقیق، فرایند مذکور را تشریح کرد که در واقع خلاصه ای از طرح تحقیق را نشان می دهد.