نام پژوهشگر: فاطمه راست منش
فاطمه دهقانی منوچهر چیت سازان
مشکل جستجوی محل دفن مناسب برای پسماندهای جامد شهری بعلت وجود عوامل و پارامترهای متعدد دخیل در این امر، همواره از جمله مسائل پیچیده، پرهزینه و وقت گیر به شمار می رود. سیستم اطلاعات جغرافیایی ابزاری موثری است که برای مدیریت وکاربرد داده های فضایی به زمان وهزینه کمتری نیازدارد و از آن می توان برای تعیین محل دفن پسماندها استفاده کرد. علاوه براین با استفاده آن می توان تعداد زیادتری سایت را تعیین محل کرد. هدف این مطالعه شناسایی محل مناسب دفن زباله درشهر رامهرمز در شرق استان خوزستان است. در این شهر سرانه تولید زباله های شهری و خانگی به 800 گرم(نفر/روز) می-رسد. محل کنونی دفع زباله های این شهر در تپه های ماهوری واقع در 30 کیلومتری غرب رامهرمز می باشد، که بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی از سال 1385 مورد استفاده قرار گرفته است. دراین تحقیق تعیین محل دفن زباله های شهری با بهره-گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و منطق سلسله مراتبی- فازی با استفاده از نرم افزار expert choice صورت گرفته است. در این ارتباط معیارهایی از قبیل هیدرولوژی و هیدروژئولوژی، زیست محیطی، اقتصادی، خاک شناسی، اجتماعی و اقلیم مورد ملاحظه قرار گرفتند و یازده لایه نقشه به عنوان ورودی به سیستم gis، تهیه گردید. براساس نقشه خروجی منطقه مورد مطالعه جهت دفن موادپسماند به پنچ بخش کاملا نامناسب، نامناسب، متوسط، مناسب، و کاملامناسب تقسیم بندی شد. به طور کلی دو سایت با مساحت بیش از 17 هکتار(برآورد نیاز 20 ساله) با استفاده از منطق فازی - سلسله مراتبی، بازدید میدانی و سوندازهای ژئوالکتریک برای دفن پسماندهای شهر رامهرمز مشخص گردید. در نهایت، سایت های پیشنهادی برای دفن زباله با مدل arcnlet و مدل درستیک تایید گردید.
جمال الدین صمصامی بهرام علیزاده
به منظور بررسی ژئوشیمیایی علت سنگین شدن نفت مخزن سروک در میدان نفتی آزادگان، تعداد 6 نمونه نفت از مخارن سروک، آزادگان و فهلیان و همچنین تعداد 159 نمونه خرده سنگ حفاری از سازندهای پابده، گورپی، کژدمی، گدوان، گرو و سرگلو حاصل از 8 حلقه چاه اکتشافی مورد آنالیز ژئوشیمیایی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از پیرولیز راک ایول، مواد آلی موجود در سازندهای مورد مطالعه از نوع کروژن های ii و iiiو با توان هیدروکربن زایی مناسب تا عالی بوده که درشرایط احیایی و نیمه احیایی تشکیل شده اند. به منظور اندازه گیری انعکاس ویترینایت از بین نمونه های آنالیز شده 21 نمونه با محتوی کربن آلی (toc) مناسب انتخاب و از آن ها قرص های صیقلی تهیه و توسط میکروسکوپ پیشرفته2 axioplan مورد بررسی قرار گرفتند. براساس تغییرات شدت انعکاس ویترینایت، نمونه های سازند کژدمی در شرایط نابالغ تا ابتدای تولید نفت، سازند گدوان در محدوده تولید نفت، سازند گرو نیز در ابتدا تا اواسط محدوده بلوغ قرار داشته و سازند سرگلو کاملاً بالغ است. برای انجام بررسی دقیق تر بر روی منشاء، بلوغ حرارتی و محیط ته نشینی مواد آلی موجود در این سازندها، آنالیزهای ژئوشیمیایی پیشرفته تر همانند کروماتوگرافی گازی و پیرولیزـ کروماتوگرافی گازی بر روی تعدادی از نمونه های انتخاب شده انجام گرفت. نتایج حاصل از این آنالیزها نشان می دهد که ماده آلی موجود در سازندهای مورد مطالعه مخلوطی از انواع iiو iii می باشد و در محیط دریایی احیایی تا نیمه اکسیدان ته نشست نموده اند. براساس نتایج کروماتوگرافی گازی انجام شده بر روی نمونه های نفت می توان بیان نمود که نفت مخزن سروک از سنگ منشاء حاوی کروژن های نوع ii و iii که در شرایط نسبتاً احیایی و در محیط حدواسط تا دریایی رسوب گذاری نموده، تولید شده است. نفت مخزن آزادگان از سنگ های منشأ با کروژن نوع ii تحت شرایط احیایی در محیط دریایی ته نشست یافته