آنچه در این پایان نامه گردآوری شده است، تصحیح و تحقیق نسخه خطی «غزوات» سرودۀ میرزا ابوطالب فندرسکی، عالم و شاعر معاصر شاه سلیمان صفوی است.(سده 11و 12 ه.ق.) «غزوات» منظومه ای، دربارۀ جنگ های امیرالمؤمنین علی(ع) در دوران خلافتشان، یعنی جنگ های جمل، صفّین و نهروان است ، و با شهادت ایشان در مسجد کوفه به پایان می رسد. این تصحیح از روی سه نسخه خطی؛ کتابخانه دانشگاه تهران به شماره 2873 و کتابخانۀ مجلس به شماره 7998 و کتابخانۀ ملی به شماره 2/4893، به روش تصحیح بر مبنای نسخۀ اساس صورت گرفت. همچنین در این پایان نامه دربارۀ زندگی و آثار و احوال این عالم دوران صفویه که تا کنون کاملاً شناخته شده نبود، تحقیق نسبتاً جامعی صورت گرفت، که نشان می دهد منابع تاریخ ادبیات ما، بیش از آنکه مطالبشان؛ مستند، محققانه و برگرفته از آثار نویسندگان و منابع اصلی باشد، عمومـاً جنبــۀ رو نویسی مطالب از روی یکدیکر دارد. و گاه آنچه یک نفر بدون سند و مدرک و عدم دقت بیان کرده ، دیگران نیز آن را تکرار می کنند. که این امر، وظیفۀ ما را در بازبینی و ویرایش مراجع و منابع تحقیقاتی خود، بیشتر بیان می کند. .

مثنوی انصاف نامه، اثر میرزا اسماعیل، تائب تبریزی است که شامل هزار بیت در عجایب خلقت خداوند و دعوت به توحید وشناخت عظمت الهی، توأم با الفاظ شوخی آمیز و دارای دیباچه ای منظوم قبل از مثنوی وابیاتی از توحیدنامه، زندان نامه، خشخاش نامه و رباعیات خود به آن افزوده است. این اثر مربوط به قرن چهاردهم هجری قمری است که در سال 1361 هجری قمری به نظم درآمد. از کتاب فوق الذّکر تنها یک نسخه به شماره ی 840 در مرکز احیاءمیراث اسلامی قم موجود بود .نگارنده به روش قیاسی متن را بازخوانی کرده و بر آن بوده تا نسخه ای نسبتاً مفید و ثمربخش را به دست دهد. آنچه که مربوط به اصلاح متن، اعمّ از ناخوانایی، غلط املایی، جا افتادگی، خط خوردگی است در پاورقی و توضیحات و تعلیقات و همچنین نقد و ابیاتی را که برای تکمیل شعرهای ناقص به مناسبت، از خود سرودم در قسمت توضیحات آوردم. در تمام موارد نشانه گذاری را رعایت کردم. با جستجو کردن واژه های بیگانه، واژگان دشوار، اختراعات روز، فهرست آیات، احادیث، امثال فارسی وعربی، فهرست و شرح اعلام تاریخی ومذهبی ، سعی بر آن بوده تا خوانندگان بتوانند از بهره های معنوی آن برخوردار شوند و راه گشایی برای احیای دیگر آثار او باشد. در پایان پیوستی به آن افزودم که شامل کتابهایی می باشد که خود تائب از آنها نام برده و مختصری توضیح داده است. با توجّه به اینکه بسیاری از مسائل اجتماعی آن دوران را در ضمن اشعارش بیان می کند از نظر تاریخی نیز می تواند منبع با ارزشی باشد.

چکیده نسخه خطی یکی از بهترین مشخصه ها برای معرفی اصالت پیشینه فرهنگ اقوام در دنیاست. شاید نفیس ترین نسخ خطی دنیا در ایران یافت شود. بر اساس آمار رسمی 300 هزار نسخه خطی در ایران وجود دارد در حالی که آمار غیر رسمی از یک میلیون نسخه خطی حکایت می کند. احیای هریک از این کتب خطی پرده ای از ابهامات گذشته برمی چیند و گره گشای مشکلی می گردد و جایگاه فرهنگ و تمدّن اسلامی در جهان اسلام تعیین می گردد. از آنجا که تصحیح هریک از این نسخ خطی می تواند بازگوکنند? حلقه ای از میراث فرهنگی ایران و جهان اسلام باشد این پژوهش به تصحیح یکی از نسخ خطی باعنوان «معیارالفهم و منشارالوهم» اثر میرزا اسماعیل بن الحسین الواعظ معروف به تائب پرداخت. از کتاب فوق الذکر تنها یک نسخه به شماره 841 در مرکز احیاء میراث اسلامی موجود بود. نگارنده به روش قیاسی متن را باز خوانی کرده و بر آن بود تا نسخه ای نسبتاً منقح از آن به دست دهد. امید است با عنایت حق تعالی تصحیح این کتاب به بهترین وجه صورت گیرد و کتابی ارزشمند به سایر کتب احیاشده اضافه گردد. «آمین »

این رساله با عنوان (آرایه های ادبی یا بدیع در شعر کردی کلهری)شامل پنج فصل است، در این پژوهش اشعار شاعرانی مورد بررسی قرار گرفته که اشعارشان به کتابت رسیده و یا به صورت کتاب چاپ شده ودر گویش محلی از مفاخر ادبی دیار غرب است. در این رساله هدف شناساندن آرایه های ادبی در شعر کردی کلهری می باشد و باید بدانیم که زبان کردی و گویش های آن یکی از اندک زبانهای بومی ایران است که سامانه ی ادبی در آن پدید آمده است و کما بیش هر کدام از آثار زبان پارسی، همتایی با زبان کردی یافته است لیکن این آثار بدان سان شناخته و کاویده نشده اند. این پایان نامه می تواند در نوع خود دری به ادب کردی بگشاید و ویژگی ها و چگونگی های آن را آشکار بدارد. این پژوهش از نوع تحقیق کاربردی بوده و به روش کتابخانه ای و فیش برداری نگاشته شده است. در فصل اول کلیاتی در باره ی فرضیه ها و اهداف تحقیق و روشهای بکار رفته بیان شده است. فصل دوم کرد وپیشینه ی آن،زبان کردی و گویش های آن ، رسم الخط کردی و برای آشنایی بیشتر جنبه های مختلف ایل کلهر را مورد تحلیل قرار داده است. فصل سوم به زندگی نامه ی شاعرانی که به گویش کلهری منظوم های بزرگی خلق کرده اند،اختصاص یافته است.فصل چهارم به آرایه های لفظی در شعر کردی کلهر و فصل پنجم به آرایه های معنوی در شعر کردی کلهری پرداخته است .

