چکیده یکی از گونه های یکساله با ارزش دارویی است. در راستای (cichorium pumilum jacq.) کاسنی پاکوتاه اهلی کردن این گونه و به منظور بررسی برخی خصوصیات اکوفیزیولوژیکی آن، مطالعاتی در سه بخش رویشگاهی، 1386 انجام شد. مطالعات رویشگاهی مشخص نمود دوره گلدهی کاسنی – آزمایشگاهی و مزرعه ای طی سالهای 1389 پاکوتاه از اواخر فروردین تا اواسط اردیبهشت ماه است و گیاه با استراتژی جوانه زنی سریع و تنظیم طول چرخه زندگی، بقاء خود را در رویشگاه تضمین نموده است. مطالعات آزمایشگاهی جوانه زنی بذور کاسنی پاکوتاه در 11 تیمار دمایی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار صورت گرفت. نتایج منجر به تعیین درجه حرارت های کمینه، بهینه و بیشینه 40 درجه سانتی گراد شد. مطالعات زراعی بصورت چهار طرح آزمایشی طی دو / 23 و 8 /6 ، 2/ جوانه زنی به ترتیب 3 سال زراعی شامل بررسی اثر تاریخ کاشت ( 3 اردیبهشت ، 20 شهریور و 10 آبان 1386 )و تراکم های مختلف کشت ( 10 20 و 40 بوته در متر مربع ) بصورت طرح کرتهای خرد شده با سه تکرار و سه طرح آزمایشی شامل اثر تاریخهای کشت ، بهاره (اول فروردین، اول اردیبهشت و اول خرداد 1387 )، اثر کودهای دامی و شیمیایی ( 1386 ) و اثر بقایای آنها در سال 20 و 30 تن در هکتار، مخلوط کودهای شیمیایی پرمصرف، 10 ، بعد ( 1387 ) با هفت تیمار شامل کود دامی به میزان 10 و 20 تن کود دامی+ مخلوط کودهای شیمیایی و شاهد در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شدند. نمونه برداری ها از مرحله ساقه دهی شروع و به فواصل زمانی دو هفته در چهار نوبت با اندازه گیری و محاسبه صفات سطح برگ، وزن خشک برگ، ساقه، گل آذین، وزن خشک بخش هوایی و بذر ، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی و ترکیبات فنولی برگ و ساقه انجام شدند. در مطالعه مراحل رشد کاسنی پاکوتاه در شرایط مزرعه مشخص شد که مرحله رشد رویشی، طولانی ترین مرحله رشد آن بود و گیاه برای کامل کردن چرخه زندگی به حدود 3000 درجه روز رشد نیاز دارد. نتایج طرح اثر تاریخ کاشت و تراکم( 1386 ) نشان داد که تاریخ کاشت اثر معنی داری بر وزن خشک برگ، ساقه و گل آذین داشت. بررسی تاریخ کشت های بهاره نشان دادند که برداشت دو چین امکان پذیر و کشت زودتر بهاره ارجحیت دارد. تاریخ کشت اول خرداد بیشترین و اول فروردین کمترین میزان ترکیبات فنولی برگ را داشتند. در مطالعه اثر کودهای دامی وشیمیایی و اثر بقایای آنها، تیمار های کودی بر اکثر صفات اندازه گیری شده تاثیر معنی داری نداشتند اما بقایای دو تیمار کود دامی زیاد، میزان تر کیبات فنولی ساقه را افزایش دادند. بر اساس نتایج حاصله ، بنظر می رسد کاسنی پاکوتاه بعنوان یک گیاه یک ساله زمستانه، برای کشت وکار در شرایط اقلیمی مشهد مناسب است.

