رویکرد مدرنیته، جنبشی بود که از قرن پانزدهم میلادی به این سو، همه ی عرصه های علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... را تحت الشعاع خود قرار داد و در واقع تلاشی بود برای هستی بخشیدن به یک موقعیت اجتماعی و فرهنگی، تا جامعه بتواند در آن پناه بگیرد. این جنبش با گذراندن چهار مرحله ی اساسی یعنی رنسانس، اصلاح مذهبی، روشنگری و انقلاب صنعتی، برتری خود را بر جهان مسلم کرد. در این میان که علوم تجربی، فلسفه، هنر و... از صافی مدرنیته گذر کرده اند، ادبیات و شاخه های آن - از جمله داستان کوتاه - نیز از آن بی بهره نماند. در ایران نیز، بعد از مشروطه راه ورود نوشته های غربی و نفوذ اندیشه های مدرن در جامعه و همچنین ذهن و زبان نویسندگان فارسی بتدریج باز شد. نثر دچار دگردیسی گشت و داستان کوتاه به عنوان یک شکل مدرن در دست نویسندگان تازه نفس قرار گرفت. داستان کوتاه در دهه ی هفتاد بیش از پیش از این نوگرایی سود جسته است چراکه فضای نیمه سنتی- نیمه مدرن حاکم بر این دهه، نویسندگان را به سوی چنین تحولاتی سوق می دهد. نگارنده در تحقیق حاضر بر آن است تا میزان تأثیرپذیری نویسندگان را از این اندیشه ی مدرن بسنجد. به همین منظور ابتدا به بررسی روند پیدایش مدرنیته پرداخته ایم و پس از بررسی ادبیات داستانی در دهه ی هفتاد و انتخاب یازده داستان از یازده نویسنده ی این دهه، در پی کشف مولفه های مدرنیته در این داستان ها برآمده ایم. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نویسندگان این دوره میان اندیشه های سنتی و مدرن معلق و بنا بر شرایط حاکم بر جامعه و اندیشه ی غالب، هرکدام به نوعی با تفکرات مدرنیستی درگیرند؛ گروهی از لحاظ محتوایی و گروهی از نظر ساختار.

هنگامی که آرای اندیشمندان مکتب اگزیستانسیالیسم را مطالعه می کنیم، به وجود اشتراکات فراوانی میان این اندیشه ها با تفکرات خیام و حافظ به عنوان شاعران بزرگ ایرانی پی می بریم. در این پایان نامه با کمک مطالعه ی تطبیقی می توانیم ریشه های این تفکر تاریخی را بررسی کنیم. خیام و حافظ متفکرانی هستند که اندیشه های آنها فرا زمانی و فرا مکانی است و هیچ وقت تفکراتشان بوی کهنگی نخواهد گرفت. این دو متفکر توجه ی زیادی به انسان و تعالی او داشته اند. اگر به تفکرات اگزیستانسیالیست ها دقیق شویم در می یابیم که آنها نیز به این امور توجه ویژه ای داشته اند. با نشانه-هایی که پیش روست از نظر دور نمی نماید که خیام و حافظ به نوعی در اندیشه های فیلسوفان اگزیستانسیالیست تأثیر گذاشته باشند. در این پایان نامه سعی شده رگه های تفکر اگزیستانسیالیستی در شعر خیام و حافظ مورد بررسی قرار گیرد. برای این کار ابتدا نیاز بود مفاهیم اگزیستانسیال به شکل روشن و ساده و قابل فهم ارائه شود. بنابراین تاریخچه ی مختصری از پیدایش این مکتب ارائه کرده ایم و متفکران بزرگ آن را معرفی نموده-ایم. در بخشی دیگر تفکرات خیام و حافظ را در کنار این تفکرات قرار داده ایم. و به مشابهت های فکری فراوانی رسیده ایم که در این پایان نامه ارائه می شود.

مقایسه و تطبیق خاستگاه های فکری و اندیشه هایی که در بستر فرهنگ های متفاوتی شکل گرفته-اند، درحوزه ی مطالعات تطبیقی بوده و این گونه از مطالعات به ویژه در حوزه ی ادبیات، به دریافت و درک افکار مشابه میان بزرگان علم و ادب کمک می کند. صادق هدایت، نویسنده و متفکر برجسته، در حوزه ی فرهنگ است. از جمله دغدغه های وی، توجه به انسان، خودشناسی، مبارزه با جهل و خرافات و به طور کلی واژگون کردن و ساخت و شناساندن فرهنگی با ارزش های نو است. فردریک نیچه، فیلسوف و متفکر آلمانی نیز تأثیرگذارترین فیلسوف قرن در حوزه ی فرهنگ و توجه به انسان و دستاوردهای آن است. نقطه ی مشترک فکری هر دو اندیشمند، ساخت فرهنگی نو به کمک روشن کردن بستر باورهای مردمی و چگونگی رفتار، تحت عنوان اخلاق است. در این پایان نامه، به تعریف ادبیات تطبیقی و بیان مفاهیم (علم اخلاق و فلسفه ی اخلاق) پرداخته، سپس جایگاه مفهوم اخلاق در اندیشه ی هدایت و نیچه، بررسی شده است. برخی هنجارشکنی های هدایت که تعریف اخلاق نزد مردم را زیر سوال می برد، مشابه نفی و بت شکنی های نیچه در حوزه ی اخلاق است. با توجه به وجوه مشترک میان اندیشه های این دو متفکر، نگارنده سعی دارد تا دیدگاه هدایت در حوزه ی اخلاق را با دیدگاه نیچه مقایسه کرده و گزاره های فکری هر دو را در این زمینه تطبیق نماید.

پژوهش حاضر، به بررسی تعبیرات عامیانه در داستان های محمّدعلی جمال زاده می پردازد. در این پایان نامه هدف ما این است که خواننده را با بخش مهجور و کم تر توّجه شده در میان پژوهش گران یعنی عنصر فرهنگ عامه(فولکلور) و نحوه ی به کارگیری جمال زاده از این عناصر در داستان هایش آشنا سازیم. بدین منظور پس از طرح مباحث نظری فولکلوریک در زمین? فرهنگ عامه و سابق? آن در غرب و ایران و هم چنین در بین نویسندگان کلاسیک و معاصر ایران، عناصر فولکلوریک در داستان های جمال زاده را به شش دست? آداب و رسوم و اعتقادات، اشعار و ترانه های عامیانه، بازی ها و سرگرمی ها، چیستان، زبان عامیانه و ضرب المثل ها تقسیم کرده ایم و میزان کاربرد هر یک از این عناصر را در داستان های جمال زاده به صورت جدول آماری نشان داده ایم و براساس این داده ها به تحلیل پرداخته ایم. در این تحلیل ها آنچه بیشتر از هر چیز در داستان های جمال زاده نمود داشته-است به کارگیری زبان عامیانه است که در طول حیات پنجاه و هفت سال? نویسندگی، هیچ گاه این عنصر کاسته نشده و حتّی با مرور زمان بیشتر و بیشتر شده است. البته توجّه به آداب و رسوم و اعتقادات، در دهه های اولیّ? نویسندگی جمال زاده یعنی ده? بیست و سی، به علّت هم زمانی با شرایط و محیط اجتماعش به اوج می رسد؛ امّا در داستان های ده? چهل به بعد به علّت سال ها دوری از وطن و ناآشنایی با تحوّلات و شرایط ایران از کاربرد این عناصر کاسته می شود. در این پژوهش خواننده می توانند با بخشی از فرهنگ عامیانه ایران و نحو ه ی کاربرد جمال زاده از این عناصر در داستان هایش آشنا شود.