چکیده در هر زبانی ادبیات را با توجه به گروه های سنی مختلف با عنوان هایی خاص دسته بندی کرده اند از جمله : ادبیات کودکان، ادبیات نوجوانان و جوانان و ادبیات بزرگسالان. که از این میان ادبیات کودکان در په نه ی زندگی اجتماعی و فرهنگی خانواده ها نقشی بسیار مه?م دارد، چرا که کودکان بزرگسالان آینده می باشند و یکی از راه های فراگرفتن و حفظ فرهنگ و آداب و رسوم توجه به ادبیات کودکان است . کرمانشاه سرزمین آداب و رسوم گوناگ ون با فرهنگی کهن است که دربار ه ی تاریخ و جغرافیای این دیار کارهایی انجام شده و آثاری به چا پ رسیده است؛ اما دربار ه ی ادبیات کودکان آن کار قابل توجهی انجام نگرفته است زیرا نیرویی دو چندان می خواهد. ث از نوع تحقیق نظری « بررسی ادبیات کودکان در فرهنگ عام ه ی کرمانشاه » این پژوهش با عنوان و کاربردی است که به دو روش میدانی و توصیفی - تألیفی انجام گرفته و در هشت فصل تدوین شده است که عبارتند از : فصل اول : کلیات، فصل دوم : معرفی استان، فصل سوم : تعاریف و اهداف، فصل چهارم: افسانه ها و متل ها، فصل پنجم : شعر و لالایی، فصل ششم: ترانه ها، فصل هفتم : بازی ها، فصل هشتم: چیستان ها و ضرب المثل ها و سرانجام واژه نامه و نتیجه گیری می باشد.

مولانا محتشم کاشانی ازشاعران پارسی گوی سده ی دهم هجری است. مضامین اشعاروی باتوجه به شرایط اجتماعی وفرهنگی وعلمی عصر او به مسایل مذهبی ومدح ومنقبت ائمه شیعه ومدح سلاطین صفوی اختصاص یافته است. این پژوهش به استناد دیوان اشعاراو فرهنگواره ای ازلغات وترکیبات واشارات قرآنی،احادیث وابیات عربی،اصطلاحات دیوانی،عرفانی و...است که به صورت الفبایی تنظیم شده است. نتایج به دست آمده ازاین پژوهش بیانگر افزونی تلمیحات واشارات قرآنی و درمرتبه بعد احادیث وضروب الامثال و اصطلاحات دیوانی، عرفانی، موسیقی، طبی، صرف ونحووعلوم عقلی است. محقق ضمن شرح وتوضیح مواردفوق دردیوان محتشم سعی نموده است تاخواننده رابا مضامین ونکات دلفریب اشعارشاعر آشنا کند ودشواری های دیوان اورا برای خوانندگان تسهیل نماید وزمینه را برای شناخت عمیق دوستداران ادب پارسی ازشاعروپایگاه وقدرت شاعری وی درادبیات ایران زمین فراهم نماید بااین امیدکه این تلاش ناچیز مقبول صاحب نظران واقع شود.

چکیده: آخرین دوره رشد و شکوفایی زبان فارسی در سند به امرای تالپور ختم می شود که در قرن سیزدهم هجری قمری در حیدر آباد سند فرمانروایی داشتند و علاوه بر اینکه زبان فارسی، زبان رسمی و درباری آنان بود، تألیفات عدیده ای به این زبان از خود بر جای گذاشتند؛ تألیفاتی که در شمار آخرین آثار بازمانده فارسی در پاکستان محسوب می شود. یکی از این آثار«مناقب علوی» نام دارد که به قلم میر حسین علی خان تالپور، آخرین امیر و حاکم این خاندان است. از آنجا که این اثر به دلیل حفظ و نگهداری در گنجینه شخصی خاندان مذکور ناشناخته مانده و از دسترس همگان دور بوده است، برای معرفی به جامعه علمی و ادبی، تصحیح و تحلیل انتقادی آن ، موضوع کار رساله دکتری اینجانب قرار گرفت. این نسخه منحصر به فرد است و تصحیح آن به روش قیاسی صورت گرفته است. ضمن تصحیح ، ویژگی های محتوایی و سبکی مناقب علوی بررسی شده است: از حیث محتوا این اثر مملو از حقایق تاریخی و حکایت های اسطوره ای در مدح و اعجاز حضرت علی(ع) است و آن را در جایگاه یک حماسه دینی قرار می دهد. به لحاظ زبانی نویسنده با تلفیق خصوصیات زبانی سبک خراسانی، فنی، واژگان ریخته و رایج در بین فارسی زبانان سند، استفاده از واژگان هندی و سندی به ایجاد سبک خاصی دست یافته است که در قرن سیزدهم قمری آن هم در شبه قاره، قابل ملاحظه است. از جهت ادبی نثر این کتاب به خصوص در دیباچه و توصیفات مربوط به حضرت علی(ع) مزین به انواع آرایه های ادبی از تشبیه ، استعاره ، کنایه ، تلمیح ، سجع ، ترصیع و... است. هر چند کاربرد آرایه ها کلیشه ای و تکراری است؛ اما در مجموع به ایجاد نثری تقریباً هنری و زیبا منجر شده است. روایت حکایات اغلب به صورت سوم شخص و زاویه دید، بیشتر نمایشی و عینی است. مولف تنها در مواردی جهت اظهار نظر وارد داستان می شود و خارج از فضای داستان به بیان نظرات خود می پردازد. در هر حال شناساندن نسخه هایی به زبان فارسی که در شبه قاره تدوین شده ، به لحاظ گسترش زبان فارسی و به دلیل اشاعه دین و مذهب بسیار حائز اهمیت است و طرح و معرفی آن به عنوان یکی از راه های ایجاد پیوند فرهنگی و تحکیم روابط دوستانه میان ملت های ایران و پاکستان ، ضروری به نظر می رسد.

