اگر نگاهی به ادبیات موضوع بهره وری نیروی انسانی و عوامل موثر بر آن بیاندازیم، معمولاً توصیه هایی برای جلب مشارکت کارکنان به چشم می خورد و نتایج پژوهش های مرتبط با این موضوع نیز غالباً فرضیه تاثیر مثبت مشارکت کارکنان در بهبود بهره وری آنان را مورد حمایت قرار می دهد، امّا چرایی این تاثیر کمتر مورد توجه بوده است. در این پژوهش چگونگی تاثیر گذاری مشارکت بر بهره وری کارکنان را در قالب یک مدل تبیین شده است. به عبارتی بیان کرده ایم که توسعه نظام مشارکتی در سازمان به شکل گیری گروهی از پیش برنده ها که آنها را به عنوان پیش برنده های جوهری و رویه ای می نامیم، منجر می شود و این پیش برنده ها بهبود شاخص های بهره وری نیروی انسانی را به همراه خواهند داشت. در واقع کشف لایه های پنهان چگونگی تاثیر گذاری مشارکت بر بهره وری نقطع تمرکز اصلی در این پژوهش به حساب می آید. فرضیه های موجود در این خصوص در گمرک جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفت تا مدل پیشنهادی برای تبیین نقش مشارکت در بهبود بهره وری کارکنان در یکی از بزگترین و مهمترین سازمان های اقتصادی کشور مورد آزمون قرار گرفته باشد. با استفاده از تحلیل عاملی و در چهار بخش به بررسی و تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده پرداخته شد و از مدل اعداد معناداری برای بررسی معنادار بودن تاثیر روابط متغیرهای مدل استاندارد (فرضیات پژوهش) استفاده گردید که نتایج مربوط به آنها نشان داد بین روابط علّی ترسیم شده در مدل تحقیق، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.