نوع ادبی حماسه ی شکست، موضوعی است که در ادبیات ما-کلاسیک و معاصر- آن چنان که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته است. هرچند با تحقیق و تفحّص در آثار شاعران دوره های مختلف، بخصوص شاعرانی که زمان زندگی آنان پس از یک شکست تاریخی و اجتماعی بوده است، ردپایی از حماسه ی شکست را می توان یافت. تأثیر این شکست های تاریخی را پس از شکست ایرانیان از اعراب و نیز حمله ی خانمان برانداز مغول، به خوبی می توان در آثار شاعران آن دوره و نیز تا مدتی پس از آن مشاهده کرد. حوادثی که یاد و خاطره ی آن ها تا سالیان طولانی در ذهن شاعران باقی ماند .آنچنان که از تذکره ها و تاریخ ادبیات بر می آید، پس از این شکست ها، شاعران به درون گرایی و نوعی انزوا در شعر روی آوردند. دوره ی معاصر ما نیز –به عنوان یکی از دوره های پرتلاطم سیاسی- از شکست هایی از این قبیل به دور نبوده است. در این دوره نیز شاهد آثار شاعرانی هستیم که همه ی ناامیدی ها، شکست ها و سرخوردگی های خود و نسل خود را در قالب شعر ریخته اند تا بتوانند با بیانی متفاوت و شبیه به حماسه به نوعی زخم های ناشی از شکست را التیام بخشند. یکی از شاعرانی که تحت تأثیر یک شکست تاریخی قرار گرفت و سراینده ی «حماسه ی شکست» شد ، مهدی اخوان ثالث است. شاعری که آثار او، پیش و پس از شکست سیاسی، تاریخی و اجتماعی پس از کودتای 28 مرداد 1332؛ به خوبی مبیّن این عقیده است که او شکست را با تمام وجود درک کرد و مرثیه سرای شکست شد. اخوان در دوره ی اول شاعری –قبل از کودتا- شاعری است که تغزّلات عاشقانه و اشعار حزبی و مبارزه جویانه، درون مایه ی اصلی اشعار او را تشکیل می دهد. تأثیر کودتایی که به شکست نهضت ملی سال 1332 انجامید، به حدی بود که او به یک شاعر شکست خورده و منزجر از سیاست و حتی زندگی تبدیل شد. در این پژوهش سعی بر این است تا ضمن بررسی حماسه ی شکست و رسیدن به تعریفی از آن نگاهی به تاریخچه ی آن در اشعار دیگر شاعران داشته باشیم. در فصل نخست این پایان نامه، به مباحث کلی پیرامون پیشینه ی تحقیق،بیان مسأله، پرسش های تحقیق، اهداف تحقیق و فرضیه های تحقیق پرداخته ایم. فصل دوم سعی دارد مبانی نظری مربوط به حماسه ی شکست و عناصر آن را تبیین کند. در این فصل به تعریف انواع حماسه، تاریخچه ی حماسه ی شکست و تأثیر کودتای 128 مرداد 1332 بر شعر دوره ی مورد بحث پرداخته ایم. در فصل سوم ضمن معرفی اجمالی مهدی اخوان ثالث؛ به آثار او نیز پرداخته ایم و حتی الامکان آثاری را که مربوط به اشعار حماسه ی شکست می شد؛ اندکی مفصّل تر بررسی کرده ایم. اما فصل چهارم این پایان نامه که بدنه ی اصلی تحقیق است، به تحلیل موضوعی، واژگانی و وزنی آن دسته از اشعار اخوان که عناصر حماسه ی شکست در آن ها نمودار بیشتری دارد، اختصاص یافته است. سرانجام در بخش نتیجه گیری در واقع به وجود یک نوع ادبی حماسی به نام حماسه ی شکست با سبک و زبان ویژه ی خود اشاره شده است. واژگان کلیدی: حماسه ی شکست، شعر معاصر، مهدی اخوان ثالث، کودتای 28 مرداد 1332.

روایت داستان دارای ساختاری است که در واقع اساسی ترین رکن و اسکلت آن را تشکیل می دهد. در واقع روایت داستان عصاره آن است که به آن زیبایی هنری می بخشد. «ساخت شناسی روایی» روشی خاص از تحلیل و نقد داستان با این زاویه دید است. ادبیات مقاومت که بخش عظیمی از آن را «داستان» تشکیل می دهد، به دلیل ظرفیت جهانی شدن لازم است با این چنین نگاهی تحلیل شود. این تحلیل می تواند باعث شود داستان های مقاومت تأثیرات مقاومت و پایداری منطقه ای و ارزش های حاصل آن را به در سرتاسر دنیا گسترش دهد. داستان های مقاومت ایران تقریباً از کلیشه ای مشابه در ساختمان روایت خود پیروی می کنند. در داستان «باغ بلور» شرح زندگی خانواده های آسیب دیده از جنگ روایت می شود و ارزش های دفاع مقدس با معجزات داستان تثبیت می شود، در «طوفانی دیگر در راه است» روایت تکامل انسانی با پست ترین بیماری های روانی در محیط دینی و اوج یافتن آنها با قرار گرفتن در جبهه مقدس جنگ هشت ساله، نقل می شود، داستان «من قاتل پسرتان هستم» حماسه های پنهان اما عظیم را در دفاع مقدس تصویر می کند که در آن جهاد اصغر و جهاد اکبر با هم تلفیق می شوند و عذاب وجدانی دائمی برای قهرمان حماسه ای تلخ به وجود می آید. بیوتن روایتی پست مدرن اما دارای نتیجه و ارزش از آسیب های بعد از جنگ و تقابل با دنیای مدرن ارائه می دهد و سیری دیگر برای تکامل انسان تعریف می کند. کتاب «دا» هم که در واقع رمان نیست اما ظرفیت تبدیل شدن به داستان های بسیاری را دارد.اما روایت جنگ نیازمند کشف ساختاری مناسب تر برای گسترش تأثیر خود دارد.

هیچ هنر کامل و جاودانه ای ، در پیدایش وظهور خود ، از مجموعه ی جریاناتی که در حوزه ی تاریخی آن هنر وجودداشته بی بهره نیست ، وشعر نیز ماننددیگر هنرها ، در کمال و اوج خود، بی نیاز از کوششهای گذشتگان نیست .با این که در هر دوره ای از تاریخ ادبیات یا در هر سبک ادبی، بسیاری از عناصر شعر دست خوش دگرگونی می شود ، اما در یک نگاه فراگیر وکلی باید گفت ادبیات، درکل یک زنجیره ی بسیار بلند با حلقه های وابسته به هم است و اگر چه برخی از عناصر تشخصی چشم گیر پیدا می کند و سبکی نو را پدید می آورد ، بسیاری از ریشه ها ، سرچشمه ها و ذهنیت ها همچنان پایدار می ماند ،مانند درختی کهن سال که ریشه هایش در ژرفای خاک نهان است ، اما تنه و شاخه ها و برگ ها در هر فصلی از سال حال و هوای دگرگون به خود می گیرد . به طور کلی می توان گفت تأثیر شاعران قرون گذشته ،بر شاعران بعداز خود و تاثیرپذیری همه ی سخن سرایان به ترتیب تقدم و تأخر امری محتوم است . و اگر شاعری آثار گذشتگان خود را نخوانده باشد نه تنها شاعر خوبی نخواهد بود،بلکه درعرصه ی ابتکار و نو آوری هم کاری از پیش نخواهد برد و هیچ ابتکار و خلقی ، آنگاه که بتواند مصداق راستین ابتکار و آفرینش باشد ، نمی تواند دور از حوزه ی نفوذ آثار قبلی وجود داشته باشد پروین اعتصامی از شاعران مطرح سده ی معاصر است که به شعر کلاسیک تمایل داشت او جهت گیریهای خود را در همان قوالب قدیم شعر فارسی و با همان حروف و قافیه نیا کانش در شعر بیان کرد . پیکره اصلی این پایان نامه ، در مورد اصول و قواعد مکتب کلاسیسیسم در اشعار پروین اعتصامی است. دراین راستا ، در فصل اول این پایان نامه که طرح اصلی تحقیق را در بر می گیرد ، و شامل عنوان تحقیق ، سوال های تحقیق ، بیان مسأله و ضرورت و اهمیت آن ، پیشینه ی تحقیق ، فرضیه های تحقیق ، اهداف تحقیق ، مشکلات و محدودیت های تحقیق و روش کار تحقیق است . در فصل دوم ، با عنوان مبانی نظری تحقیق ،ابتدا سعی کرده ایم به بحثی درباره یونان و روم باستان و نیز رنسانس بپردازیم و سپس تعریفی از کلاسیسیسم و اصول و قواعد آن داشته باشیم. در ادامه، سخن از تاریخچه ی کلاسیسیسم و نویسندگان کلاسیسیسم به میان آمده است . در فصل سوم به زندگی ودیوان پروین اعتصامی پرداخته ایم ، این فصل به چندبخش تقسیم می شود : شعر و سبک شعری و مناظرات پروین ، تأثیرپذیری پروین از ادبیات مشروطه و ادبیات مغرب در فصل چهارم که فصل اصلی تحقیق است ، به تحلیل اشعار پروین به خصوص آنها که جلوه های کلاسیسیسم در آنها برجسته است پرداخته ایم این فصل نیز به چند بخش تقسیم می شود و درهر بخشی برای هر کدام از قواعد کلاسیسیسم در اشعار پروین نمونه و شاهد مثال ذکر کرده ایم. و درآخر هم حاصل این پژوهش موید این نکته است که اشعار پروین مرزنشین دو قلمرو سنت و تجدد است .