ادبیات داستانی معاصر امروزه با واژه هایی مثل مدرن و پست مدرن زیاد سر و کار دارد و جامعه ی ایرانی در پی یافتن برترین تالیف هایی است که اولا بتواند با تبیین زیر بناهای فکری و فلسفی این جریان آشنا شود و ثانیا نمودهای آن را در ادبیات داستانی– که پرطرفدارترین و پر مخاطب ترین نوع ادبی است– بیابد. اگرچه تمامی صاحب نظران اتفاق نظر دارند که برای این دو واژه، معنا و قطعیتی قریب به یقین نمی توان قائل شد؛ ولی همین شک و تردید و کثرت اندیشی و تعبیرات متنوع و متکثر از این مفهوم را هم از خصوصیات مهم دوران مدرن و پست مدرن می شمارند . سیمین دانشور یکی از نویسندگانی است که با نگاهی زنانه و ویژه به موضوع شک اندیشی و سرگردانی فلسفی و زیر بنایی انسان معاصر در داستان هایش به ویژه جزیره ی سرگردانی و ساربان سرگردان توانسته است؛ این شک اندیشی و سرگردانی را منعکس کند. نگاه خاص او و دریافت و بیان دغدغه های زنانی از طبقات مختلف جامعه چه با سواد و روشنفکر، چه بی سواد و عقب مانده و چه فقیر و چه غنی باعث شده است که آثار او در ردیف یکی از نویسندگان قابل توجه قرار گیرد. همچنین به کار گرفتن تکنیک هایی از متون مدرن و پست مدرن آثار او را به موفقیت بیشتر نزدیک کرده است. دراین پژوهش سعی می شود با استفاده از مولفه های رمان های مدرن و پست مدرن، مجموعه رمان های سیمین دانشوربررسی، تحلیل و نقد شود.

نسخه حاضر جزء متون روایی تلقی می شود. در مجموع این اثر از آثار اخلاقی-تعلیمی عصر صفویه است که تاکنون ناشناخته مانده است. امید است با احیای این چنین اثر نفیس علاوه بر آشنایی با نگارش زبان فارسی و نثر ادوار گذشته، راه گشای دانش پژوهان و همه کسانی باشد که سخنان پیشینیان را چراغ راه آینده می دانند.

چکیده قصص انبیاء یکی از موضوع های در خور توجه و مطرح است، که نویسندگان و مفسران بسیاری بدان پرداخته اند. یکی از آثاری که در همین حوزه به رشته تحریر درآمده ، کتاب اعجاز موسوی تألیف معین الدین محمد فراهی (قرن دهم) است، که مولف آن را پس از مطالعه و تدقیق سی و پنج سال? خود در کتب تفاسیر، روایات و احادیث، به قلم درآورده است، موضوع اصلی این نسخه داستان حضرت موسی(ع) است، که نویسنده آن را با استناد به آیات قرآن و تفاسیر مختلف نوشته است. مولف در عرض? روایات و نقل قول ها، به راویان آنها و صحت و سقم روایات چندان توجهی نداشته و هرکجا روایتی دیده آن را نقل کرده است، البته خود مولف نیز گویی در بیان برخی روایات شک داشته و آنها را با تردید مطرح می کند. کاربرد این حجم از روایات نشان دهند? اشراف نویسنده به کتب تفسیر و احادیث است.این اثر علاوه بر جنب? داستانی و مذهبی، دارای صبغ? ادبی نیز بوده و نویسنده به فراخور داستان از اشعار شاعران نامدار و در مواردی از اشعار خود نیز بهره برده است. نکات عرفانی و اخلاقی بسیاری نیز در لابلای داستان به چشم می خورد. در این تصحیح نگارنده سعی نموده، تا با استفاده از کامل ترین نسخ? موجود در ایران، با روش تصحیح بینابین- مقایس? نسخه با چاپ سنگی موجود در ایران- این اثر را به رسم الخط امروزی درآورده، ویژگی های دستوری، ادبی، سبکی و رسم الخطی نسخه را مورد بررسی قرار دهد، و این اثر را به پیشگاه هم? دوستداران ادب و پژوهش تقدیم می نماید. کلید واژه: تصحیح نسخه خطی-قصص-اعجاز موسوی

چکیده: بیان وبدیع زینت هر سخن و زیور هر کلام است . شعر جنوب کشور (استان بوشهر) نیز آکنده است از صنایع وآرایه های ادبی. اما هنوز شاعران آن (بالاخص پیشینیان) در گمنامی به سر می برند که از جمله آنان مرحوم سیدعبدالقاهر قاهری (مدام دیری) می باشد و علیرغم طبع سرشار، کلک سحار و نازکی خیال تا سال 1379 ذکری از وی در زبان مردم نبوده است و پس ازآنکه آثار وی کشف گردید نیز مقدار بسیار اندکی از کل اشعار وی چاپ و منتشر شده وچه بسا ما بقی در گذر زمان به فراموشی هم سپرده گردد. آن چه از شعر این شاعر در دست می باشد مملو است از صنایع بیانی و بدیعی. مجاز، تشبیه ، استعاره وجناس حضوری رونق ده و زاید الوصف در شعر وی دارند. غنای این اشعار از حیث برخورداری از صنایع وشاخصه های موصوف تا حدی است که یاد آور دوران شکوه غزل و قصیده فارسی می گردد. در این پژوهش مباحث مربوط به حوزه علوم بیان و بدیع در شعر مدام دیری که به ترتیب عبارت از مجاز، تشبیه و استعاره(در بیان) و جناس (در بدیع) می باشند مورد بررسی قرار گرفته است. بدان امید که با کارهای تحقیقی وتحلیلی در شعرجنوب زمینه زدودن غبار گمنامی از صندوقچه این آثار گرانبها و بازشناسی خدمات ارزنده این شاعران به ادب پارسی، فراهم گردد.