زرشک بی دانه از گونه های بومی ایران است که قابلیت استفاده شدن در صنایع غذایی و تولید ترکیبات دارویی را دارد. در این پژوهش بهینه سازی عوامل دخیل در کالوس زایی زرشک بی دانه، امکان ریزازدیادی مستقیم، سنجش آنزیمی و امکان ریزپیوندزنی زرشک بی دانه مورد بررسی قرار گرفت. برای کالوس زایی از ریزنمونه های برگ، ساقه یک ساله و غنچه در محیط کشت های wpm، b5، ms، ms2/1 و ms4/1 به همراه تنظیم کننده های رشدی 2,4-d، naa، iba، iaa و پیکلورام در غلظت های 2، 5 و 10 میلی گرم در لیتر جهت القای کالوس استفاده شد. جهت بررسی تاثیر فصل بر کالوس زایی و قهوه ای شدن ریزنمونه ها، نمونه-برداری از اواسط ماه های فروردین تا شهریور انجام شد. برای بررسی ریزازدیادی مستقیم از سرشاخ های سبز سال جاری استفاده شد و برای ریزپیوندزنی از ساقه های یک ساله و سال جاری زرشک بی دانه به روی چهار پایه از گونه های موجود در کلکسیون زرشک پژهشکده علوم و صنایع غذایی واقع در پارک علم و فناوری خراسان استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد بهترین تیمار جهت جلوگیری از قهوه ای شدن ریزنمونه-ها، شستشو با آب مقطر استریل به مدت یک ساعت بعد از استریل کردن سطحی می باشد و بهترین ریزنمونه جهت کالوس زایی، ریزنمونه های برگ است. محیط کشت ms کامل همراه با 8 گرم در لیتر آگار بهترین محیط کشت برای کالوس زایی زرشک بی دانه بود. کالوس زایی ریزنمونه های برداشت شده در ماه های اردیبهشت و خرداد نسبت به سایر ماه ها بیشتر بود. تنظیم کننده های رشد 2,4-d، naa و پیکلورام با غلظت 10 میلی گرم در لیتر، بیشترین تاثیر را در کالوس زایی داشت. آلودگی داخلی در ریزنمونه های غنچه و برگ-های مربوط به ماه های فروردین و اردیبهشت مشاهده نشد اما در ریزنمونه های برگ مربوط به ماه های خرداد تا شهریور و ریزنمونه های ساقه یک ساله مشاهده شد. امکان کشت بافت سرشاخه های سال جاری به دلیل آلودگی و نکروزه شدن ریزنمونه وجود نداشت و پیوند زنی به دلیل آلودگی شدید در ریزنمونه های سال جاری و ریزنمونه های یک ساله با مشکل جدی روبرو شد.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد کودهای آلی و بیولوژیک بر عملکرد رویشی ، زایشی و میزان پلی فنول برگ گیاه کاسنی پاکوتاه، آزمایشی ، به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 91-1390انجام گرفت .در این آزمایش فاکتورکودهای آلی و شیمیایی در چهار سطح ( چهار تن در هکتار کمپوست زباله شهری، چهار تن در هکتار ورمی کمپوست،130 کیلوگرم در هکتار کود اوره و شاهد) و فاکتورکود بیولوژیک در دو سطح (کود زیستی بیوسولفور + 100 کیلوگرم در هکتار کود گوگرد خالص وشاهد) استفاده شد. نتایج حاکی از وجود تاثیر معنی دار کودهای آلی و شیمیایی و اثر متقابل کودهای آلی و شیمیایی و کود بیولوژیک بر وزن تر و خشک زیست توده به تفکیک در چین اول و دوم و وزن تر و خشک زیست توده کل کاسنی بود. بیشترین عملکرد وزن تر زیست توده در هر دو چین و زیست توده کل از تیمار تلفیقی کود شیمیایی+ کود زیستی بیوسولفور حاصل شد. نتایج در چین اول و دوم و مجموع دو چین نشان داد که بیشترین عملکرد وزن خشک زیست توده از تیمار کود کمپوست حاصل شد. نتایج نشان داد اثرات ساده و متقابل فاکتورهای مورد مطالعه، روی صفات مورفولوژیک (ارتفاع بوته، تعداد ساقه جانبی در بوته، تعداد شاخه های فرعی در بوته) ، اجزای عملکرد دانه مانند تعداد دانه در گل آذین، وزن هزار دانه و شاخص برداشت اثری نداشت. نتایج نشان داد که تعداد گل آذین در بوته ، تعداد دانه در بوته و عملکرد بیولوژیک (05/0 p?) و همچنین وزن دانه در بوته و عملکرد دانه (1/0p?) تحت تاثیر کودهای آلی و شیمیایی قرار گرفتند. بیشترین تعداد گل آذین در بوته (75/109عدد) ، تعداد دانه در بوته (4248عدد)، وزن دانه در بوته (542/7 گرم) و عملکرد دانه (1489کیلوگرم در هکتار) در تیمار تلفیقی کود کمپوست+ کود زیستی بیوسولفور مشاهده شد. بیشترین عملکرد بیولوژیک از تیمار تلفیقی کود شیمیایی+ کود زیستی بیوسولفور (7576 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. نتایج نشان داد اثرات ساده و متقابل فاکتورهای مورد مطالعه، تاثیر معنی داری در میزان پلی فنول های موجود در برگ گیاه کاسنی پاکوتاه در هر دو چین داشت. بیشترین میزان پلی فنول های برگ در تیمار ورمی کمپوست و کمترین میزان در تیمارتلفیقی کود شیمیایی+کود زیستی بیوسولفور در هر دو چین حاصل شد. به طور کلی نتایج نشان داد که کود آلی کمپوست زباله شهری بر عملکرد رویشی، زایشی و مقدار پلی فنول گیاه تاثیر مثبت دارد.