است. مقادیر نسبت pr/ph نفت های مخزن فهلیان نسبت به نفت مخزن آزادگان افزایش می یابد اما تقریباً با نفت مخزن سروک همخوانی دارد. در کل بلوغ نمونه های سنگ منشاء و نفت از جنوب میدان به سمت شمال میدان افزایش می یابد. نمونه های نفت خام مخزن سروک مربوط به چاه های شماره 3 و 5 تشابه ژنتیکی بالایی را با نمونه های نفت مخزن آزادگان (azn-5-kz) و فهلیان (azn-4-fh) نشان می دهند، لذا می توان بیان نمود که این نفت ها از یک سنگ منشاء قدیمی تر از فهلیان تولید شده اند. نتایج به دست آمده از آنالیز کروماتوگرافی گازی ـ طیف سنجی جرمی نمونه نفت مخزن سروک حاکی از آن است که مواد آلی جلبکی (کروژن نوع iis)به همراه مواد آلی قاره ای به محیط ته نشینی سازندهای مورد مطالعه وارد شده است. همچنین، این سازندها در یک محیط حدواسط بین دریای باز و محیط پارالیک ته نشین شده اند. پارامترهای بیومارکری استفاده شده جهت تعیین لیتولوژی نشان می دهد که نفت مخزن سروک از سنگ منشاء کربناتی ـ مارنی غنی از سولفور تشکیل شده است. باتوجه به اطلاعات و آنالیزهای بیومارکری و ایزوتوپی موجود می توان بیان کرد که نفت مخزن سروک از یک یا چند سنگ منشاء کربناته- مارلی به سن ژوراسیک تا کرتاسه پیشین تولید شده است. باتوجه به لیتولوژی سازندهای موجود در میدان نفتی آزادگان، سازندهای سرگلو و گرو را می توان به عنوان سنگ های منشاء احتمالی با بیشترین میزان تأثیر بر ترکیب نفت مخزن سروک درنظرگرفت. ضمن اینکه سازند کژدمی نیز به دلیل ورود به پنجره نفتی و تولید نفت سنگین می تواند باعث تغییر ترکیب نفت مخزن سروک گردد، لذا از بلوغ پایین و تزریق نفت سنگین توسط سازند کژدمی می توان به عنوان عوامل سنگین شدن نفت مخزن سروک نام برد.
منا صامتی علیرضا زراسوندی
کانسار سرب و روی گل زرد در شمال شرق شهرستان الیگودرز، استان لرستان قرار دارد و به لحاظ ساختاری در زون سنندج-سیرجان واقع شده است. این رخداد معدنی در فیلیت، اسلیت و ماسه سنگ های تریاس بالایی-ژوراسیک برونزد دارد. به منظور بررسی نحوه ی زایش کانسار سرب و روی گل زرد، علاوه بر بررسی های صحرایی، مطالعات پتروگرافی و کانی شناسی، از روش تجزیه ای icp-ms جهت سنجش اکسیدهای اصلی، عناصر فرعی، عناصر نادر خاکی و ایزوتوپ های سرب استفاده گردید. هم چنین با توجه به تشخیص دو افق کانه دار در کانسار گل زرد شامل فیلیت و اسلیت های با کانه زایی بالا و ماسه سنگ های دگرگون شده با کانه زایی اندک، از روش میانبارهای سیال جهت بررسی ویژگی های سیال کانه دار در تفکیک این دو افق کانه دار استفاده شده است. مطالعات زمین شناسی در محدوده ی معدنی گل زرد ساختار چینه کران ، کانه زایی در امتداد درزه ها و وابستگی کانه زایی به رگه های کوارتزی را تایید می کند. بررسی های کانی شناسی توالی کانیایی را شامل گالن، اسفالریت و کالکوپیریت به عنوان کانه های فلزی و کوارتز به عنوان مهم ترین کانی باطله نشان می دهد. بافت عمده ی کانه زایی جانشینی، پرکننده فضای خالی و دانه پراکنده است. شواهد ذکر شده بیان گر کانه زایی همزاد و پس از زایش نسبت به سنگ میزبان در کانسار گل زرد می باشد. توده ی گرانیتوئیدی الیگودرز در مجاورت کانسار سبب حرکت دوباره مواد معدنی، دگر شکلی و چین خوردگی و ایجاد ساختارهای پس از زایش در کانسار شده است. داده های میانبار سیال در کوارتز نشان دهنده ی دمای همگن شدگی °c 139-199، شوری wt%nacl 7- 5/22 و چگالی gr/cm3 9/0 تا 1/1می باشد. بررسی سیر تکاملی سیال نشان دهنده اختلاط هم دمای سیالات در حین کانه زایی است که شامل اختلاط در سیالات گرمابی، آب دریا و هم چنین آب های جوی می باشد. تجزیه های زمین شیمیایی در کانسار گل زرد بیان کننده ی غنی بودن سنگ میزبان فیلیتی از عناصر کانه ساز اصلی (ppm 10000 zn-pb>) می باشد. هم بستگی پایین میان al2o3 و tio2 (5/0r=) نشان دهنده ی عدم ورود مواد آواری به محیط کانه زایی