چکیده: منشات نویسی یا نامه نگاری که در قدیم به آن ترسّل نیز می گفته اند از لوازم مهم در امور دیوانی(دولتی) حاکمان و فرمان روایان بزرگ و محلّی به شمار می رفته و به عنوان یکی از فنون نویسندگی در گستره ی فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژه ای داشته و سابقه ی دیرینه ای دارد. با نفوذ زبان و ادبیّات فارسی در شبه قاره ی هند و حمایت بی دریغ پادشاهان هند از نویسندگان وشاعران فارسی زبان، آثار فراوانی به زبان فارسی در آن سرزمین تحریر شد؛ از جمله منشآت نویسی فارسی به گونه ای چشم گیر مورد توجّه ادیبان و منشیان قرار گرفت. سبک این آثار بیشتر مصنوع، همراه با سجع، آراسته به صنایع لفظی و معنوی، استفاده از اشعار فارسی و عربی در ضمن نثر، می باشد. اثر حاضر از مولّفی گم نام در قرن یازدهم است و تنها نسخه ی آن به شماره ی 16170 در کتاب خانه ی مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود که نگارنده تلاش نموده این اثر را با روش قیاسی تصحیح نماید. بعد از بررسی ها مشخّص گردید که این اثر نیز دارای خصوصیّاتی همچون دیگر آثار منشیانه می باشد از جمله: دارای 129 آیه ی قرآنی، 319 بیت فارسی،173 بیت عربی است و نیز بسامد بالای آرایه های: تشبیه، سجع، کنایه، جناس، استعاره، تضاد و مراعات نظیر در این اثر درخور توجّه است. همچنین تنیدگی نوشته های متن با آیات ،اشعار و امثال از دیگر محاسن این اثر می باشد. واژگان کلیدی: تصحیح نسخه خطی، منشآت،سلطان محمّدشاه بهمنی، محمود گجراتی

« مَثَل »چاشنی کلام و یکی از جلوه های فرهنگ عامّه و آینه ی افکار ، عادات و فرهنگ مردم یک جامعه ، در طول زمان است ، شهری یا روستایی ، تحصیل کرده یا بی سواد ، مرد ، زن ، پیر و جوان ، همه به تناسب نیاز از آن ، استفاده می کنند ، چون موجب می شود ، کلام ، بهتر به دل نشیند ، نه تنها مردم عامّی بلکه گویندگان و نویسندگان بزرگ نیز در بسیاری موارد ، برای تقویت نیروی استدلال و افزایش تأثیرانفعالی سخن خویش ، بدان استشهاد می کنند و به عنوان بخشی از انواع ادبی فولکلور، برای ما به میراث گذاشته اند تا آینه ی تمام نمای خودگردانیم-امّاسوگمندانه بایدگفت که تاکنون ، تعریف جامع و مانعی از« مَثَل »نشده است و این تحقیق باعنوان « تحلیل ارسال المَثَل و استخراج بسامدآن ، در دیوان مفتون همدانی » به این مهم می-پردازد . در فصل اوّل باعنوان تعاریف و کلیّات تحقیق ، به تبیین جایگاه ارسال المَثَل ، در آرایه های ادبی ، تعریف لغوی و اصطلاحی « مَثَل » ،تحلیل رویکردهای مختلف ارسال المَثَل ، ارائه ی تعریفی جامع و مانع از « مَثَل » ، بیان مسأله ، اهمّیّت و ضرورت تحقیق ، اهداف کلی و جزئی پژوهش ، فرضیه ها و ... پراخته شد ؛ فصل دوم ، مصادیق ارسال المَثَل ، در اشعارمفتون همدانی بر پایه ی رویکردتشبیه ؛ فصل سوم ، مصادیق ارسال المَثَل ،در اشعارمفتون همدانی بر پایه ی رویکرداستعاری ؛ فصل چهارم ، مصادیق ارسال المَثَل ، در اشعارمفتون همدانی بر پایه ی رویکرداندرزگونگی ، شیوع و ایجاز ( مَثَل نما ) و سرانجام فصل پنجم ، نتیجه گیری است که حکایت از بسامد بالای به کارگیری آرایه ی بدیعی ارسال المَثَل ، در اشعار مفتون همدانی به ویژه در رباعیّات دارد و درصدفراوانی این آرایه، به تفکیک قالب ، در جدول ها و نمودارهای میله ای ، نشان داده شده است .

افصح المتکلمین ، مصلح بن عبدالله ، سعدی شیرازی ، یکی از ستارگان پرفروغ آسمان شعر و ادب فارسی است . آثار او به دو دسته ی منظوم و منثور تقسیم می شود . وی به تقریب در سال 606 هجری قمری در شیراز و در خانواده ای که به تعبیر خودش همه از عالمان دین بودند ، دیده به جهان گشود. در کودکی پدر را از دست داد و تحت سرپرستی جد مادریش قرار گرفت . اما : هدف از این تحقیق علاوه بر نشان دادن احساسات این شاعر و دریافت نگاه او به جهان پیرامون خود ، گشودن فضایی جدید در حوزه ی غزلیات سعدی است . در این تحقیق سعی بر این بوده که تمامی تشبیهات غزل های وی مورد بررسی قرار بگیرد ، تا شناختی بهتر و دقیق تر از زیبایی ها و ظرافت های اشعار مورد نظر حاصل شود ؛ هم چنین هدف ، بررسی زیبایی شناسی تشبیه غزلیات سعدی و تجزیه و تحلیل تشبیهات به کار رفته و رسیدن به کلیتی دقیق در آن و در نهایت تهیه ی فرهنگ تشبیه از اشعار سعدی می باشد. کلما ت کلیدی: سعدی، غزلیا ت سعدی، تشبیها ت

هدف از انجام این تحقیق ،رسیدن به تعریفی نسبتاً روشن ودقیق از «ترانه» و ویژگی های ساختاری ،زبانی،موسیقیایی و ارزش های ادبی آن و وجوه اشتراک و تمایزات آن با «شعر »است. طی این تحقیق و بررسی پیشینه ی تاریخی ترانه و تعریف های متفاوت مبتنی بر انتظارات حاضر از این گونه ی ادبی و جایگاه واقعی آن و به ویژه بررسی تطبیقی بیش از یکصدو پانزده ترانه ی سروده شده در بازه ی زمانی از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تلاش شده تا چیستی ترانه، طرز حضور آرایه های ادبی ،انواع موسیقی شعری ، ویژگی های زبانی و شکلی ترانه و همچنین میزان همراهی ترانه با رویدادهای اجتماعی و تاثیرپذیری از مشغولیات ذهنی مردم و مولفه های زندگی واقعی انسان معاصر، به همراه معرفی انواع ترانه و دوره شناسی ترانه، با تکیه بر بیان ویژگی سبکی هر دوره ، و نمایاندن تمایز بین ترانه های متعلق به هر دوره ،نشان داده شود .

