چکیده بررسی هاله های دگرسانی کمربند ماگمایی ترود با استفاده از تصاویر ماهواره ای aster وetm+ به منظور اکتشاف مواد معدنی به وسیله محسن زادصالح کمربند ترود- چاه شیرین، ناحیه ولکانیک- پلوتونیک وسیعی است، که در بخش شرقی و جنوب شرق استان سمنان و در مرز دو زون ایران مرکزی و البرز جای می گیرد. دگرسانی ها و شناسایی آنها، کلید اکتشافی کاربردی برای آشکارسازی بسیاری از کانسارها و نواحی امید بخش معدنی می باشند. به کمک مطالعات سنجش از دور، دگرسانی ها و ارتباط آنها با گسل های منطقه مورد مطالعه شناسایی شدند. در این پایان نامه از تصاویر سنجنده etm+ با توان تفکیک مکانی 30 متر در محدوده مرئی و مادون قرمز کوتاه و سنجنده استر با توان تفکیک مکانی 15 متر در محدوده مرئی و مادون قرمز نزدیک و 30 متر در محدوده مادون قرمز کوتاه و 90 متر در محدوده مادون قرمز حرارتی، جهت مطالعات سنجش از دور استفاده گردید. بعد از تصحیحات هندسی و جوی جهت آشکار سازی دگرسانی ها، روش های پردازش شامل: ترکیب باندی، نسبت باندی، آنالیز مولفه اصلی و روش نقشه برداری زاویه طیفی به کمک نرم افزارenvi ver. 4.2، انجام گردید. ترکیب باندی 468rgb: سنجنده استر به منظور شناسایی مقدماتی نواحی دگرسانی آرژیلیک و ترکیب باندی 321rgb: همین سنجنده برای بارزسازی دقیق نواحی پوشیده از پوشش گیاهی انتخاب گردید. آنالیز مولفه اصلی و انتخابی روی داده های تصاویر هر دو سنجنده اعمال گردید. pca انتخابی روی باند های 1345سنجنده etm+ به منظور شناسایی اکسیدهای آهن اعمال گردید. همچنین pca استاندارد روی باندهای مادون قرمز کوتاه سنجنده استر به منظور شناسایی کانی های رسی اعمال گردید. روش نقشه برداری زاویه طیفی (sam) برای آشکارسازی کانی های شاخص دگرسانی ها (آرژیلیک- فیلیک-پروپیلیتیک) مورد استفاده قرار گرفته و کانی های مسکویت، ایلیت، مونتموریلونیت، کائولینیت، کلریت، اپیدوت و کانی های گوتیت، هماتیت و ژاروسیت به عنوان شاخص های این دگرسانی ها به کمک تکنیک sam بررسی شدند. جهت استخراج خطواره ها، بر روی تصویر باند یک سنجنده استر، فیلتر مناسب اعمال گردید و ارتباط گسلها و خطواره ها با دگرسانی ها بررسی شد. فراوانی خطواره ها در شرق منطقه مطالعاتی با افزایش میزان دگرسانی ها ارتباط مستقیم دارد و ارتباط تنگاتنگی بین دگرسانی آرژیلیک پیشرفته و اکسید های آهن و کانه زایی طلا، مس و آهن در این ناحیه وجود دارد.

