سازمان تأمین اجتماعی در کشور به عنوان یک نهاد عمومی غیر دولتی بزرگ با بکارگیری بخشی از پس اندازهای افراد در دوره ی مفید کاری آنها و اختصاص این پس اندازها بصورت مستمری و سرمایه گذاری در زیرساختهای بهداشتی و درمانی و آموزشی و توزیع مجدّد درآمد می تواند در بهبود شاخص توسعه انسانی کشور نقش موثّری را ایفا نماید. لذا در این مطالعه به بررسی نقش مخارج سازمان تأمین اجتماعی و مخارج بهداشتی و درمانی دولت و بررسی سهم آنها در توسعه انسانی کشور طی دوره ی 1386-1348 پرداخته شده و تجزیه و تحلیل اثرات متقابل پویا از شوکهای ایجاد شده در الگو، با استفاده از مدل خود رگرسیون برداری (var) شامل تجزیه واریانس خطای پیش بینی (vd) و توابع عکس العمل آنی (irf) ، انجام گرفته است. با توجّه به نتایج توابع عکس العمل آنی و تجزیه واریانس، یک شوک مثبت وارده بر مخارج سازمان تأمین اجتماعی که می-تواند در اثر افزایش مخارج این سازمان جهت ایجاد زیرساختهای بهداشتی و درمانی و سرمایه گذاری در عرصه های مختلف اقتصادی باشد، سبب افزایش ملایم و یکنواخت شاخص توسعه انسانی در طول زمان می گردد. همچنین پس از شوک وارده، در کوتاه مدّت بیشتر تغییرات شاخص توسعه انسانی را خود شاخص توسعه انسانی توضیح می دهد ولی این سهم به مرور زمان کاسته می شود و در مقابل سهم مخارج سازمان تأمین اجتماعی در تغییرات شاخص توسعه انسانی افزایش می یابد بطوریکه در بلندمدّت حدود نیمی از این تغییرات را توضیح می دهد. نتایج نشان می دهد که سازمان تأمین اجتماعی و مخارج آن در شرایط اقتصاد ایران جانشین مناسبی برای مخارج دولت در بخش بهداشت و حمایت از سلامت جامعه می باشد و به نقش تأثیرگذار سازمان تأمین اجتماعی و مخارج آن در بهبود شاخص توسعه انسانی کشور و لزوم اهمّیت ویژه به این سازمان تأکید دارد.