رساله ای که پیش روی دارید گزینش وگزارشی از فرهنگ تلمیحات و اشارات پنجاه قصیده منتخب از قصاید دیوان ناصرخسرو است. شعر ناصر خسرو در واقع شعری خردمندانه است که احساسات وعواطف درآن زیر نفوذ خرد وقوانین اخلاقی ویژه قرار دارد. از ویژگیهای وی صور خیال در شعر توجه به تلمیحات بهره گیری از مجازها وتشبیهات خاص قرآن به کارگیری واژه ها وترکیبات فصیح کهن که به شعر او قداست می بخشد. ادبیات برای ناصر خسرو وسیله ای است در خدمت عقاید وباور های دینی. در نتیجه اثری که می آفریند اثری کلامی است وآیات قرآن احادیث مذهب وفرق در گفتار وی فراوان است.

چکیده یکی از راههای خودباوری هر ملت، آگاهی آنها از گذ شته ی پربار و سابقه ی تاریخی درخشان خود است . بی تردید حفظ و تقویت فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی نیز در گرو احیا و پاسداشت میراث مکتوب گذشته ی این سرزمین است. یکی از کارهایی که در راستای این امر صورت می پذیرد، تصحیح نسخ خطی و تحلیل آنهاست، این رساله به معرفی و تصحیح یکی از این نسخ می پردازد. این نخسه با و « شاه میر محمد نورالله احراری دهلوی » به قلم عارف وارسته « شرح مثنوی معنوی » عنوان در قرن یازدهم نگاشته شده است . نویسنده این شرح را به خواهش شاگردان خود به رشته تحریر درآورده و در نسخه خود 1516 بیت از شش دفتر م ثنوی را شرح و تفسیر نموده است. ابیات شرح شده با نسخه ی نیکلسون مقایسه شده و شماره های مندرج در کنار ابیات مطابق با نسخه ی چاپی نیکلسون می باشد. مزیت این نسخه در این است که شیخ نورالله، علاوه بر توضیح مشکلات بسیاری از ابیات که در ذهن مریدان و شاگردان ایجاد س وال کرده بود، به نقد و بررسی بعضی از شروح معروف مقدم بر خود و یک شرح معاصر خود نیز پرداخته است . این رساله از سه بخش مقدمه، متن کتاب و تعلیقات تشکیل شده و در « لطایف معنوی » - آن علاوه بر تصحیح متن به مقایسه ی آن با سه شرح معروف هندی ( 1 خواجه ایوب 3- شرح مثنوی ولی محم?د « اسرارالغیوب » - تألیف عباسی گجراتی 2 اکبرآبادی) پرداخته شده و سپس ویژگی های مهم این نسخه از نظر زبانی و نگارش و محتوایی بررسی گردیده است.

"زبانزد" یا تعبیرهای خاص مردمی که تا حد زیادی مانند مثل است، چاشنی کلام و یکی از جلوه های فرهنگ عامه است که چون آیینه یی، افکار، عادات و فرهنگ مردم یک جامعه را در طول زمان می نمایاند. انسان ها در هر سن و موقعیت و شرایطی؛ شهری یا روستایی، تحصیل کرده یا بی سواد، زن یا مرد و پیر یا جوان، هر یک به تناسب نیاز خود از آن بهره می جویند؛ زیرا سبب می شود کلام بهتر بر دل بنشیند. و این کاربرد خاص طبقه یا قشر خاصی هم نیست هم مردم عامی و هم ادبا و علما و نویسندگان و شعرا برای تقویت نیروی استدلال و افزایش تاثیر بخشی سخن خویش از آن استفاده می کنند و امروز این زبانزدها و امثال به عنوان بخشی از انواع ادبی فرهنگ عامه، برای ما به میراث مانده است تا آیینه ی تمام نمای اندیشه ها و باورهامان باشد. تعریف ها در باب زبانزد بسیار مختصر و پراکنده است و حتی می توان گفت تا کنون تعریف جامع و مانعی از آن نشده است و به همین جهت پرداختن به این امر بی اتکا به تحقیقات و توضیحات جامع و معتبر پیشین، چه بسا اندکی جسورانه می نماید، تحقیق حاضر با عنوان « زبانزدهای شعر نظامی با تاکید بر "خسرو و شیرین" و "لیلی و مجنون" » به این مهم می پردازد.