یکی از کاربردهای سنجش از دور در مطالعات زمین شناسی، شناسایی کانسارهای پنهان می¬باشد. با توجه به اینکه این کانسارها، از لحاظ ژنز و ساختار در تشکیلات خاصی تشکیل می¬شوند، می¬توان با شناسایی این تشکیلات ساختاری با استفاده از روش¬های مختلف پردازش تصویر، الگویی مناسب جهت اکتشاف این کانسارها ارائه کنیم. کانسارهای مس رسوبی از جمله منابع ارزشمند برای مس و عناصر همراه می¬باشند لذا شناسایی این کانسارها حائز اهمیت می¬باشد. واحدهای تبخیری و ماسه¬ سنگ¬ها از جمله تشکیلاتی هستند که معمولا به همراه برخی از انواع کانسارهای مس رسوبی یافت می¬شوند. جهت شناسایی کانسارهای مس رسوبی با استفاده از سنجش از دور، در مرحله اول باید به شناسایی این واحدهای سنگی پرداخت. منطقه مورد مطالعه، شهرستان راور در شمال استان کرمان می¬باشد که شامل مناطق کوه مارکشه، کوه خورمو، اندیس معدنی شرق کوه نجف آباد، اندیس معدنی شرق نقشه راور و اندیس معدنی شمال غرب نقشه راور است. در این تحقیق سعی شده است که با استفاده از داده¬های سنجش از دور و پردازش تصویر شامل روش¬های نسبت باندی، ترکیب رنگی کاذب(rgb)، آنالیز مولفه اصلی(pca) و آنالیز طیفی(sam و mtmf) با استفاده از طیف نمونه زمینی ماسه سنگ¬ها و واحدهای تبخیری تهیه شده از منطقه مورد مطالعه، روی تصاویر aster و8 landsat به شناسایی کانسارهای مس رسوبی بپردازیم. تعداد 29 نمونه از مناطق مختلف کانسارهای هدف و سنگ¬های دربرگیرنده نمونه¬برداری شده است. ضمن تهیه طیف با استفاده از دستگاه طیف سنج، آنالیز شیمیایی,icp xrd و تهیه مقاطع نازک به منظور کنترل و ارزیابی روش¬های مورد استفاده و شناسایی نوع دقیق عناصر و کانی¬ها انجام شده است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این است که نتایج بدست آمده از روش¬های پردازش تصویر با استفاده از طیف نمونه زمینی واحدهای تبخیری و ماسه¬ سنگی، می¬تواند با صحت و دقت خوبی این واحدهای سنگی را شناسایی کند، نتایج حاصل از آنالیز ژئوشیمیایی و مطالعات صحرایی مطابقت بالایی با نتایج بدست آمده از پردازش تصویر دارد. می¬توان گفت که شناسایی این واحدهای سنگی، یک الگوی مناسب جهت اکتشاف کانسارهای مس رسوبی می¬تواند باشد.

بخش غربی مجموعه اولترامافیک-مافیک ده¬شیخ (dumc) در منطقه اسفندقه در حدود 120 کیلومتری جنوب بافت در استان کرمان قرار دارد. این مجموعه اولترامافیک-مافیک بخشی از کمربند آمیزه¬ افیولیتی اسفندقه-فاریاب را تشکیل می¬دهد. ناحیه¬ اسفندقه از لحاظ ذخایر اقتصادی کرومیت با اهمیت است، ولی به-علت پیچیدگی¬ ساختارها، نحوه¬ جای¬گیری کرومیتیت و هم¬چنین ارتباط آن با ساختارهای منطقه مشخص نیست. در اکتشاف ذخایر کرومیتیت آلپی، مطالعه¬ دقیق کنترل کننده¬های ساختاری در مقیاس میکروسکوپی و ماکروسکوپی اهمیت زیادی در اکتشاف این ذخایر دارد. هدف از این مطالعه، تحلیل ساختاری مجموعه اولترامافیک-مافیک بخش غربی ده¬شیخ و بررسی نحوه جای¬گزینی و دگرشکلی توده¬های کرومیتیت است. این مجموعه از هارزبورژیت، دونیت، کرومیتیت، پیروکسنیت و لرزولیت تشکیل شده است. کرومیتیت¬ها بیشتر در بخش مرکزی این مجموعه در معادن کرومیتیت بزرگ (روباز) و کنار و اژدری (زیرزمینی) در سنگ میزبان دونیتی قرار دارند. طبق نتایج به¬دست آمده، مجموعه تحت تأثیر سه نسل¬ دگرشکلی قرار گرفته است. دگرشکلی درجه حرارت بالای d1 با تزریق دایک¬های پیروکسنیتی