در آغاز سخن شایان ذکر است که تعهد عموماً بدین معناست که ادیب نباید در واقعیتی جدا از مردم زندگی کند بلکه بر اوست که در قبال رویدادها و مسائل زندگی نقشی پررنگ و موضعی استوار داشته باشد که این موضع از یک عقیده و مکتب فلسفی سرچشمه گیرد. اما مقصود از ادبیات متعهد به اسلام این نیست که محصور در تسبیح و تحمید و سروده های دینی باشد، بلکه مفهوم ادبیات متعهد اسلامی بسیار فراتر از این تصور است. اولا مقصود ما از این ادبیات به شکل دقیق، آن نوع ادبیات است که از ژرفای ادیب مسلمان و عقیده ای معین که در اسلام نمود پیدا می کند، سرچشمه گیرد، و اسلام را هم چون شاه بیتی برای خویش قرار دهد و تنها حول محور آن بچرخد. ثانیا: امری که شایسته است درنگی بر آن داشته باشیم این است که زمینه ها و موضوعات این ادبیات قابل شمارش و مرزگذاری نیست، و این ادبیات قادر است تا به همه موضوعات جهان و زندگی و انسان آن هنگام که با عاطفه اسلامی در می آمیزد و دستاری از اندیشه و تفکر اسلامی را به سر می بندد، بپردازد و آن را جولانگاه خویش قرار دهد. فاروق جویده شاعر معاصر مصری به عنوان فردی مسلمان و متعهد به مبانی اسلامی همیشه سعی داشته که در نوشتارها و مواضع خویش به مسائل امت اسلامی و اتفاقات آن اهتمام بورزد. این پایان نامه با تکیه بر رویکرد وصفی- تحلیلی، تلاش کرده است تا از خلال بررسی اشعار و دو نمایش نامه " الوزیر العاشق " و " الخدیوی " به موضوع تعهد اسلامی در ادبیات فاروق جویده بپردازد. و مطالب خود را در قالب پیش گفتار، چهار فصل و بخش پایانی ارائه می دهد. هدف این پژوهش این است که با پدیده تعهد اسلامی آشنا شده و مقدار تأثیرگذاری این پدیده بر دیدگاه شاعر و چگونگی تجلی آن را مورد شناخت قرار دهد. و در عین حال تلاش دارد تا به معرفی شخصیتی جدید از میان شاعران متعهد اسلامی بپردازد. این پژوهش به نتایجی دست یافته است که از بارزترین آن می توان به نمود آشکار تعهد اسلامی در نزد فاروق جویده اشاره کرد، او ادیبی است که با اسلوبی هنری، وقایع مسلمین، خودکامگی و استبداد در وطنش مصر، مسأله فلسطین و بیداری اسلامی را در آثار خود به تصویر می کشد و توجه ملموسی بدان می ورزد. و سرانجام به عنوان مطلب پایانی می توان چنین گفت که فاروق جویده در زمره شاعران معاصر و برجسته متعهد به مبادی اسلام جای می گیرد. واژگان کلیدی: اسلام، ادبیات، تعهد اسلامی، فاروق جویده.

عراق دوره¬هایی را پشت سر گذاشت که طی آن همه¬ی ارکان زندگی سیاسی، اجتماعی و علمی تحت سلطه امپراتوری عثمانی تضعیف شد. ادبیات عراق در قرن نوزدهم با معیارهای آشفته زندگی ¬کرد و آثار ادبی با عقب-ماندگی مواجه شد، به طوری که ما اثر آن را در همه¬ی زوایای زندگی می¬بینیم. شاعران نهایت تلاششان را وقف مدح و ستایش حاکمان کردند و با عواطف دروغین شعر سرودند. شاعرانی به مدح رسول بزرگوار (ص) و سوگواری امام حسین (ع) متمایل شدند و اشعارشان با عاطفه¬ی راستین متمایز شد. از جمله شاعران مشهور قرن نوزدهم: عبدالباقی العمری و عبدالغفار الأخرس و حیدر الحلی و... . عراق حدود چهار قرن تحت حاکمیت عثمانی باقی ماند و از آنجا که دولت عثمانی دچار عقب ماندگی و انحطاط شده بود، بنابراین از کاروان سایر کشورهای عربی عقب مانده بود. مکاتب ادبی در اوائل قرن بیستم سه جریان را مورد بحث قرار