شبه قاره هندوستان در عهد سلطنت خاندان تیموری، مهد پرورش شاعران فارسی بوده است. گروهی از شاعران، در همان روزگار از ایران به آن دیار رفته و همان جا مانده و درگذشته اند. شهرت برخی فراگیر است امّا جمعی نیز هستند که کمتر شناخته شده اند. طغرای مشهدی یکی از این شاعران است که تقریباً گمنام مانده است. او از شعرای توانا در قرن یازدهم هجری است که در عهد جهانگیر به هند رفته و در روزگار سلطنت شاهْ جهان، در ملازمت شاهزاده مراد بخش بوده است. اواخر عمر را در کشمیر گذرانده و در همان جا فوت کرده و به خاک سپرده شده است. طغرا شاعری مضمون آفرین است ولی با این همه بلندپروازی، به آوازه ای که سزاوار بوده ، نرسیده است. هدف نگارنده ، تحقیق و تصحیح دیوان طغرای مشهدی بوده و به این منظور، دو نسخه موجود از دیوان طغرا را با هم در امر تصحیح پیش چشم گذاشته و همراه با آن، پژوهش در زندگی و شعر وی را مد نظر داشته است. بررسی شعرِ طغرای مشهدی از جنبه های گوناگون، ما را به نتایج زیر رهنمون می گردد: این شاعر در سبک هندی شعر می گفته و حجم زیاد اشعارش نشان می دهد که او شاعری پرکار بوده است. خلاقیت فوق العاده او در ساخت لغات و ترکیباتِ نو بسیار چشم گیر است به طوری که کلمات زیادی از او در فرهنگ های لغت با ذکر ابیات وی به صورت شاهد مثال آمده است. کثرت اصطلاحات گوناگون نیز فهم شعرش را با دشواری همراه می سازد. همچنین او در استعمال لغات هندی تعمّد داشته است. آشنایی با فرهنگ و تاریخ و محیط شبه قاره هندوستان، در شناخت شعرش ضرورتی تام دارد. مطالعه دیوان این شاعر به منظور شناخت شعر سبک هندی، و نیز موقعیت شعر فارسی در عهد تیموریان هند بسیار ارزشمند است. کلیدواژه ها: نسخه خطی، طغرای مشهدی، سبک هندی، دیوان.

چکیده: احیای نسخه های خطی ومعرفی این آثار که از گنجینه های ارزش مند فرهنگی کشور هستند از وظایف محققان،مصححان وبه ویژه دانشجویان رشته زبان وادبیات فارسی است.به همین دلیل نسخه ای با عنوان (تشویق العارفین) از عالم شیعی ملا محمد تقی بن علی محمد طبرسی نوری از سلسله آثار موجود درکتابخانه احیاء میراث اسلامی قم انتخاب شد و موضوع این پایان نامه قرار گرفت. این نسخه از معدود آثار مولف به زبان فارسی است و به صورت منظوم بیان شده همچنین دربردارنده مطالبی اخلاقی و تربیتی است.به همین جهت بررسی و تصحیح انتقادی همراه با مقدمه و معرفی احوال و آثار مولف که در این پایان نامه به آن پرداخته شده ما رادر انجام وظایف مان یاری می کند.

? چکیده بررسی دیرینه واژه ی «هنر»وگونه های مختلف نگاه به آن در این پژوهش، نقطه ی آغازی ست برای ورود به گستره ی مفهومی و جلوه های معنایی و شکلی هنر ایرانی و نیز جستجوی رگه های پذیرش و تفاهم با آیینی که در قرن هفتم میلادی ،وارد محدوده ای شد که پیشینه های ذوقی و نمادها و دستاوردهای فرهنگی و هنری چشمگیر و تاثیر گذاری از صدها سال تمدنی فخیم و عمیق داشت. بررسی تاثیرات متقابل پیوند و اتفاق آن تمدن کهن با آیین تازه ای به نام اسلام، ضرورتی ناگزیز برای شناخت بسترهای فرهنگی ،اجتماعی و سیاسی ای بود که منجر به شکل گیری جلوه ای درخشان به عنوان «شعر فارسی»در قامتی جامع و نمایاننده از هنر ایرانی-اسلامی ای گردید که «حافظ»در بلندترین پایگاه آن ،درفش هنر شگفت خود را برافراشته است. پس از سویی شناخت مولفه های شکل گیری اندیشه و هنر ایرانی،راهی بایسته برای شناسایی دلایل شگفتی آفرینش شعر حافظ است و از سویی دیگر نیز،شناخت ابعاد هنر حافظ ،راهنمایی شایسته برای شناسایی لایه ها و بسترهای هنر وذوق ایرانی است.علاوه بر این نکات ،این پژوهش به بررسی تاثیر حافظ بر هنر و ذوق و اندیشه ی هنرمند ایرانی در قرون بعد از او و بویژه در عصر معاصر پرداخته است تا تاثیرپذیری هنر را به خصوص در شاخه های موسیقی،خوشنویسی و نگارگری از شعر حافظ نشان دهد.

تصحیح نسخ خطی که سند هویت ملی ایرانیان است یکی از وظایف خطیر ادب پژوهان است. برای آگاهی از نظرات دانشمندان و همچنین آثار استادان فرهیخته قرون گذشته و نشان دادن نوآوری ها و تحولات علمی آنها، این نسخ می بایست تصحیح و منتشر شود چراکه نسخه های خطی، میراث ملی ایرانند و باید در حوزه های مختلف احیا شوند. در اجرای این وظیفه به نقد و تصحیح نسخه ای خطی با عنوان «انیس العشاق» از شرف الدین رامی تبریزی پرداخته شده است. شرف الدین رامی تبریزی یکی از استادان و متخصصان در فنون بدیعی و بلاغی در قرن هشتم هجری بوده،‏ و در نیمه دوم آن درگذشته است. وی آثار ارزشمند و مطرحی به زبان فارسی تألیف نموده است و در نگارش آنها شیوه تازه ای را ابداع کرده است. تا قبل از او کسی اندام معشوق را که کاربرد فراوان در شعر و ادب فارسی داشته است طبقه بندی موضوعی نکرده بود و او در اثر ارزنده خود به نام «انیس العشاق» این شیوه را نوآوری و ابداع نموده است که در نوع خود بی همتاست. از جمله آثار دیگر وی «حدائق الحقایق» (حقائق الدائق) در مقابل کتاب حدائق السحر رشید وطواط، «بدایع الصنایع» و «مثنوی های ده فصل»، «باباکوهی و دختر ملک» می باشد. در این پژوهش ضمن تحریر و نگارش مجدد متن و مقابله آن با نسخه ای خطی، شرح احوال مولف و محتوای آن در حد توان نقد و تحلیل شده است. از نتایج قابل توجه در این تصحیح شناسایی تعدادی از شاعران پارسی گوی قبل از قرن هشتم و استخراج بسامد شواهد شعری از شاعران مشهوری چون ظهیر فاریابی، سعدی و خاقانی است. در پایان نمودار تعداد ابیات ذکر شده شاعران مشهور و نیمه مشهور و غیر مشهور نیز آمده است.