چکیده در این پایان نامه سعی بر آن است که ویژگی های صوری و محتواییِ ادبیات داستانی پسامدرنیستیِ موجود در سه اثرِ «دوباره از همان خیابان ها» از بیژن نجدی، «همنوایی شبانه ارکستر چوبها» اثر رضا قاسمی و «پلکانِ» ابوتراب خسروی مورد بررسی قرار گیرد. برای دست یابی به این مهم از نظریه های منتقدان برجسته ی مبحث پسامدرنیسم استفاده و بر مولفه هایی اساسی نظیرِ برجسته شدن محتوای وجودشناسانه، فروپاشی روایت های کلان، فراداستان، اتصال کوتاه، شخصیت های شورشگر، عدم اقتدار مولف و مواردی از این قبیل تکیه شده است. آنچه به عنوان نتیجه می توان ذکر کرد این است که هر سه داستان مورد بحث تا اندازه ای از برخی مولفه های ظاهری و محتوایی ادبیات داستانی پسامدرنیسم بهره مند بوده اند اما بطور حتم این امر نمی تواند به این معنا باشد که این داستان ها اولاً از ویژگی های دیگر جریانات ادبی بی بهره باشند و دوم بازتابی از داستان های پسامدرنِ غربی در آنها دیده نشود، هرچند این مسأله نمی تواند مانعی در جهتِ خوانش پسامدرنیستی این آثارِ برجسته گردد؛ زیرا علاوه بر به کارگیری بیشتر اصول اساسی پسامدرن، شاهد نمایاندنِ مهمترین دغدغه ی انسانِ این عصر، یعنی بی هویتی نیز هستیم که به شکلی هنرمندانه در هر سه داستان به کار برده شده است. کلمات کلیدی: نقد پسامدرنیسمی، ادبیات داستانی معاصر ایران، دوباره از همان خیابان ها، همنوایی شبانه ارکستر چوبها، پلکان.

چکیده " حمدالله مستوفی " ازمهمترین چهره های ادب در قرن هشتم هجری است که آثاربرجسته ای از خود بر جای نهاده از میان آثار او می توان به کتاب تاریخ گزیده اشاره داشت و نیز مهمترین اثرش به نظم ، کتاب ظفرنامه است . ظفرنامه از این جهت که بعد از شاهنامه ی فردوسی ، نخستین حماسه ی تاریخی موجود درمورد تاریخ ایران و عرب و مغول محسوب می شود ، حائزاهمیت فراوان است و حمد الله مستوفی ، این کتاب را به تقلید و پیروی از شاهنامه ی حکیم ابوا لقاسم فردوسی طوسی سروده است. این پایان نامه با عنوان " فرهنگ اصطلاحات حماسی ،مذهبی وتاریخی در ظفرنامه ی حمد الله مستوفی ، قسم الا سلامیه ، جلد اول " درپنج فصل طراحی گشته است . که پس از ارائه ی مطالبی درخصوص نحوه ی کار فرهنگ نویسی و ذکرشرح حالی ازمولف این کتاب عظیم؛ یعنی حمد الله مستوفی و به تصویر کشیدن اوضاع ایران درقرن هشتم از نظر ادب ، فرهنگ ، تاریخ و...... وبرشمردن ویژگیهای ادبی خاص این دوره و معرفی آثار مهم دیگر این مورّخ شاعر وتطبیق ظفرنامه با شاهنامه ی فردوسی ، به استخراج واژگان و اصطلاحات حماسی ، تاریخی ومذهبی جلد اول این کتاب پرداخته ام و جهت دستیابی به مفهوم این اصطلاحات و لغات به فرهنگ لغت های فارسی و عربی قدیم و جدید مراجعه نموده وبه شکل گزارش به ارائه ی آن پرداخته ام و علاوه بر فهرست الفبایی ، براساس موضوع نیز واژگان را مرتب نموده ام .

چکیده صورخیال بیان غیر مستقیم معنای پوشیده در پس کلمات است و تصویر اصطلاحی است که در نقد ادبی امروز به جای علم بیان بین منتقدان رواج دارد. تقریباً تمام اهل بلاغت، در گذشته و حال علم بیان را ایراد معانی واحد به طرق مختلف گفته اند و صورخیال را از مهمترین عوامل تأثیرگذاری شعر و ادبیت آن دانسته اند که علاوه بر آنکه زبان شعر را از زبان نثر متمایز می کند، ظرفیت زبان را نیز برای برانگیختن عاطفه افزایش می دهد. تصویرهای شاعرانه هم در مکتوم کردن معنی و هم در گسترش دادن آن در ذهن نقش اساسی دارندو باعث تازگی و طراوت زبان می شوند. بررسی صور خیال در اشعار شاعران در دوره های مختلف رواج داشته و رویکرد آنها به مسئله صورخیال مشخص گردیده است. در دوره معاصر و بعد از انقلاب نیز تحولات سیاسی از قبیل انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی تأثیرات غیرقابل انکاری بر شعر و ادبیات فارسی داشته است. تحولات ناشی از جنگ بر مضامین و موضوعات و قالب های شعری و بخصوص مسئله تصویر و خیال موثر بوده و باعث خلق اشعاری با شکل و موضوعات جدید شده است. با توجه به این مسائل، صورخیال در شعر جنگ موضوع این رساله تحقیقی است که در آثار دو شاعر بزرگ این دوره یعنی سید حسن حسینی و سلمان هراتی مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده سوررئالیسم مکتبی است که حدود یک قرن پیش توسط آندره برتون در فرانسه بنیان گذاری شد . این مکتب از آرا و اندیشه های فروید ، هگل ، عرفان شرقی و مکاتب ادبی قبل از خود علی الخصوص دادائیسم تأثیر پذیرفته است . از مهمترین اصـول و مولفه های این مکتب می توان از نگارش خودکار ، توجه به خواب و رویا ، دیوانـگی ، امر شگفت و جادو ، اشیاء سوررئالیستی ، تصادف عینی و طنز نام برد . با نگاهی به مکتب سوررئالیسم و عرفان شرقی ، علی الخصوص عرفان اسلامی ایرانی ، این نکته توجه ما را به خود جلب خواهد کرد که این اصول به گونه ای در عرفان اسلامی ، به ویژه ادبیات صوفیانه و عرفانی ایران به صورت گسترده ، اما با تفاوت هایی وجود داشته است . از مهمترین آثاری که می توان نمونه هایی از این ویژگی ها را در آن ها مشاهـده کرد ، مجموعه آثار فارسی احمد غزّالـی و تمهیـدات عین القضات همـدانی است . این آثـار از نظـر کاربرد ویژگـی ها و اصـول سوررئالیستی دارای خصوصیـات ویـژه ای می باشند . هدف از این پژوهش ، بررسی و تحلیل جلوه هایی از اصـول و مولفه های سوررئالیستی در این آثار و همچنین بیان همسانی ها و ناهمسانی های موجود میان این دو مکتب و پرداختن به شیوه و میزان کاربرد و تفاوت های موجود میان این آثار است .

سخن نیرومند و موثّر تنها تصویری نیست، چه بسا جملات حکیمانه و نغز بسیارند که بر جان ما فرمان می¬رانند؛ بعضاً فرو رفتن در ایماژها مانع از دید کلّی¬ست. از آن¬جا که وصیت¬نامه آخرین نوشته¬های زندگی این نویسندگان است و پیش از خواندن شاید تصوّر سرد و آهنگ مرگ از آن داشته باشیم ولی عملاً این¬گونه نیست. فضای متن، خاموش و تاریک به نظر نمی¬رسد. رجزنگاری و شعارگونگی در ذات متن است. شورکلمات و حرارت واژه ها بسامد بالایی دارد. این ترکیب¬ها و الفاظ به نظر می¬رسد حاصل یک سلوک ناگهانی باشد که بر چنین کسانی عارض شده است. تلاش ما در این پ‍‍ژوهش این است تا وصیت¬نامه شهیدان دفاع مقدّس از منظر ادبی و لزوماً عناصر شاعرانه بررسی شود. از این رو پنج عنصر( اندیشه، زبان، صورخیال، عاطفه و موسیقی) را کاملاً توضیح داده و اثر هر کدام از این عناصر را در متن وصیت¬نامه¬ها جستجو کردیم. پس از بررسی تک¬تک معیارها، دریافتیم عنصر عاطفه گسترده-ترین مفهوم شاعرانه در بطن وصیّت است، سپس در چهار عنصر بیان، تشبیه، شاخص¬ترین تصویریست که در لابه¬لای وصایای شهدا یافت می¬شود و نقط? اوج تمامی عناصر شاعرانه سال 1365 می¬باشد.