می¬داد. جریان بغدادی، جریان نجفی و جریان جدید. جریان جدید با اثرپذیری¬اش از فرهنگی که از مصر و سوریه و لبنان وارد شده بود متمایز شد. و در کنار آن، مطبوعات عربی از جمله الهلال، المقطتف و المقتبس به عراق می¬رسید و تحصیل¬کردگان و روشنفکران به مطالعه¬ی آنچه در آن¬ها بود می¬پرداختند و از آن¬ها تأثیر می¬پذیرفتند. این روزنامه¬ها و مجلات پنجره¬ا¬¬ی بزرگ مشرف بر فرهنگ اروپائی بود. بنابراین می¬توان گفت که وقایع مصر اثری آشکار در هدایت افکار عمومی عراق داشت. این جریانات سه¬گانه کار خود را در اوائل قرن بیستم انجام می¬داد و تا جنگ جهانی دوم سال 1939 باقی ماند. و شاعران سعی در دوری از راه و روش شعر قرن نوزده کردند به طوری که ما تفاوتی آشکار بین سبک شاعران قرن بیستم مانند رصافی و زهاوی و بین شاعران قرن 19 مانند شعر عبدالغفار الأخرس و عبدالاباقی العمری و حیدر الحلی احساس می¬کنیم. زیباترین آهنگ در قرن بیستم نزد شاعران عراق، سیاست و حوادث آن است. لذا شاعران عراق به سمت سیاست گرایشی کامل پیدا کردند به طوری که غیر از سیاست و حوادث آن سخنی برای گفتن نداشتند، بنابراین محقق شعر سیاسی بهره¬ای کامل¬ در آثار شاعران این دوره می¬یابد. و این نتیجه¬ی توجه روشنفکران عراق به افکار اروپایی و فرهنگشان است و این امر منجر به ظهور افکار و مفاهیم جدیدی مانند: قانون اساسی، و ملت و قومیت و دموکراسی، و آزادی، و ملی¬گرایی و جمهوری¬خواهی و مجلس شد. شعر عراقی در قرن بیستم شروع به سخن در مورد عموم مردم و همه¬ی امور و مسائل مربوط به آن¬ها کرد و این چیزی است که شعر قرن نوزدهم را از شعر قرن بیستم بصورت کامل متمایز می¬کند. پس این دوره¬ی زمانی مشخص را به دوره¬ی انتقال از شعر عثمانی و شعر این دوره را به شعر سیاسی خطابی(1908م-1945م) نامگذاری می¬کنیم. و به بحث در مورد شاعران پنجگانه کلاسیک در عراق: (عبدالمحسن الکاظمی، محمدرضا الشبیبی، جمیل صدقی الزهاوی، معروف الرصافی و محمدمهدی جواهری) می¬پردازیم و این مدرسه¬ی کلاسیسیسم تا پایان دهه¬ی چهل در عراق به صورتی پایدار و محکم ریشه¬دار شد. به همین خاطر جریانی متأخر از رمانتیسم در پایان دهه¬ی چهل به عراق رسید و آن مانند پلی کوچک به سوی شعری نو در شکل و محتوا بود. بدر شاکر سیاب و نازک الملائکه در پی دوره¬ای که مردم در عراق از پندهای رصافی به عنوان شعر اجتماعی و منظومه¬های زهاوی به عنوان افکار علمی خسته شده بودند، چشمان خود را بر دنیای شعر باز کردند. و رمانتیسم در آن هنگام رنگ جدیدی بود؛ نسل پیشگام در عراق که از جمله آن¬ها «بدرشاکر سیاب» و «نازک الملائکه» در آن زمان است، به ادبیات عربی¬ای که از دیگر کشورهای عربی و از غرب و شعر رمانتیک مصری و شعر مهجر رسید، آشنا بودند. پس می¬توانیم بگوییم که رمانتیسم بدر و نازک متأثر از رمانتیسم غربی و عربی است و شعر آن دو مملوء از غم و ناامیدی و خیال بوده و اشتیاق عمیق به آرمان¬ها و طبیعت زیبا و پاک دارد. این رساله بر اساس روش توصیفی، همراه با تجزیه و تحلیل برخی از متون و با تلاش بر استناد به نمونه¬های شعری برای تشخیص روند و حرکت شعر و ویژگی های ابتکاری و محتوای شعری در شعر مدرن در عراق بنا شده است. و هدف آن، بررسی سیر تحول شعر عراقی با تکیه بر بحث از پیشگامان شعر در نیمه اول قرن بیستم می¬باشد.

چکیده ندارد.