چکیده اعتقاد به وجود روح و جاودانگی آن، حیطه‏ی فرهنگی و دینی وسیعی را از زمان‏های پیش از تاریخ مکتوب بشر تا ظهور ادیان بزرگ توحیدی در برمی گیرد و این اعتقاد انسان را به جستجوی شناخت اصل و منشا روح و راه رستگاری و کمال وی وامی دارد؛ اما چون این مفهوم در حوزه‏ی ادراک عقل نمی گنجد، همواره در ابهام از آن سخن رفته است. با بررسی اساطیر و آرای فلاسفه و متکلمان نیز هرچند شاهد اعتقاد به وجود و وجوب این بعد ماورایی هستیم، اما به دلیل تفاوت فرهنگ ملت‏ها، با اختلافاتی در باورهای آنان درباره‏ی ماهیت، صورت و حتی تعدد ارواح رو به رو می‏شویم. در شریعت اسلام، با استناد به آیات قرآن کریم و بهره مندی از تفسیرهایی که دانشمندان علوم اسلامی از آیات مربوط به روح به معنی جان و روان آدمی داشته اند نیز به این ابهام پاسخی داده نمی‏شود؛ چنان که خداوند خطاب به حضرت رسول اکرم (ص) و در پاسخ به سوال خلق از ایشان درباره‏ی ماهیت روح فرمود:" و یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا"... (ای رسول ما) تو را از حقیقت روح می‏پرسند جواب ده که روح از عالم امر خداست (و بی واسطه‏ی جسمانیات به امر الهی به بدن‏ها تعلق می‏گیرد) و (شما پی به حقیقت آن نمی‏برید زیرا) آنچه از علم به شما دادند بسیار اندک است (اسراء/85). در این میان و از آن جا که عارفان بیش از همه درباره‏ی تجارب روحانی سخن گفته اند و استنباط‏های آنان از روح با تصاویر شاعرانه بیان می‏شود و روح در نظر آنان با مضامینی دیگر (جان، نفس ناطقه، دل، قلب) ارتباط می‏یابد، شاید بتوان در بررسی آثار ایشان به شناخت عمیق تری از روح رسید و با ادراک تجربه‏های روحانی آنان که در تاویلات و تفسیرهای عارفانه‏ی خود به صراحت یا به رمز بدانها می‏پردازند به حقایق بیشتری دست یافت. روح در اعتقاد عرفا، لطیفه‎ای است که خلقت او بیش از خلقت ابدان و منبع او عالم امر حضرت عزّت و اراده‎ی پروردگار بوده است. حقیقتی است که از ماهیت و کیفیت او در آثار عرفانی سخن گفته نشده و عقل انسان از درک ماهیت وی عاجز است. عارفان او را قابل اسرار ربوبیت و حافظ احوال عبودیت نامند و سخن گفتن، تمیز میان اشیا و تذکر و تفکر و تدبّر که از خواص وجود آدمی است همگی از صفات روح هستند. واژگان کلیدی: روح، اساطیر، ادیان، فلسفه، عرفان اسلامی

میراث ادبی امیر معزّی، دیوان شعری متنوع در مدح شاهان و وزیران سلجوقیان است. توصیف لحظه های عشق و عاشقی و حالات بر آمده و وابسته به این دو موضوع حیات انسانی و بیان مسائل اخلاقی و فلسفی نیز به ویژه در قوالب قطعه و برخی فصائدش به چشم می خورد. نسخه ی مورد بررسی قرار گرفته جدیدترین نسخه ای است که توسط آقای محمد رضا قنبری تصحیح گردیده است . این نسخه شامل 18544 بیت با 468 قصیده ، 3 ترکیب بند، 3 ترجیع بند، 61 غزل، 36 قطعه، و 174 رباعی می باشد که از این تعداد چیزی حدود 16039 بیت قصاید این دیوان می باشد که در این پایان نامه قصاید نیمه ی دوم این دیوان با حدود 234 قصیده 7800 بیت از دیدگاه تشبیه مورد بررسی قرار گرفته و به شکل فرهنگ درآمده است. غنای واژگانی معزّی که جامع میان ادب عربی و فارسی است در کمتر دیوانی دیده می شود . شعر معزّی آسان خوان و بدون هر گونه دشواری است. از سخن معزّی به درستی فهمیده می شودکه وی رنج تعلیم دیده وزجر استاد کشیده است.عبارات واصطلاحات بکاررفته درشعر وی نشان دهنده ی ذهنی سلیم و طبعی سرشار است. شغل معزی شاعری است، بدیهی است شاعری چون او با آن چنان مایه ای از فضل و پایه ای از هنر باید به مناسب های مختلف شعر بگوید. معزّی شاعری مدیحه سرا است ، شاعری که در دستگاه حاکمان وباستایش آنان مواجب ومقرری دریافت می کند . معزّی همانند دیگر شاعران سبک خراسانی از تصاویر مربوط به طبیعت بهره ی زیادی در اشعارش برده است. مقایسه انسان با طبیعت و طبیعت با انسان و حلول شاعر در اشیاو عناصر طبیعت، از ویژگیهای شعر امیر معزی است . تشبیهات او بیشتر از نوع توصیفی هستند و تشبیهات فنّی در دیوان او فراوان می باشد

انسان ذاتاً علاقه دارد خوبی ها را ستایش کند و بدی ها را نکوهش . در جهان عرفا آزادگی و وارستگی و اعتراض درست و به جا یکی از عالی ترین صفات اخلاقی است ؛ عطّار هم به عنوان انسانی فرزانه و عارف در روزگار خویش با استفاده از هنر سخنوری و شاعری در آثارش به ناراستی ها و نادرستی ها اعتراض کرده و همچنین درستی ها و راستی ها را تأیید و ترویج کرده است. این فرایند در پژوهش حاضر آزادگی و ادب اعتراض نام گرفته است . ادب اعتراض رفتاری است که خاص عطّار نبوده ، بلکه از شاعران قبل از عطّار بزرگانی چون : ناصر خسرو ، سنایی، نظامی ، خاقانی ، مولانا و ... گویندگانی پس از این نیز در این وادی سخن را به کار گرفته اند ؛ شاعرانی چون : سعدی ، حافظ ، جامی ، صائب ، ملک الشعرای بهار ، تا روزگار ما اخوان ثالث و شفیعی کدکنی و..... قصد نگارنده در طول این پژوهش ، شناساندن عارف و شاعر بزرگ عطّار نیشابوری از طریق افکار و اندیشه های اوست و بر آن است تا ابعاد فکری و زبانی عطّار را در زمینه ی آزادگی و ادب اعتراض استخراج نماید و به تجزیه و تحلیل آن بپردازد .