خاطره نویسی در جهان از قدمت بالایی برخوردار است و اولین بار در تمدن باستانی مصر پدید آمده است. در ایران بخش هایی از اوستا کهن ترین خاطرنگاشته محسوب می شود. خاطره نویسی به شکل امروزی در ایران از دوران قاجار شکل گرفت. از ویژگی های عمومی خاطره می توان به استناد، حضور فعال راوی، دوری از تخیّل، روایت مند بودن خاطره اشاره کرد. استفاده از زبان و لحن واقعی و ملموس، نثر خودمانی، برجستگی حوادث، مشخص بودن زمان و مکان، داشتن ابتدا و انتها از ویژگی های ساختاری خاطره است. زبان مورد استفاده در خاطره باید زبان معیار باشد. از ویژگی های خاطرات دفاع مقدس عدم بهره گیری از آموزش های خاص، وجود پرنگ سنت ها و آموزه های دینی و نام بردن از سلاح ها و ادوات جنگی در خاطرات است. جنگ ایران و عراق باعث به وجود آمدن ادبیات خاصی در ایران شد. ساده ترین وسیله برای بیان حوادث جنگ نوشتن خاطرات بود به همین علت در این دوره خاطره نویسی رونق گرفت. خاطرات جنگ به دو دسته جبهه نگاشته ها و پشت جبهه نگاشته ها تقسیم می شوند. خاطرات دفاع مقدس به سه صورت تدوین شده اند؛ یا نویسنده و راوی خاطرات یکی است، یا خاطرات به وسیله مصاحبه از راوی شنیده شده و توسط فردی دیگر نوشته شده است، یا دیگران خاطرات یک شخص را جمع آوری و روایت کرده اند. آیینه اسارت خاطرات حیدر فتاحی تختگاهی است که راوی و نویسنده در آن یک نفر است. خاطرات کتاب مستند است که با زبانی واقعی و تاثیر گذار روایت می شود. سختی ها و شکنجه های دوران اسارت از برجسته ترین مضامین این کتاب هستند. نبرد درالوگ خاطرات جعفر جهروتی زاده است. خاطرات به وسیله مصاحبه با راوی نگاشته شده اند. آوردن زمان و مکان دقیق و عدم بهره گیری از عناصر ادبی باعث شده نثری تاریخ گونه داشته باشد. استفاده از سلاح ها و ادوات جنگی از بسامد بالایی در این کتاب برخودار است. پرواز تا بی نهایت خاطرات شهید عباس بابایی است که به وسیله نیروی هوایی ارتش جمع آوری و تدوین شده است. نویسندگان به مستند بودن خاطرات توجه نکرده اند، خاطرات کتاب موجز و کوتاه است. ویژگی برجسته کتاب نیز استفاده از توصیفات زیباست

زوال اندیشه سیاسی در ایران وتاثیر غیرقابل انکار عدم تطبیق مبانی فکری وفرهنگی جنبش های اصلاحی باواقعیت های سیاسی واجتماعی جامعه ایران برشکست هرگونه حرکت تجدد طلبانه ،این شبهه را در ذهن ایجاد می کند که ایرانیان زمینه ی مساعدی برای پذیرش مبانی فکری مدرنیته وجلوه های فرهنگی – سیاسی مدرنیزاسیون را ندارند .تجربه ی تلخ مشروطیت وانحراف این خیزش مردمی ، از جنبشی مترقیانه به حرکتی قهقرائی وبرآمدن دیکتاتوری پنجاه ساله ی خاندان پهلوی را گواه این زوال سیاسی گرفته اند .شناخت عوامل بروز شکست دراین حرکت آزادیخواهانه وبررسی روندحوادث این دوران درخلال اشعار سیاسی واجتماعی شاعران برجسته آن برهه ، می تواند ما را به حقایقی کمتر مورد توجه قرار گرفته در تحلیل ها رهنمون باشد . آزادیخواهی وعدالت طلبی ،حکومت قانون و دموکراسی ، استعمار ستیزی واستقلال طلبی به همراه اتحاد اسلامی وتوجه به حقوق زنان مولفه های برجسته ی شعر مشروطیت هستندوملک الشعراء بهاروعارف قزوینی بعنوان برجسته ترین شاعران ملی ایران در این دوران ، زبان گویای پایداری ایرانیان درانقلاب مشروطه هستند . تحلیل وبررسی تاثیر شکست وانحراف نهضت مشروطیت در شعر شاعران این دوران خصوصا عارف قزوینی وبهار خراسانی مارا با دوگونه برخورد وعکس العمل درقبال این شکست (امید وناامیدی) روبه رو می کند. واژگان کلیدی:ادبیات معاصر،انقلاب مشروطیت،شعر مشروطه،بهار خراسانی،عارف قزوینی

ادبیات داستانی نوین ایران اگر چه عمری کمتر از صد سال دارد ولی با توجه به تلاش نویسندگان ایرانی و بهره گیری آنها از روش های روز داستان نویسی دنیا ، روز به روز به معیارهای داستان نویسی جهانی نزدیک و نزدیک تر می گردد و کم کم دنیا نام نویسندگان بزرگ ما را خواهد شنید . در سال های بعد از انقلاب اسلامی حمله ی کشور عراق به ایران و جنگ هشت ساله دست مایه برخی نویسندگان این مرز و بوم شد و آن ها از جنگ نیز در نوشته هایشان سخن راندند . داستان کوتاه یکی از انواع ادبیات داستانی است که در ایران بر خلاف سایر نقاط دنیا سریع تر از رمان رشد کرده و گرایش نویسندگان ایرانی بیشتر بر نگارش داستان کوتاه بوده است . توصیف در داستان از روش های داستان نویسی است و داستان نویسان از این روش در راه بهبود انتقال مفهوم به خواننده ها بهره گرفته اند . از شیوه های توصیف در داستان می توان به زاویه دید ، جزئیات ، گفت و گو ، سبک ، حرکت به جلو ، محل وقوع داستان ، نشان دادن اشاره کرد . یکی از این نویسندگان احمد دهقان است که خود دوران جوانی اش را در جنگ به سر برده است ، به عنوان یکی از مطرح ترین نویسندگان جنگ در ایران مطرح است و تمامی نوشته هایش درباره ی جنگ تحمیلی می باشد . در میان نویسندگان ادبیات داستانی ایران احمد دهقان یکی از نویسندگانی است که از توصیف در داستان هایش بهره گرفته است . دهقان با بهره گیری از شیوه های توصیف در داستان و نگارش داستان هایش بر اساس این شیوه ها سبب شده است تا متن داستان به دلیل بهره گیری از حواس برای خوانندگان ملموس تر و خوانندگان خود را در جریان داستان شریک بدانند و هرچه بیشتر داستان را درک نمایند .

رمانتی¬سیسمِ سیاه، گرایشی است که در ادبیات فارسی تحت تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران پدید آمد، از وقایع مهم تأثیرگذار در بروز این پدیده می¬توان به انقلاب مشروطه و پس از آن کودتای 28 مرداد سال 1332 اشاره کرد. از ویژگی¬های این گرایش باید به مرگ¬طلبی، توجه به فضاهای ناشناخته، شب، گورستان، حضور مردگان و اشباحِ سرگردان در شعر و... اشاره کرد. تکوین این مضامین در شعر فارسی به دوران مشروطه بازمی¬گردد که بیشتر در شعر میرزادۀ عشقی و عارف قزوینی دیده می¬شود؛ امّا بلوغ آن، در سال¬های پس از کودتا بود که جلوه¬های آن را در بیشتر اشعار شعرای آن دوره -از جمله مهدی اخوان ثالث، حسن هنرمندی، فروغ فرّخزاد و فریدون مشیری-، می¬توان دید. امّا گرایش سه شاعر دیگر به این پدیده در شعر چشم¬گیر¬تر است. این سه شاعر عبارتند از: فریدون تولّلی، نادر نادرپور و نصرت رحمانی. تیره بینی و مرگ اندیشی¬ِ فریدون تولّلی بیشتر در دفاتر نخستینش دیده می¬شود، شعر او پس از واقعۀ کودتای 28 مرداد که جامعۀ شاعرانِ روشنفکر را سرخورده و مأیوس کرده بود، به سوی نوعی رمانتی¬سیسم سیاه رفت. عوامل مؤثّر دیگری نیز در گرایش او به این جریان وجود داشت، از جمله آشنایی او با شعر فرانسه و به ویژه شاعری نظیر بودلر و نیز تخصّصش در زمینه باستان¬شناسی، که او را به دنیای مردگان می¬برد. نادرپور نیز شاعر دیگری است که شعرش سرشار از این مضامین بود. اگرچه وی در ابتدا تحت تأثیر فریدون تولّلی قرار داشت امّا وی بیشتر از هر عامل دیگری، متأثّر از شاعران اروپایی و جریان¬های ادبی همچون مکتب گورستان بود. امّا شاعر سومی که اشعارش در مطالعۀ این جریان دارای اهمیّت است، نصرت رحمانی¬ است. وی در سه مجموعۀ نخستینش تحت تأثیر تولّلی و فضای شعرهای «رها» و «پویه»، شیفتۀ مفاهیمی گناه¬آلود و دوزخی است. از عوامل بسیار مهم در تیرگی اشعار او نیز، فضای اجتماعی ایران بعد از کودتا است.

