چکیده دیابت ملیتوس یک اختلال متابولیکی است که با افزایش گلوکز خون در اثر کمبود میزان انسولین یا مقاومت به عملکرد انسولین یا هر دو شناخته می شود. از آن جا که آنتی اکسیدان ها در بهبود بیماری دیابت موثر هستند و گیاهان عمده ترین منابع آنتی اکسیدانی می باشند لذا در این مطالعه فعالیت آنتی اکسیدانی و آنتی دیابتی چند عصاره گیاهی nepeta assurgens, ferula assa foetida ،pycnocycla spinosa مورد برسی قرار گرفت. اثـر آنـتـی اکـسیـدانـی عـصـاره های متانولی به صورت in vitro با روش های دی فنیل پیکریل هیدرازیل (dpph) و قدرت احیاکنندگی یون آهن (frap) مورد مطالعه قرار گرفت. ضمنا تأثیر عصاره ها با دوزهایmg/kg 100و300 بر تست تحمل گلوکز (ogtt) در موش های نرمال بررسی شد. دیابت نوعi با تزریق استرپتوزوتوسین stz)) mg/kg i.p 60 در موش های صحرایی نر القا شد.یک هفته بعد از تزریق stz، موش هایی که fbg آنها بیش از mg/dl 300 بود دیابتی محسوب وبه 3 گروه تقسیم وبه ترتیب گلایبین کلامید g/kgµ600 و دوز موثرتر عصاره ای که بیش ترین اثر هیپوگلایسمیک را در روش ogtt نشان داد و آب مقطر را از طریق گاواژ به مدت 14 روز دریافت کردند. در پایان 14 روز، بعد از بیهوشی کامل از حیوانات خونگیری انجام شد. سپس سرم خون به منظور اندازه گیری فاکتورهای سرمی گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید، کراتینین، alt،ast جدا شد. نتایج نشان داد که ic50 برای عصارهn. assurgens در روش dpph و frap(mg/ml 84/3 و mg/ml 280/0) برای عصاره f. foetida (mg/ml 6/9 و mg/ml095/1( و برایعصارهp. spinosa (mg/ml 6/6 و mg/ml 921/0) در مقایسه با bha (کنترل مثبت)( mg/ml 15/1و 062/0 mg/ml) می باشد. نتایج بدست آمده از تست تحمل گلوکز(ogtt) نشان داد که تجویز دوز mg/kg100 عصارهn. assurgens 30 دقیقه قبل از استفاده گلوکز، درلحظه 120 دقیقه به طور معنی داری سطح سرمی گلوکز را کاهش داد و سایر گیاهان کاهش معنی داری را در هیچ یک از زمان ها نشان ندادند. همچنین نتایج نشان داد که میانگین سطح سرمی گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید، کراتینین و alt و ast ناشتا در گروه دریافت کننده دوز mg/kg100 عصاره n. assurgens برای 14 روز نسبت به گروه شاهد به طور معنی داری کاهش یافت. بنابراین عصاره متانولی گیاهn. assurgens دارای اثرات هیپولیپیدمیک و هیپوگلیسمیک می باشد و احتمالا بخشی از اثرات آن به دلیل ویژگی آنتی-اکسیدانی آن می باشد.