چکیده: در طول تاریخ پیدایش شعر فارسی،از رودکی تا عصر حاضر برای هر شاعر اتّفاقات خاصّی روی داده است و همچنین این شاعران به حالات و مقاماتی دست یافته اند که مطالعه و پژوهش درباره این حوادث و حالات و مقامات حتی افسانه های زندگی آنان تا حدّ زیادی در میان کُتُب ادبی ما مهجور مانده است.باید دانست که افسانه ها نیز در جای خود از اهمیّت به سزایی برخوردارند و گاه مارا در رسیدن به حقیقت کمک خواهند نمود.پس پرداختن به این حکایات و افسانه ها خالی از فایده نیست و کمترین فایده زنده کردن این افسانه ها این است که را در جهت شناختِ نحوه تفکّرِ جامعه و مردمِ پس از این شاعران و جایگاه اجتماعیِ این شاعران در طول تاریخ یاری خواهند کرد.می دانیم که مطالعه و بررسیِ این حکایات و افسانه ها با وجود اهمیّت زیادی که دارند،متأسّفانه چندان در جامعه علمی ما مورد توجّه قرار نگرفته،و باید دانست که نقد و بررسی این حوادث و حکایات جزءِ وظایف هر پژوهشگر و منتقد تواند بود. ما دراین پایان نامه،به این حوادث و حالات و مقامات و حتی افسانه ها جانی تازه بخشیده ایم و به جمع آوری این قسمت از زندگی این پنج شاعر،از کتب و منابع مختلف مبادرت کرده و سپس در پایان هر حکایت به تحلیل و بررسیِ جامعه شناختی و مردم شناختی آنها پرداخته ایم و تا آنجا که ممکن بوده،نظر اساتید این حوزه را هم درباره آن حکایات ذکر کرده ایم و در پایان هم به نتیجه گیری درباره حقیقت یا افسانه بودن آن حالات و مقامات و حکایات پرداخته ایم. در نظر است با جمع آوری و تحلیل و بررسی این حکایات و افسانه ها در درجه اوّل:حقیقت یا افسانه بودن این حکایات بر ما معلوم شود،دوم آنکه:روحیّات و شیوه تفکّرِ مردم و جامعه،در طول تاریخ درباره این شاعران شناخته شود.سوم آنکه:مجموعه نسبتاً کاملی از این حکایات در اختیار پژوهشگرانِ این حوزه قرار گیرد تا دسترسی به این حکایات تسهیل شده و بهتر بتوانند به پژوهش در مورد این شاعران بپردازند.و چهارم آنکه امید است که مطالعه این حکایات،روح تازه ای در کالبد فسرده جامعه امروزی ما که از ادبیّات این سرزمین- که به راستی نجات بخش فرهنگ وتمدّن ایرانی در طول تاریخ بوده است- دمیده شود.

چکیده: موضوع این پژوهش "بررسی تطبیقی شعر سپید شاملو و جبرا ابراهیم جبرا" است که در آن به بررسی برخی اشتراکات موضوعی و مضمونی در شعر این دو شاعر پرداخته شده است. رابطه جوامع با یکدیگر باعث نزدیک شدن اندیشه ها و کاربرد مضامین و مفاهیم مشترک در میان اندیشمندان و شاعران می شود. همین نکته به تنهایی یکی از ضرورت های طرح موضوعاتی با رویکردهای تطبیقی در ادبیات است. دست آورد های این پژوهش شامل موارد زیر می باشد: نشان دادن تکامل شعر شاملو و جبرا ابراهیم از جهت تکامل ذهن و اندیشه و شعر، که هر دو در این زمینه ها تقریبا مسیر مشترکی را پیموده اند. بررسی روند تاثیرپذیری از نویسندگان و شاعران داخلی و غربی که در شعر هر دو شاعر وجود دارد و این دو شاعر در زمینه تاثیر گرفتن از شاعرانی چون الیوت انگلیسی، ریلکه فرانسوی مشترک هستند. در کاربرد اسطوره ها و افسانه ها نیز علاوه بر سود بردن از برخی اسطوره ها و نمادهای مشترک، هر دو به جنبه داستانهای کهن و آمیختن آن با تخیل و استفاده از این موضوعات در زمینه های مورد نظر خود توجه داشته اند. این دو شاعر در زمینه زبان از اشتراکاتی برخوردار هستند. که در کار هر دو فخامت و استواری و عدم تساهل و تسامح در زبان به چشم می خورد.

یکی از راه های شهرت و موفقیت یک اثر ادبی، آگاهی شاعر به فنون سخنوری است و علم معانی، اساس و ریشه و اصل هنر سخنوری است. استفاده از ظرافت های علم معانی می تواند شعر یک شاعر را برای مخاطب، تاثیرگذار و زیبا و فصیح و روشن و شیوا کند. حافظ، از شاعران توانای قرن هشتم است که از زبانی توانا برخوردار است. استفاده از معانی ثانوی جمله های خبری در قالب قصر و حصر و احوال مسند الیه و مسند و ... از شگردهایی است که در دیوان حافظ بسیار استفاده شده و کلام او را تاثیرگذار کرده است. در پژوهشی که به شیوه تحلیل محتواراهبرد کتاب خانه ای انجام شد، برای هر مدخل علم معانی، شاهدی از شعر حافظ یافت شد و بیان گردید وموضوعاتی که بیشتردیده شد معانی ثانوی جملات خبری قصروحصر احوال مسندالیه که خود نشانی از تاثیر علم معانی و استفاده آن توسط شاعر، نشان دهنده هنر شاعر است

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.