شعرحماسی و شعر غنایی را می¬توان جزء اولین و مهم¬ترین انواع شعری به شمار آورد. مهم¬ترین قالب شعر غنایی، غزل است و این قالب بیشترین نوآوری و تحول را از نظر محتوا در دوره¬های گذشته پذیرفته اما همچنان اصالت خود را حفظ کرده است. گستردگی مفهومی غزل هیچ¬گاه لطمه¬ای به اصل آن نزده، چرا که قرادادهای لفظی و معنوی غزلی همواره پا بر جا و در عین حال پویا بوده و تعدّد و تنوّع مفاهیم، قالب¬های ساختاری آن را کم رنگ نکرده است. حماسه از دیگر انواع شعر فارسی است که در بردارنده نبردهای سترگ و نمایش دهنده پهلوانی¬های عظیم است. حماسه و غنا در طول حیات خویش تأثیر و تأثرهای زیادی بر یکدیگر داشته¬اند. با شروع جنگ تحمیلی روح حماسه در شعر انقلاب و دفاع مقدس دمیده شد. در این دوره، غزل با اقبال شاعران انقلاب و دفاع مقدس روبه¬رو شد و هر یک از شاعران کوشیدند با توجه به توان خود در این قالب به سرودن شعر بپردازند و حاصل چنین تلاشی غزل¬هایی است که اصطلاحاً به غزل¬های حماسی شهرت یافتند. حسین اسرافیلی، سیدحسن-حسینی، علیرضا قزوه و پرویز بیگی از جمله شاعران برجسته انقلاب و دفاع مقدس در سروده¬های خویش توانستند غزل¬های پر شورو نابی بسرایند. در بررسی غزل¬های این شاعران موفق انقلاب می¬توان دریافت که ایشان با استفاده از مضامین دینی و مذهبی، بهره¬گیری از نماد و اسطوره، دعوت به مقاومت، ستایش رزمندگان، تهدید به انتقام از دشمن و رجزخوانی، توصیف ویرانی، کشتار و سبعیت دشمن و یاد و خاطره¬ی جنگ، اعتراض بر دگرگونی ارزش¬ها، حسرت و ... فضای آمیخته با تغزل و حماسه را به خوبی نشان داده¬اند. ایشان را می¬توان جزء شاعرانی دانست که بار حماسی غزل¬هاشان بر بار تغزلی آن می¬چربد.

چکیده ادبیات تطبیقی شاخه ای از نقد ادبی است که از روابط ادبی ملل مختلف با هم و از انعکاس ادبیات ملتی در ادبیات ملت دیگر سخن می گوید . ادبیات هر ملتی در روند تکامل و شکوفایی خود نوعی داد و ستد فرهنگی و ادبی با ملل دیگر دارد . رسالت ادبیات تطبیقی باز نمایی سیر پیوند های ادبی ملت های گوناگون و بخشیدن روح تازه به آنهاست و ادبیات هر ملتی را از مرزهای خود فراتر می برد . ادبیات تطبیقی دارای دو مکتب و شیوه مهم می باشد : مکتب فرانسوی و مکتب آمریکایی . مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی را شاخه ای از تاریخ ادبیات به حساب می آورد و هر گونه مطالعه تطبیقی را مشروط به اثبات رابطه تاریخی بین دو فرهنگ مورد نظر می داند . مکتب آمریکایی علاوه بر مطالعه ارتباطات ادبی بین فرهنگ های مختلف ، ادبیات تطبیقی را با سایر رشته های علوم انسانی قابل مقایسه می داند و روابط بین این هنرها را روشن می کند . در تکمیل بحث مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی باید به ادبیات مقابله ای اشاره کرد که آن بخش از ادبیات ملتی است که بدون تاثیر و تاثر ، به ادبیات ملت دیگر شبیه است و یا دو شاعر که بدون تاثیر و اخذ و اقتباس از یکدیگر دست به خلق آثاری با مضامین مشابه می زنند . ادبیات جنگ به بررسی آثار و اتفاقات ناشی از جنگ در میان ملت ها می پردازد که دربر دارنده آثاری است که مستقیم به توصیف رزمندگان ، حماسه ها ، بازآفرینی ارزش ها و وقایع و صحنه های جنگ می پردازد که در آنها تاثیر جنگ بر تمام وجوه زندگی مردم مطرح می گردد و از سوی دیگر ، شامل آثاری است که در آن انتقاد از جنگ جایگاه مهمی دارد . ادبیات مقاومت یا پایداری قسمی از ادبیات جنگ است که به بررسی وضعیت جنگ و تبعات ناشی از آن در ملت های مظلوم و مورد ستم می پردازد و بر دفاع و اعاده حقوق ملی ، برانگیختن و تشجیع مردم به دفاع و مبارزه و بررسی فجایع انجام شده توسط متجاوز می پردازد . پرداختن به موضوع جنگ در ادبیات ملت های مظلوم مضامین و درونمایه های خاص این نوع ادبی در بر دارد که از مهم ترین آنها می توان به ؛ ستم ستیزی ، اهمیت و ارزش دفاع ، وطن دوستی و میهن پرستی ، نقش و تاثیر مذهب در برانگیختن مردم به دفاع ، تقدیس شهید و شهادت و تقدیس آزادگی و ایثار نام برد . بررسی تطبیقی درونمایه جنگ و پایداری در اشعار قیصر امین پور شاعر متعهد و انقلابی ایران و نزار قبانی شاعر پر آوازه سوری در این پایان نامه مورد نظر است که درونمایه های پایداری و جنگ در شعر دو شاعر به جلوه های گوناگون بروز یافته و قابل تحلیل و بررسی است . بررسی آثار این دو شاعر بر اساس ادبیات مقابله ای انجام می گیرد زیرا این دو شاعر از یکدیگر تاثیری نگرفته اند و صرفا بنا به شرایط سیاسی ، اجتماعی جامعه خود دست به خلق آثاری با مضامینی مشابه زده اند که این شباهت مضمون به دلیل اتفاقات مشابه در زندگی آنها بالاخص جنگ می باشد و در مواردی مانند اعتراض ، سیاست ، وطن ، زن و عشق با هم تفاوت دارند

اگر چه تاریخ ادبیات داستانی به سده های پیش بازمی گردد، ولی ادبیات داستانی نوین ، راهی جدا از ادبیات کهن دارد و روز به روز شاهد بهره گیری نویسندگان از شگردهای جدید در داستان نویسی هستیم. با آغاز هجوم رژیم عراق به کشور ایران وشروع جنگ ، عده ای از نویسندگان دست به قلم گرفتند و هریک به گونه ای رسالت ذهنی خود را در این خصوص به جا آوردند. این نویسندگان ، از همان سال های آغازین جنگ شروع به نوشتن کردند و این امر در سال های بعد از جنگ با پختگی و تجربه ی بیشتر ادامه یافت. و هم اکنون ادبیات داستانی جنگ از جایگاه والایی در میان خوانندگان برخوردار است و سهم بسزایی در ادبیات داستانی ایران دارد. امروزه گرایش نویسندگان به ویژه نویسندگان دفاع مقدس ، به داستان کوتاه بیشتر شده است و این ژانر ادبی با اقبال بیشتری مواجه گردیده است. به دلیل حجم محدود داستان کوتاه ، فرصت برای انتقال مفاهیم و پیام کم است . و نویسنده باید با شگردی خاص مفاهیم موردنظر خود را در این قالب بگنجاند . گنجاندن عناصر داستانی در داستان های کوتاه ، با فشردگی هرچه تمام تر صورت می گیرد و انجام این کار به تبحر خاصی نیاز دارد. گفت وگو و لحن که از جمله عناصر داستان می باشد، کارکردهای مختلفی دارد . از کارکردهای آن می توان به گفت وگوی همراه با شخصیت پردازی، گفت وگوی همراه با توصیف، گفت وگوی توأم با درگیری، گفت وگو وانتقال محیط داستان و... اشاره کرد. لحن نیز انواع مختلف دارد که از انواع آن می توان به لحن خشن وجدی، لحن تمسخرآمیز، لحن دلسوزانه و... اشاره کرد. نویسندگان دفاع مقدس، هریک به گونه ای از عناصر داستانی در داستان های خود بهره برده اند. حبیب احمدزاده که از جمله نویسندگان دفاع مقدس می باشد، از عناصر گفت وگو ولحن در داستان های خود به طرز خاصی بهره برده است. گفت وگو ها معمولاً یک طرفه و به شیوه ی جریان سیال ذهن است ولحن اغلب نوشته هایش تلخ و گزنده است. او که از نزدیک جنگ را تجربه کرده ، به خوبی توانسته است مفاهیم ذهنی خود را در داستان هایش انتقال دهد.