di1، تشکیل پهنه برشی شکل¬پذیر dsz1 راست¬بر با امتداد کلی شمال غرب-جنوب شرق و توسعه چین¬های بی¬ریشه f1در کرومیتیت¬های نواری مشخص می¬شود. دگرشکلی d2شامل تشکیل رگه¬های منیزیت v2 با امتداد کلی ne-sw، گسل¬های مزدوج راستالغز راست¬بر با مولفه معکوس f2b با امتداد کلی nw-se و گسل¬های رانده f2a با امتداد کلی ne-sw است. دایک¬های دونیتی di2با امتداد کلی ne-sw در این مرحله تشکیل شده¬اند. d3شامل تشکیل رگه-های منیزیت v3 در پهنه گسل¬های مزدوج راستالغز راست¬بر با مولفه عادی f3a با امتداد کلی ne-sw و گسل¬های عادی f3b با امتداد کلی شمال غرب-جنوب شرق گزارش می¬شود. طبق نتایج مطالعات ساختاری-ریزساختاری، مجموعه ده¬شیخ تحت تأثیر دگرشکلی حالت جامد درجه حرارت بالا و سپس دگرشکلی حالت جامد درجه حرارت پایین قرار گرفته است. تحت تأثیر این دگرشکلی¬ها، کرومیت¬ها به صورت صلب و شکننده و دونیت¬ها به¬صورت شکل¬پذیر عمل کرده¬اند. با توجه به شواهد ساختاری و ریزساختاری، عدم وجود دایک¬های دیابازی، گدازه¬های بازالتی با ساخت بالشی و توالی نهشته¬های پلاژیک نشان¬گر آن است که مجموعه اولترامافیک-مافیک ده¬شیخ به احتمال بخش پریدوتیتی یک توالی افیولیتی نئوتتیس را نشان می¬دهد. بنابراین، این مجموعه می¬تواند بیانگر تشکیل یک پوسته اقیانوسی نابالغ و ماحصل جای¬گزینی دیاپیرهای گوشته¬ای در یک رژیم تکتونیک کششی باشد. از دیدگاه ژئوتکتونیکی، لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی ("بلوک سنندج-سیرجان") در تریاس پسین-ژوراسیک پیشین شروع به فرورانش کرده است. در تریاس پسین در اثر برگشت به عقب لیتوسفر اقیانوسی، کشیدگی در بلوک سنندج-سیرجان باعث نازک شدگی پوسته و ذوب بخشی در این لیتوسفر قاره-ای شده است. در نتیجه دیاپیرهای گوشته¬ای ده¬شیخ به¬صورت جامد گرم به¬سمت بالا به¬درون "بلوک سنندج-سیرجان" صعود کرده¬ و جای¬گزین شده¬اند.

این تحقیق با هدف ارائه مدل اکتشافی کانسارهای مس پورفیری در بخش مرکزی کمان ماگمایی سنوزوئیک کرمان از طریق مطالعه ویژگیهای اکتشافی کانسارهای شاخص دره زار، سرچشمه، سرکوه، سریدون و نوچون صورت پذیرفت. از نظریه فراکتال در روشهای پردازش تصویر pca و sam برای شناسایی انواع دگرسانی‎های گرمابی کانسارهای مذکور در تصاویر aster استفاده شد. داده‎های شدت میدان مغناطیسی به روشهای فیلتر برگردان به قطب، گسترش به سمت بالا و مشتق اول و دوم پردازش شدند. داده های رادیومتری با تولید نقشه های شمارش k و th، نسبتهای th/k و k/th و شاخص kd مورد بررسی قرار گرفتند. ویژگیهای شارژپذیری و مقاومت ویژه کانسارهای یاد شده نیز مطالعه شدند. بررسی خصوصیات ژئوشیمیایی از طریق نقشه های تک عنصری و نسبتی داده های محیط های سنگی و خاکی صورت پذیرفت. داده های اکتشافی هر کانسار به وسیله روش فازی تلفیق شدند. مدل‎های توصیفی و ترسیمی بر پایه ویژگیهای دگرسانی، زمین شناسی، ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی و نتایج روش فازی به دست آمدند. مدل عددی بر اساس نتایج روش ahp ایجاد گشت. در نتیجه، مدل اکتشافی این کانسارها به صورت توده های نفوذی تیپ کوه پنج، منطقه بندی متحدالمرکز دگرسانیهای گرمابی فیلیک قوی+فیلیک ضعیف±رسی±(فیلیک/پروپیلیتیک)+پروپیلیتیک، بی هنجاری های مغناطیسی منفی، مقاومت الکتریکی پائین و مقادیر بالای k/th، (cu.mo)/(pb.zn) و k2o/(k2o+na2o) تعریف شد.