به منظور بررسی اثر کودهای آلی و تلقیح میکوریزایی بر شاخص¬های رشدی، عملکرد، اجزای عملکرد دانه و نیز عملکرد کمی و کیفی چین های مختلف گیاه دارویی کاسنی پاکوتاه (cichorium pumilum jacq.)، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. منابع کودی در چهار سطح (کود گاوی، هیومیک اسید، فولویک اسید و شاهد) و تلقیح میکوریزایی خاک لایه های اطراف بذر در سه سطح (glomus mosseae، g. intraradices و عدم تلقیح) عامل اول و دوم آزمایش بودند. داده¬¬های آزمایش به دلیل تولید دو چین به صورت کرت¬های خرد شده در زمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. تیمارهای کودی و سطح میکوریزایی به عنوان عامل اصلی و دو چین به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج آزمایش بیشترین شاخص سطح برگ در مرحله¬ی ساقه دهی به حداکثر مقدار خود رسید. در این مرحله کم¬ترین و بیش-ترین شاخص سطح برگ به ترتیب در تیمارهای شاهد و کود هیومیک اسید (معادل 0/90 و 1/64) به دست آمد. بیشترین و کمترین عملکرد ماده خشک زیست توده گیاه کاسنی پاکوتاه به ترتیب در چین دوم و اول معادل 4544 و 1739 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. تلقیح گونه های میکوریزا باعث افزایش نسبت برگ به ساقه، وزن برگ در بوته و عملکرد ماده خشک زیست توده، در مقایسه با شاهد گردید. با این وجود ولی بین تیمارهای g. mosseae و g. intraradices تفاوت معنی¬داری در صفات ذکر شده مشاهد نشد .کاربرد کودهای آلی نیز باعث بهبود صفات مذکور در گیاه کاسنی پا کوتاه شد. به طوری که بیشترین میزان ماده خشک و وزن برگ در بوته از کاربرد کود آلی اسید هیومیک حاصل گردید. کاربرد این تیمارهای تغذیه ای اثر معنی¬داری بر میزان پلی فنول برگ نداشت. تلقیح گونه های میکوریزا به خاک اطراف بذور باعث افزایش تعداد شاخه جانبی، ارتفاع بوته، تعداد گل، تعداد دانه و وزن دانه در بوته گردید. در بین سطوح مختلف کودهای زیستی (بیولوژیک)، کاربرد قارچ میکوریزا گونه g.mosseae باعث افزایش عملکرد دانه به میزان 29 درصد نسبت به شاهد شد. کاربرد کودهای آلی سبب بهبود اجزاء عملکرد دانه کاسنی پاکوتاه گردید، بطوریکه استفاده از کود گاوی باعث تولید بیشترین تعداد ساقه جانبی و ارتفاع بوته، و کاربرد هیومیک اسید منجر به تولید بیشترین تعداد گل و تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه گردید. کاربرد هم زمان قارچ های میکوریزا و کود های آلی موجب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد دانه کاسنی پاکوتاه شد. بطور کلی بر اساس نتایج حاصله کاربرد کودهای زیستی و آلی در گیاه کاسنی پا کوتاه، عمده صفات مورد مطالعه در آزمایش را بهبود بخشید.