شعر نو فارسی که با نظری? ادبی نیما یوشیج در ایران پدید آمد، از همان ابتدا با ساختار روایی همراه بود. به طوری که در بین آثار خود نیما و شاعرانِ نوپرداز پیروِ او به نمونه‏های زیادی از شعرهای روایی برمی‏خوریم که با برداشتی تازه از مفهوم منظومه سروده شده‏اند. این اشعار روایی که بخش مهمّی از میراث شعر نو فارسی را تشکیل می دهند، در این رساله مورد مطالع? ریخت شناسی قرار گرفته اند. ریخت-شناسی، رویکردی در حوز? مطالعات ادبی است که نخستین بار توسّط ولادیمیر پراپ در زمین? مطالع? قصه ها مطرح شد. پرسش اصلی در پژوهش حاضر این است که آیا اشعار روایی معاصر با نظری? ریخت-شناسی قابل تحلیل است؟ و این که آیا ساختار رواییِ این اشعار با ساختار پیشنهادیِ پراپ مطابق است؟ در مطالعه ای که انجام گرفت مشخص شد که اشعار روایی معاصر با خویشکاری ها و الگوهای ریخت-شناسیِ پراپ قابل تحلیل است اما ساختار این روایت ها تا حدودی با ساختار قصه های مورد مطالع? پراپ متفاوت است. در این رساله، شعرهای «مانلی»، «قص? شهر سنگستان»، «کتیبه»، «سرود آن که برفت...»، «مسافر» و «معراج نامه» مورد تحلیل ساختاری قرار گرفته اند و پس از استخراجِ خویشکاری ها، نمودگار آنها ارائه و بررسی شده است. با توجه به نمودگارها و توالی خویشکاری ها، بعضی از این اشعارِ روایی مانند «کتیبه» دارای ساختاری شبیه به الگوی ریخت شناسی پراپ هستند، و برخی دیگر مانند «مانلی» از ساختارِ پیشنهادی پراپ فاصل? زیادی دارند. در این پژوهش، علاوه بر مقایس? ساختار این روایت ها با الگوی پراپ، به بررسی و مقایس? ساختار روایی آنها با یکدیگر نیز پرداخته شده است.

چکیده: اصطلاح فرانسوی روایت شناسی «narratologie»، به معنی مطالعه روایت، مجموعه ای از احکام های کلی درباره ژانرهای روایی است. روایت چشم انداز بسیار گسترده ای از فرهنگ را در بر می گیرد و قصه های عامیانه بهترین میراث قومی و ملی است که در حیطه فرهنگ مناطق نگاشته می شود. قصه شامل هر نثر با نظمی است که ساختاری ساده و قالبی روایی دارد و برای سرگرمی نقل می شود. افسانه-های گیلان نیز از روایات بومی است که قالبی روایی دارد و اساس تحلیل روایی ما در این افسانه ها از طریق مصادیق کمی و کیفی، با توجه به عناصر سازنده آن است. از این رو، سیر نظریه های روایت نظریه-پردازان از آغاز قرن بیستم تا کنون و ویژگی های کلی روایت را مرور کرده ایم، و با در نظر داشتن ساختار روایت و همچنین قصه و افسانه، به تحلیل روایی 119 افسانه ی گیلانی پرداخته ایم. با دسته بندی قصه ها براساس عناصر روایت، و با در نظر داشتن ریخت شناسی پراپ، و نیز ریخت شناسی افسانه های جادویی پگاه خَدیش در زمینه کارکرد، از شش جفت کارکرد خدیش به هفت جفت کارکرد و نیز دو کارکرد مجزا (شرارت و ازدواج) رسیدیم. طرح قصه ها اصولاً جدال با شریر و بین شریر را حکایت می کند. از ویژگی این افسانه ها، بومی و روستایی کردن شخصیت ها، تیپ ها، روایات و عناصر روایی است. نوع روایت پردازی در این افسانه ها به تفاوت کارکردی قصه ها با محتوای یکسان اشاره دارد. وجود شخصیت ها با اسم های مشترک و گاه نقش های یکسان و همچنین تفاوت در عوامل یاریگر، اعم از انسان و حیوان و اشیا می باشد که به این ارتباط تنگاتنگ روایی قصه با یکدیگر نظر داشته و به گونه های دیگر افسانه ها نیز قابل تعمیم است.

چکیده جامعه‏شناسی ادبیات، یکی از شیوه‏های نقد ادبی است که گئورگ لوکاچ و لوسین گلدمن از برجسته‏ترین نظریه‏پردازان آن هستند. این نظریه در ایران، توسط آثار جمشید مصباحی‏پور و سپس ترجمه‏های محمدجعفر پوینده رواج پیدا کرد. ردپای آرا و نظریات لوکاچ و گلدمن را می‏توان در ادبیات داستانی ایران در ده? بیست، یعنی زمان رواج اندیشه‏های چپ‏گرایانه در کشور و به ویژه در آثار صادق هدایت، جلال آل احمد، بزرگ علوی، ابراهیم گلستان و محمود اعتمادزاده، مشاهده کرد. با این حال این اندیشه‏ها، بعد از انشعاب حزب توده نقش کم‏رنگ‏تری در داستان‏های این دهه ایفا می‏کند. داستان‏های حاجی آقا از صادق هدایت، به دزدی رفته‏ها از ابراهیم گلستان، زن زیادی از جلال آل احمد، نامه‏ها از بزرگ علوی و دختر رعیت از محمود اعتمادزاده، داستان‏های بررسی شده در‏ این تحقیق‏اند. اندیشه‏های چپ‏گرایانه و تأثیر حزب توده را در داستان‏های حاجی آقا، نامه‏ها و دختر رعیت به وضوح می‏توان دید؛ اندیشه‏هایی که آن‏ها را منطبق با نظریات لوکاچ و گلدمن، ساخته است. در این آثار، خودآگاهی پرولتاریایی، نقش افراد روشنفکر در این خودآگاهی، حزب‏گرایی، مبارزه علیه جامع? بورژوایی و انقلاب جهت تغییر در حیات اجتماعی توسط طبق? کارگر یا پرولتاریا از اندیشه‏های برگرفته از آرای لوکاچ و در مواردی گلدمن است. علاوه بر آن، سبک رئالیستی این داستان‏ها نیز، منطبق با اندیشه‏های این دو نظریه‏پرداز است. اما داستان به دزدی رفته‏ها در مخالفت با فعالیت‏های حزب توده و تردید در درستی اندیشه‏های آن‏ها نگاشته شده است‏. ابهام و تردید حاکم بر فضای داستان حاکی از این موضوع است، بنابراین این داستان را نمی‏توان منطبق با اندیشه‏ها و نظریات لوکاچ و گلدمن چه از لحاظ محتوا و چه از لحاظ سبک مورد استفاده، دانست. داستان زن زیادی نیز به دور از اندیشه‏های حزب توده و تحت تأثیر اندیشه‏های اگزیستانسیالیستی و بازتاب وضعیت اسف‏بار زنان در ایران نوشته شده است. در این داستان نیز اندیشه‏های دو نظریه‏پرداز مورد نظر به ویژه در زمین? مبارزه علیه جامع? طبقاتی را نمی‏توان دید. حتی سبک نویسنده در نگارش این اثر نیز مطابق اندیشه‏های آن‏ها مبنی بر سبک رئالیسم، نیست. کلیدواژگان: جامعه‏شناسی ادبیات، لوکاچ، گلدمن، حوادث تاریخی ایران بین سال‏های 1320 تا 1332، حاجی آقا، به دزدی رفته‏ها، زن زیادی، نامه‏ها، دختر رعیت.

فمینیسم یا جنبش اجتماعی بانوان، پدیده ای مدرن است که بنیان گذاری این جنبش اگر چه نخستین بار در کشورهای غربی بود، مانند هر پدیده غربی دیگری که انعکاس گسترده ای در سطح جهانی داشته، در ایران نیز بازتاب وسیعی یافته است. جنبش فمینیسم در ایران تقریبا از نهضت مشروطه که اندبشه های آزادی خواهی در ایران رواج یافت و همچنین ارتباط ایران با خارج از مرزهای کشور گسترش یافت، با تشکیل انجمن های نیمه سری زنان پا گرفت و خواسته یا نا خواسته بسیاری از ابعاد فرهنگی،اقتصادی، سیاسی و حقوقی جامعه را مخصوصا در وضعیت زنان تحت تاثیر قرار داد و حتی دگرگون ساخت. یکی از تجلی گاه های جنبش فمینیسم در سطح جهانی عرصه ادبیات هر ملت است که در ایران نیز این عرصه بی تاثیر نمانده و ما در شعر معاصر فارسی شاهد حضورگسترده آن هستیم. به طوری که در اشعار تعدادی از شاعران این مرز و بوم ردپاهایی از این جنبش به روشنی قابل ملاحظه است. مثلا در اشعار سیمین بهبهانی جلوه هایی از فمینیسم لیبرال را می توان مشاهده کرد؛ به طوری که عنوان شاعر فمینیسم را در خور نام خود می سازد. یا در شعر فروغ فرخزاد و احمد شاملو شاهد حضور محتواهای فمینیستی هستیم اگر چه نتوان آن ها را شاعر فمینیست قلمداد کرد. زن پریشان شد و نالید که وای/ وای این حلقه که در چهره او/ باز هم تابش و رخشندگی است/ حلقه بردگی و بندگی است (فروغ)

در این پایان نامه سعی شده است که؛ با بررسی زندگی و اندیشه ی استاد سعید نفیسی به شناخت بهتری از شخصیت این بزرگ مرد تاریخ ادب فارسی، دست یافته و به معرفی بیشتر ایشان به دوست داران تاریخ ادبیات فارسی بپردازیم. دوستان و آشنایان سعید نفیسی درباره ی وی فراوان سخن گفته اند: کتاب ها و مقالاتی در این زمینه منتشر شده که با مطالعه و بررسی این مطالب به ویژگی های اخلاقی و شخصیتی استاد نفیسی پی می بریم. در ادامه پس از تقسیم بندی حوزه ی آثار به توضیح اثر و مضمون و محتوای آن ها پرداخته شده است. و فهرستی از کتب و مقالاتی که استاد نفیسی در به طبع رسیدن آن ها نقش داشته ذکر گردیده است.