کمربند ترود – چاه شیرین در شرق استان سمنان، جنوب و جنوب شرق دامغان و جنوب غرب شاهرود واقع شده است که غالبا" از سنگ های آتشفشانی و بعضا" از توده های نفوذی تشکیل شده است. از آنجاییکه شناسایی دگرسانی ها نقش مهمی در اکتشاف بسیاری از کانسارها و نواحی امیدبخش معدنی دارند، در مطالعات دورسنجی مورد توجه ویژه ای قرار گرفته اند. معمولا" براساس نوع هدف از تصاویر مختلفی استفاده می شود. تصاویر استر در بخش مادون قرمز کوتاه با طول موجی در حدود 65/1 تا 43/2 میکرومتر دارای توانایی بالایی در شناسایی نواحی دگرسانی گرمابی می باشند. بنابراین در این پایان نامه از تصاویر استر (تراز b1)، جهت شناسایی این نواحی استفاده شده است. در این مطالعه به منظور شناسایی دگرسانی ها از روش های مختلفی شامل: ترکیب رنگی کاذب، نسبت باندی، آنالیز مولفه های اصلی انتخابی، کاهش خطای حداقل، نقشه برداری زاویه طیفی (با استفاده از طیف های کتابخانه طیفی usgs)، روش پالایش تطبیقی تنظیم شده آمیخته (با استفاده از طیف های استخراجی از تصاویر منطقه) و روش نقشه برداری زاویه طیفی (با استفاده از طیف های بدست آمده از برداشت های میدانی منطقه )، استفاده گردید. هم پوشانی نواحی دگرسانی آشکارشده توسط روش های طبقه بندی با اندیس ها و معادن منطقه، کارآمد بودن این روش ها در امر شناسایی دگرسانی-های منطقه مطالعاتی را نشان می دهد. از طرفی صحت سنجی نتایج بدست آمده از پردازش تصاویر بوسیله روش های تهیه مقطع نازک، پراش اشعه x، طیف سنجی نمونه ها و محاسبات کمی نظیر دقت کلی و ضریب کاپا مورد بررسی قرار گرفتند که بیشترین دقت با مقدار دقت کلی 43/87 و مقدار ضریب کاپای برابر با 807/0 مربوط به روش نقشه برداری زاویه طیفی با استفاده از طیف سنجی نمونه ها می باشد

منطقه باب بیدوئیه (دربیدو) در جنوب غرب روستای شیرینک از توابع شهرستان بردسیر استان کرمان و شمال شرق معدن مس درآلو واقع شده است. این منطقه از لحاظ زمین شناسی در زون ایران مرکزی، کمربند آتشفشانی ارومیه– دختر و نوار دهج– ساردوئیه قرار دارد. سنگهای آتشفشانی، آندزیت، آندزیت بازالت و بازالت که در توالی با انواع پیروکلاستیک(آگلومرا، لیتیک توف،کریستالی توف و ایگنیمبریت) متعلق به کمپلکس رازک با سن ائوسن می باشند ، سنگ میزبان توده گرانیتوئیدی منطقه باب بیدوئیه (دربیدو) را تشکیل می دهند. با توجه به نسبتهای برخی عناصر کمیاب (zr/y بیشتر از 3 و ce/yb بیشتر از 15) در بازالت های منطقه موردمطالعه و نمودارهای ترسیمی و همچنین پیدایش ایگنیمبریت و سنگ های ساب ولکانیک اسیدی در منطقه ، به نظر می رسد که گدازه های منطقه مورد مطالعه از ذوب بخشی گوه گوشته ای که در اثر تماس با سیالات مشتق شده از پوسته اقیانوسی فرورونده، که از عناصر کمیاب غنی شده است منشاء گرفته باشند. توده گرانیتوئیدی منطقه باب بیدوئیه(دربیدو) دارای ماهیتی کالکوآلکالن ، پرآلومینوس تا متاآلومینوس و از انواع گرانیتوئید های نوع i دمای پایین می باشد. شواهد کانی شناسی(وجود کانی های آبدار فراوان همچون آمفیبول) و نتایج حاصل از آنالیزهای شیمیایی وجود حداقل 0/6 درصد بخار آب را در این توده گرانیتوئیدی تائید می کند. آنومالی های منفی عناصر خاکی نادر و عناصر کمیاب nb، ti ، zr ، yb و er و عدم آنومالی منفی در eu و همچنین نمودارهای متمایز کننده خواستگاه تکتونیکی، همگی محیط تکتونیکی پس از برخورد و مرتبط با رژیم فرورانش حاشیه فعال قاره ای و همچنین نقش هورنبلاند و میزان آب ماگما در فرآیند تفریق و تحرک عناصر خاکی نادر و کمیاب نشان می-دهد چرخش محلول های گرمابی در داخل توده گرانودیوریتی و سنگ های همبر عامل اصلی کانسار سازی مس و توسعه زون های دگرسانی، پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک در منطقه می باشد.

