با روی کارآمدن دولت سامانی تحولی عظیم در خراسان به وجود آمد. از ایالات سامانی، خراسان اهمیتی بیشتر از کرانه های دیگر داشت. از این رو فرمانروای این ولایت سپه سالاری کل نیز داشت و فرمانروایان این سرزمین را بیشتر از میان سرداران بزرگ و بزرگان و بزرگان خاندان قدیم بر می گزیدند. این ولایت با ویژگی های طبیعی و اقتصادی و اجتماعی خود زمینه ساز تحولات بزرگی بود. تقریباً تمام منابعی که از سامانیان یاد میکنند به وفور نعمت و مواهب طبیعی در قلمرو آنان اشاره دارند. ویژگی های جغرافیایی خراسان اثر عمده ای در وضع زندگی خراسانیان داشته است. این سرزمین مشتمل بر ارتفاعات حاصلخیز، بیابان لم یزرع، رودهای کوچک و بزرگ، معادن و منابع زیرزمینی و همچنین قرار گرفتن برسر راه های تجاری شرق و غرب است که این ویژگی ها موجب شد که سامانیان از جایگاه اقتصادی خوبی برخوردار باشند. تنوع اقلیم، شبکه آبیاری، احداث سد و قنات از عوامل رونق کشاورزی در دوره ی سامانی است. در سایه ی امنیت امرای سامانی کار استخراج معادن بیش از پیش صورت گرفت که این استخراج موجب رشد و رواج صنایع و مشاغل مربوط به آن میشد که موجبات بهبودی زندگی مردم شهرنشین را فراهم میکرد. ترکیبی از زندگی شهری و روستایی از ویژگی های خراسان بود البته قشرهای پایین اجتماع از شرایط زندگی مطلوبی برخوردار نبودند. فعالیت های نظیر کشاورزی، دامپروری، صنعت و پیشه وری و تجارت نظام اقتصادی این دوره را تشکیل می داد که فعالیت های تجارت و کشاورزی از شاخص ترین آنها بودند.

تحولات سیاسی و اجتماعی خوزستان در دوره صفاریان تا آمدن آل بویه موضوع این رساله است. خوزستان در سال نوزدهم هجری قمری توسط سپاهیان مسلمان فتح گردید و با سقوط ساسانیان این ایالت به مانند تمام ایران تحت تسلط مسلمانان قرار گرفت. در زمان امویان، خوزستان از سوی والی عراق اداره می شد.دولت عباسی نیز در چگونگی اداره خوزستان تغییری نداد و همچنان والیانی از سوی عراق به این دیار فرستاده می-شد و تا نیمه قرن سوم هجری قمری مستقیماً زیر نظر خلافت عباسی بود و نمایندگان خلافت این منطقه را اداره می مردند.زنگیان که قیام خود را از سال 255 ه ق آغاز کرده بودند در سال 257 بصره و خوزستان را نیز متصرف شدند. بخشی از اقدامات صاحب¬الزنج و یارانش در خوزستان به وقوع پیوست. ضمن اینکه به علت موقعیت سوق¬الجیشی این ایالت پس از تشکیل حکومت¬های ایرانی این مکان همواره مورد توجه حاکمان ایرانی قرار داشت. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی تلاش می¬کند تحولات مهم این ایالت را مورد بررسی قرار دهد و از بستر این وقایع ابعادی از حیات اجتماعی مردم خوزستان در قرن سوم و چهارم را دریابد. همچنین برخی از حوادث اثرگذار بر تاریخ ایران و جهان اسلام را که در این منطقه روی داد را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد.

با سقوط حکومت شیعه مذهب آل بویه، نفوذ و آزادی شیعیان امامیه در ایران، برای مدت مدیدی از دست رفت. سلجوقیان به عنوان حامیان سنی خلافت عباسی با تشیع درگیر بودند؛ که این امر شیعیان را به تقیّه واداشت. قدرت روز افزون سلاجقه، اقتدار سیاسی را در قلمرو اسلامی قبضه نمود. در اواخر سده ی ششم هجری، الناصر لدین الله برای تجدید اقتدار خلافت عباسی، درگیر منازعات سیاسی با نهاد سلطنت گردید که با سقوط سلاطین سلجوقی توسط خوارزمشاهیان، این آشفتگی سیاسی به قوّت خویش باقی ماند. با حمله ی مغول و به تبع تأسیس حکومت ایلخانی که با تساهل و تسامح مذهبی ایشان همراه بود، زمینه ی ترویج و گسترش دو چندان تشیع امامیه در این دوره، فراهم گردید. از آن جایی که هر رویدادی در بستر برخی عوامل شکل می گیرد، لذا این پژوهش درصدد است با بهره گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی عوامل موثر در گسترش تشیع امامیه در این دوره بپردازد. دستاوردی که از این تحقیق حاصل می گردد این است که خلیفه ی عباسی برای پشتوانه ی حکومتی خویش، با حمایت از جنبش اجتماعی فتوّت که دارای وجوه مشترک با تشیع بود؛ زمینه برای حضور شیعیان امامیه در کادر حکومتی خلافت عباسی را فراهم ساخت. این فضای تقریباً مساعد، مبنایی برای گسترش تشیع از جانب عالمان شیعی به عنوان مروّجان این مذهب گردید. عالمان شیعه که در عصرآل بویه به تدوین کتب عقیدتی خویش پرداخته بودند، در دورانی که آشفتگی سیاسی جامعه را تحت تأثیر خویش قرار داده بود؛ به انتشار میراث فرهنگی خویش روی آوردند. در نتیجه با استقرار مغولان و تأسیس حکومت ایلخانی، این عالمان شیعه با صدور فتاوای سیاسی موثر و منطبق با جامعه و همراهی با هیأت حاکمه، از جایگاه ارزشمندی در نزد ایشان، برخوردارگردیدند؛ که در این میان نقش خواجه نصیرالدین طوسی در نوع خود بی نظیر بود. وی به دلیل رویکرد متساهل خویش با اهل سنت به ویژه در کادر حکومتی و نفوذ در شخص سلطان، در جهت گسترش تشیع گام برداشت.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.