روایت داستان دارای ساختاری است که درواقع اساسی¬ترین رکن و اسکلت آن را تشکیل می-دهد. درواقع روایت داستان عصاره آن است که به آن زیبایی هنری می¬بخشد. در «ساخت¬شناسی روایی» روشی خاص از تحلیل و نقد داستان با این زاویه¬دید است. ادبیات¬پایداری بعداز انقلاب¬اسلامی و پشت¬سرگذاشتن هشت¬سال دفاع مقدس فرصتی برای خلق آثار ماندگار یافت. در میان انواع ادبی این دوره، خاطره از آثاری است که با رشد چشمگیری همراه بود. این نوع ادبی همچون بسیاری از آثار نگاشته¬شده در این زمان، ابتدا از ارزش ساختاری و ادبی قوی بهره¬مند نبود اما بعدازگذرزمان و واردشدن نویسندگان خبره در این زمینه، از ساختار هنرمندانه¬تری برخوردار شد. ازاین نظر، این آثار نیز بررسی کارشناسانه¬تری را می¬طلبد و به¬دلیل ظرفیت جهانی¬شدن لازم است با این چنین نگاهی تحلیل شود؛ این تحلیل می¬تواند باعث شود داستان¬های مقاومت تأثیرات مقاومت و پایداری منطقه¬ای و ارزش¬های حاصل آن را در سرتاسر دنیا گسترش دهد. دو اثر «یکشنبه¬آخر» و «زیتون¬سرخ» از جمله آثارمنتشرشده در این حوزه به¬حساب می¬آیند. «یکشنبه¬آخر» دربرگیرنده¬ی خاطرات معصومه رامهرمزی است که به قلم معصومه¬رامهرمزی به¬رشته تحریر درآمده است. «زیتون¬سرخ» نیز دربرگیرنده¬ی خاطرات ناهید یوسفیان است که به¬قلم سیدقاسم یاحسینی به رشته تحریر درآمده است، از دیگر آثار منتشرشده در این حوزه به¬حساب می¬آیند که با رویکردی نو، همراه با تلفیق عناصر داستان با خاطره و حضور مولفه¬های نوشتار زنانه در آن¬ها به رشته تحریردرآمده و ازاین¬جهت توجه خوانندگان و منتقدان بسیاری را به خود جلب کرده است. آثار فوق با آنکه قالب زندگینامه را بردوش می¬کشد اما در جای-جای خود، نشان و اثرات داستان¬گونه¬ای دارد. بهره¬گیری از اکثر قریب¬به¬اتفاق عناصر داستانی (موضوع، شخصیت¬پردازی، زاویه¬ی دید، فضا، لحن، ساختارو..) و استفاده¬ی مناسب و به¬جا از تعدادی از آنان چون فضا و توصیف و صحنه، کمک بسیاری به انتقال پیام و مفهوم داشته است؛ اما روایت جنگ نیاز به کشف ساختاری مناسب¬تر برای گسترش تاثیر خود دارد.

رئالیسم جادویی،به عنوان سبک وشیوه ای نوین درداستان نویسی درقرن بیستم،پدیدآمد ورشدکرد. نویسندگانی،خصوصاً بعضی از نویسندگان آمریکای لاتین،ابداع این سبک نوشتاری را به ادبیات آن دیار نسبت می دهند،ولی این شیوه،تنهامخصوص ادبیات آمریکای لاتین،نیست ودرسایرنقاط جهان هم می توان نویسندگانی یافت که ازاین سبک ادبی درنوشته های خوداستفاده کرده اند.اگررئالیسم درمفهومی وسیع درنظرگرفته شود،رگه هایی ازرئالیسم جادویی رامی توان درمتون کهن فارسی مانند شاهنامه ی فردوسی مشاهده کردکه رنگی جادویی دارند.درادبیات داستانی معاصرایران،گرایش به این سبک،رانتیجه ی ترجمه ـ ی رمان های نویسندگان آمریکای لاتین وتأثیرپذیری ازادبیات آن دیار می دانند هرچندقبل از آشنایی نویسندگان ایرانی باآن آثار،نوعی رئالیسم جادویی با آثاری مانندعزاداران بیل غلامحسین ساعدی،در ادبیات داستانی معاصر ایران،آغازشده بود.رئالیسم جادویی با وجود شباهت به بعضی انواع ادبی دیگر چون رئالیسم،سوررئالیسم،ادبیات فانتزی ورمانس،باآن ها،تفاوت هایی دارد.این شیوه ی داستان پردازی، دارای ویژگی هایی است که به دوبخش ساختاری وفنی،قابل تقسیم است.دربررسی سه کتاب عزاداران بیل غلامحسین ساعدی،رازهای سرزمین من رضا براهنی واهل غرق منیرو روانی پور،استفاده ی این نویسندگان ازسبک رئالیسم جادویی،دیده می شود.غلامحسین ساعدی، پیشرو استفاده از این سبک در ایران است.رمان رضا براهنی، رمانی پست مدرن است که می توان کنش هایی جادویی را به آن نسبت داد.منیرو روانی پور دراهل غرق دراستفاده ازاین سبک، ازدو کتاب دیگر بهترو بیشتر، عمل کرده است

چکیده مکتب سوررئالیسم، حدود یک قرن پیش، توسط آندره برتون در فرانسه بنیان گذاری شد. این مکتب براساس اندیشه های روانشناسانه فروید، هگل، عرفان شرقی و مکاتب پیش از خود به ویژه رمانتیسم و دادائیسم شکل گرفت. سوررئالها، جویندگان حقیقت برتر در قرن بیستم بودند که در پی دستیابی به آزادی کامل از تمام قید و بندها به عصیان علیه تمدن، هنر، اخلاق و دین برمی خیزند تا روح، ذهن و نیروی درون خود را دریابند که در پی این جستجوها، به حقایقی شگرف نائل می شوند؛ کشف و توجه به ضمیر ناخودآگاه و دستیابی به دنیایی دیگر که فارغ از ماده و حواس است، هیجان و شوری در آنان ایجادکرد. از مهمترین اصول این مکتب، می توان به طنز، امرشگفت، نگارش خودکار، رویا، ستایش جنون، تصادف عینی و اشیاء سوررئالیستی اشاره کرد. مقایسه شیوه های رسیدن عارف و سوررئالیست به "حقیقت برتر" منجر به یافتن تشابهاتی بین این دو می شود که البته در شاخه های فرعی و گاه اصلی با هم تفاوت هایی دارند. آنچه باعث ایجاد رابطه بین سوررئالیسم و غزلیات عرفانی عطار می شود، تشابهات (هرچند صوری) در قواعد سوررئالیسم و غزلیات قلندرانه عطار است؛ بدیهه گویی، پرداختن به روح و ضمیرناخودآگاه، شکل گیری زبانی غریب و متناقض و در پی آن پراکندگی صورتها، کشف امور غیبی و شگفت در اثر دید تازه به جهان و هستی، از اصلی ترین پیوندهای بین سوررئالیسم و غزلیات عطار است.

چکیده ندارد.

نقد ادبی به عنوان یکی از شاخه های مهم ادبیات معاصر، امروزه مورد توجه بسیاری از صاحب نظران و منتقدان ادبی قرار گرفته است. این شاخه از ادبیات بر آن است که متون گوناگون نظم و نثر ادبی را از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار دهد. یکی از این رویکردها بررسی تأثیر فرهنگ بومی و عامه شامل گویش، آداب و رسوم محلی، اصطلاحات و ضرب المثل های بومی و ... در ادب معاصر اعم از شعر و نثر است.

گونه های شعر معاصر فارسی به دلیل اوضاع اجیتماعی - سیاسی حاکم بر آن ب گونه های مختلفی نمود پیدا کرده اند و جریان های شعری مختلفی در طول تاریخ ادبیات معاصر به ظهور رسیده اند از جمله شعر سیاه ، شعر اشراق، شعر گفتار و ..... در این رساله به زمان بندی جریان های شعری پنج دهه از ادبیات معاصر پرداخته شده است و زمنب بندی تقریبی هر جریان با توجه به زمان انتشار بیانیه مورد نظر قرار گرفته است...