منطقه مورد بررسی بخش¬هایی از کمربند آتش فشانی-رسوبی، دهج-ساردئویه است که نیمه شمالی نقشه 100000/1 بافت را در بر¬گرفته¬است. به وسیله مطالعات سنجش از دور دگرسانی¬های منطقه مورد بررسی قرار گرفتند. در این پایان نامه از تصویر سنجنده استر با توان تفکیک مکانی 15 متر در محدوده مرئی و مادون قرمز نزدیک و 30 متر در محدوده مادون قرمز کوتاه و 90 متر در محدوده مادون قرمز حرارتی، جهت مطالعات سنجش از دور استفاده گردید. ابتدا پیش پردازش روی تصویر ماهواره¬ای استر انجام شد به منظور آشکارسازی دگرسانی¬ها. سپس پردازش¬های لازم که شامل نسبت باندی، ترکیب باندی، آنالیز مولفه¬های اصلی و روش نقشه¬بردار زاویه طیفی به کمک نرم افزارenvi. نسخه 4.2 انجام شد. از آنجایی که بیشتر کانی¬های شاخص دگرسانی فیلیک در محدوده باند5 مادون قرمز کوتاه سنجنده استر دارای بیشترین بازتاب و در محدوده باند 6 دارای جذب هستند، هم¬چنین کانی¬های شاخص دگرسانی آرژیلیک در باند 4 ، دارای بیشترین بازتاب و در باند 5 دارای بازتابش اندک می¬باشند و کانی¬هایی مثل کلریت و اپیدوت، که کانی¬های شاخص زون پروپلیتیک هستند دارای انعکاس بالا در باند 4 و دارای جذب بالا در باند 8 هستند، نسبت باندی 6/5، 8/4 و 5/4 rgb: و ترکیب باندی 468 rgb: به منظور شناسایی نواحی دگرسانی آرژیلیک، فیلیک و پروپلیتیک انتخاب گردید. همچنین برای مشخص کردن و جدا نمودن مناطق پوشیده از پوشش گیاهی از ترکیب باندی 321 rgb: استفاده شد. آنالیز مولفه اصلی (pca) روی باندهای مادون قرمز سنجنده استر به منظور شناسایی دگرسانی آرژیلیک، فیلیک و پروپلیتیک اعمال گردید و pc2, pc4, -pc3. انتخاب شدند ، همچنین pca انتخابی روی باندهای 234 سنجنده استر به منظور شناسایی اکسیدهای آهن اعمال گردید، به دلیل اینکه اکسید¬های آهن در باند 4 بازتاب و در باند 2 و3 جذب نشان می-دهد مولفه اصلی دوم برای بارزسازی آن¬ها انتخاب شد. روش نقشه بردار زاویه طیفی(sam) برای آشکار¬سازی کانی¬های شاخص دگرسانی¬های (آرژیلیک، فیلیک و پروپلیتیک) مورد استفاده قرار گرفت و کانی¬های کائولینیت، مسکویت، کلسیت، اپیدوت، کلریت به عنوان شاخص¬های این دگرسانی¬ها به کمک تکنیک sam استفاده شدند.

مجموعه اولترامافیک- مافیک ده شیخ بخشی از کمربند آمیزه افیولیتی اسفندقه است که ما بین پهنه دگرگونی سنندج- سیرجان و کمربند چین خورده- رانده زاگرس، در جنوب شهرستان بافت، در استان کرمان قرار دارد. این مجموعه از واحدهای سنگی هارزبورژیت، لرزولیت، دونیت، پیروکسنیت، کرومیتیت و گابروهای لایه ای تشکیل شده است. کانسارهای کرومیتیت مهم ترین ماده معدنی قابل استخراج در سنگ میزبان دونیتی در این منطقه هستند. این کانسارها تحت تأثیر دگرشکلی شدید ساختاری قرار گرفته اند؛ به طوری که استخراج این ماده معدنی را با مشکل مواجه نموده است. هدف از این مطالعه شناسایی و تحلیل الگوهای ساختاری این مجموعه و تعیین نقش کنترل کننده ساختاری در جای گزینی و هم چنین دگرشکلی کرومیتیت، با استفاده از مطالعات پتروفابریک و مطالعات صحرایی دقیق است.