این رساله با محوریت این مساله آغاز می شود که نظریه عام کلیشه ها چیست ؟چه جایگاهی در نقد ادبی دارد ؟و چگونه می توان از این نظریه برای تحلیل مواد فولکلوریک هر زبانی بهره جست؟ در نقد ادبی و در مورد ادبیات عامیانه، نظریات فراوانی وجود دارد که از نظر اهمیت و جایگاه شان متفاوت هستند، گاهی چندان اهمیتی پیدا نمی کنند که معرفی یا ترجمه شوند. و گاهی تا معرفی و ترجمه نشوند، مورد استفاده قرار نمی گیرند. نکته دیگر ترجمه و معرفی یک نظریه توسط یک مترجم به این معنا نیست که تمام حرف های لازم را گفته و دیگر چیزی باقی نمانده است. بلکه مترجم یا نویسنده، روزنه ای به مباحث ادبی باز می کند. داستان ما در این رساله از اینگونه است. یکی از زبان شناسان روس به نام ولادیمیر پرمیاکوف در دهه شصت میلادی نظریه ای را با عنوان نظریه عام کلیشه ها مطرح کرد که وابسته به مطالعات فولکلوریک و زبان شناسی است؛ این نظریه در واقع بر عبارات بازتولیدی و تکراری زبان یا به قول شفیعی کدکنی «زبان بازآفریده » تاکید دارد و چرایی وجود عبارات تکرارشونده در زبان را به طور کلی جستجو می کند. اساس نظریه کلیشه در مورد اینگونه عبارت های قالبی و کلیشه ای بحث می کند. در قدم اول این نظریه بر هیچ قسمت یا گونه خاصی از زبان تاکید ندارد تمام زبان محدوده این نظریه است. و چون این عبارات بیشتر در ادبیات عامیانه کاربرد دارند، نویسنده ادبیات عامیانه را حوزه کار خود قرار داده است و کارش را محدود به ادبیات عامیانه می کند و از میان شکل ها یا فرمهای تکراری در فولکلور، فقط به چند نوع شکل و فرم ساده می پردازد و باقی را کنار می گذارد. پرمیاکوف در ادبیات عامیانه روس، فرم های ضرب المثل، چیستان ، حکایت و افسانه را در سه سطح معنایی، تصویری و ترکیبی تحلیل میکند.. در این رابطه پرمیاکوف کتابی با عنوان از ضرب المثل تا افسانه می نویسد. و در این کتاب به جای اینکه نظریه خود را تحلیل و معرفی کند، بیشتر به تحلیل ساختاری این فرم های ساده می پردازد و خوانندگان با خواندن این کتاب مسلما نمی توانند دقیقاً کاربرد این نظریه را درک کنند.

قرن بیستم با رویدادهای شگفت و عظیمی آغاز شد که مبدأ و سرآغازی بودند برای پیشرفت سریع و دور از تصور انسان در عصری نوین. یکی از مهم ترین این رویدادها انقلاب اکتبر 1917 روسیه بود که منجر به تغییر نظام حکومتی یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین کشورهای جهان گردید. این انقلاب، از آن جا که رویکردی نوین نسبت به انسان و افکار و عقاید وی در پیش گرفته بود، در جهان-بینی و نوع نگرش انسان امروز تاثیری شگرف نهاد. حوادث پس از انقلاب روسیه، تحریف اهداف انقلابی، جنگ های جهانی و پیشرفت روزافزون ارتباطات نیز این تاثیر را چندبرابر کردند. جورج اورول نویسنده بنام انگلیسی در کتاب مشهور خویش «مزرعه حیوانات» به شکلی تمثیلی و از زبان حیوانات به نقد این انقلاب و حوادث پس از آن پرداخت. از سویی دیگر، غزاله علیزاده، نویسنده شهیر ایرانی نیز در هنگامه فروپاشی نظام انقلابی حاکم بر روسیه، دست به نگارش رمان دوجلدی خود «خانه ادریسی ها» زد. این پژوهش تلاش دارد جنبه های مشابه و متفاوت این دو اثر بزرگ را بررسی و به ارزیابی دیدگاه های هردو نویسنده بپردازد.

جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران در تمامی شئونات زندگی مردم ایران اثر گذار بوده است . یکی از این تاثیرات در عرصه ادبیات این مرز و بوم بوده است . شاعران ایرانی با استفاده از این واقعه مخوف و دردناک اشعار خود را سروده اند . آنها در این راستا از تم ها و پس زمینه هایی بهره گرفته اند که خاص این نوع ادبی می باشد و مضامین و درونمایه شعر جنگ خوانده می شوند . پرویز بیگی حبیب آبادی از شاعران معاصر و متعهد کشورمان است که در زمینه ادبیات دفاع مقدس اشعار بسیاری را سروده است و بدون اغماض می توان وی را در شمار بهترین های ادبیات جنگ قرار داد .

این پایان نامه به نقد و بررسی تحلیلی خواب و رویا در منظومه های شیخ عطار نیشابوری می پردازد. وی در منظومه های خویش به بیان ارتباط این مسئله با پاره ای از مسائل عرفانی پرداخته و سابقه آن را در متون عرفانی پیش از خود نشان داده و از آن میراث گرانبها بهره برده است. عطار از خواب و رویا برای تبیین مفاهیم متعددی استفاده نموده و از افقی کلی تر به این مسئله نگریسته است. وی از رویا به عنوان ابزاری برای انتقال اندیشه های خویش استفاده کرده است. بیشترین نمود خواب و رویا در منظومه های او در بیان اندیشه توحیدی وی، اعتقاد به زندگی جاوید، مسئله رویت، رهایی از خویشتن، فنا و وصول به حق و دست یابی به حقیقت راستین دیده می شود. همچنین از نظر روان شناسی رویاهای عارفان در این منظومه ها نیاز روح آنان را برآورده می کند و پاسخگوی خواسته ی درونی آنهاست. بنابراین باید گفت عطار نیشابوری قرنها پیش از فروید، یونگ و دیگر روان شناسان به این مطلب رسیده است که خواب و رویا می تواند زمینه ای برای حل برخی از مسائل و مشکلات پنهان درون انسان را فراهم آورد. اهمیت این موضوع در آن است که با یکی از عوالم هستی که عالم خواب و رویاست بیشتر آشنا می شویم و این پژوهش می تواند راهگشای پژوهندگان عزیز و علاقه مندان به حوزه ادب و عرفان باشد. در این پژوهش سعی بر آن است که موضوع خواب و رویا از منظر عطار نیشابوری مورد بحث قرار گرفته و نظرات اجمالی این شاعر و عارف نامدار در این زمینه که به نوبه خود جامع و پربار می باشد ارائه گردد. بنابراین به بررسی و مطالعه دقیق چهار منظومه عطار؛ یعنی الهی نامه، اسرارنامه، منطق الطیر و مصیبت نامه پرداخته شده است.

آثار شاعران به عنوان آیینه ی تمام نمایی ای است که بازتابی از اوضاع واندیشه وافکار جامعه ی عصر شاعر به مخاطبین عرضه می کند.حبسیه یا «زندان نامه »، یکی ازآن اشکال و فروعات ادب غنایی است که شاعر گرفتاردر زندان به سرایش اشعاری با مضامین ؛یاس،ناامیدی،غم واندوه؛رنج ومصیبت ، شکایت از روزگار وتقدیر نا سازگار،فریاد از ظلم بیدادگر...می پردازد. وظیفه ی این رساله ،بررسی تعدد شاعران حبسیه سرا در عهد معاصر و مضامین بکار رفته در اشعار برخی از آنان است که به کمک روش تحقیق؛تحلیلی توصیفی به.یافته هایی رسیده است این یافته ها نشان می دهد مهدی اخوان ثالث واحمد شاملو که به عنوان دو شاعر برجسته که نقش بسزایی درتثبیت جریان شعر نیمایی وابداع سبکی خاص وتاثیرگذار بر شاعران بعد از خود بوده اند ، متاثر از جریان کودتای 28 مرداد 1332 وشکست دولت مصدق وحزب توده وسرکوب شاعران وآزادیخواهان وتسلط سکوت مرگبار وخفقان آوری بر جامعه ی ایران رهسپار سیاه چاله ها و همچنین علی گرمارودی به عنوان شاعر آیینی سرا به علت حمایت از حضرت امام خمینی در جریان شکل گیری انقلاب روانه ی زندان شده اند. بررسی مضامین حبسیه عمومی واختصاصی در اشعار شاعران نامبرده و بررسی انواع ادبی وفروعات آن ،انقلاب مشروطیت و حوادث بعد از آن بر شاعران و،زندان های معروف و ابزار وآلات شکنجه زندانیان از مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی، اوزان وقوالب شعری حبسیه ودلایل استفاده از آن اوزان، جریان های ادبی معاصر،زندگی ادبی –سیاسی واجتماعی؛ شاملو ،اخوان ثالث وگرمارودی،معرفی و بررسی برخی از آثار آنان، قوالب و اوزان کاربردی در حبسیات هر کدام از شاعران فوق و همچنین علل سرایش حبسیه توسط دیگر حبسیه سرایان معاصر همراه با برخی از نمونه های حبسیات آنان و مضامین تخصصی کاربردی در اشعار شاعران فوق و...مورد این پژوهش واقع شده است. کلید واژه ها: حبسیه،شاملو،اخوان ثالث و گرمارودی