است. شاخص ni/co (2/2 تا 6) نشان دهنده ی محیط کانه زایی همزاد با سنگ میزبان برای کانسار گل زرد است. نوسان در غلظت ni (میانگین ppm100) و mn (میانگین ppm190) نشان دهنده ی اختلاط سیالات است. الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی روند یکسانی را میان سنگ میزبان، کانه های فلزی و رگه-های کوارتزی نشان می دهد. هم چنین lree>hree، la/lu (میانگین 8/4)، بی هنجاری مثبت eu (میانگین 67/1) بیان گر نقش محیط احیایی و سیال گرمابی در نهشته شدن کانه های فلزی از سیال می باشد. بی هنجاری (01/0 تا 1/0ce/ce*= ) ce نشان دهنده نوسان جذب ce توسط کانی ها در محیط است. مقادیر غیریکنواخت 206pb/204pb (7/17 تا 2/19 ) ،207pb/204pb (1/15 تا 2/16)و 208pb/204pb (2/30 تا 6/37) نشان دهنده ی منشا ناهمگن پوسته ای برای ایزوتوپ های سرب است. مطالعات انجام شده کانه زایی در کانسار سرب و روی گل زرد را sedex معرفی می کند. این فرآیند شامل خروج سیال گرمابی از عمق، ورود به محیط دریایی و کاهش دما در اثر اختلاط با آب دریا، بالاآمدن تا نزدیک سطح آب دریا، ورود به رسوبات دریایی و چرخش در فضاهای خالی این رسوبات، آبشویی فلزات از رسوبات و ته نشست آن ها در امتداد فضاهای خالی می باشد.
راضیه مرادپور علیرضا زراسوندی
فلزات سنگین در گردوغبار خیابان¬های شهری به علت اثرات منفی آنها بر محیط زیست و سلامتی انسان باعث افزایش نگرانی¬ها شده¬اند. شهر اهواز به علت وجود صنایع نفت، گاز، لوله¬سازی، فولادسازی، نیروگاه ها، کربن و شهرک¬های صنعتی یکی از مراکز مهم صنعتی کشور می¬باشد که همواره در معرض آلودگی ناشی از کارخانجات است. در این مطالعه 10 نمونه گردوغبار از سطح خیابان¬های مناطق مختلف شهر اهواز برداشت شد. یکی از نمونه¬ها از منطقه غیرآلوده به عنوان نمونه شاهد جمع آوری گردید. پس از آماده¬سازی¬های اولیه در محیط آزمایشگاه، با استفاده از دستگاه icp-oes غلظت فلزات سنگین (سرب، مس، روی، نیکل، کروم، منگنز، آهن و وانادیم) اندازه¬گیری شد. در مقایسه با دیگر کشورهای توسعه یافته، غلظت سرب، وانادیم، منگنز، آهن و نیکل بالاتر بود. سطح آلودگی فلزات با استفاده از فاکتور آلودگی، شاخص زمین انباشت و درجه آلودگی بررسی شد. سطح آلودگی در تمامی مکان¬های نمونه برداری بسیار بالا بود. همچنین با استفاده از ضریب غنی¬شدگی آثار احتمالی فعالیت¬های انسانی بر غلظت فلزات سنگین ارزیابی شد. فلزات نیکل و کروم غنی¬شدگی کمی دارند. در حالی که سرب، مس، روی و منگنز و آهن غنی¬شدگی متوسط و وانادیم غنی¬شدگی زیاد دارد. منشا احتمالی فلزات با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز خوشه ای و آنالیز مولفه اصلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحلیل¬ها سه منشا را برای این فلزات نشان داد. فلزات سرب، مس و روی منشا ترافیکی ، فلزات منگنز، نیکل، کروم و وانادیم منشا صنعتی ناشی از فعالیت¬های نفتی و اندکی زمین¬زاد و آهن نیز عمدتا ناشی از فعالیت¬های صنعتی منطقه می¬باشد. ریسک اکولوژیکی منطقه نیز با استفاده از روش هاکانسون محاسبه شد. مناطق نادری، کیانپارس، امانیه و بیمارستان آریا، ریسک اوکولوژیکی متوسط و سایر مناطق نمونه برداری، ریسک اکولوژیکی کمی را نشان دادند.
سمیه صفایی فاطمه راست منش
از آنجایی که فلزات سنگین از آلایندههای پایدار بوده و قادرند در رسوبات تجمع یابند، لذا بررسی میزان غلظت آنها میتواند نگرشی کلی در مورد آلودگی بوم سامانه آبی ارائه دهد. هدف از این مطالعه بررسی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات رودخانه خرمآباد با توجه به ورود آلایندههای مختلف به آن میباشد. به منظور ارزیابی کیفیت رسوبات رودخانه خرمآباد، 18 نمونه رسوب سطحی در طول مسیر رودخانه برداشت گردید. غلظت فلزات سنگین )کروم، نیکل، سرب، روی، مس، مولیبدن و آرسنیک( و همچنین برخی خواص فیزیکوشیمیایی رسوب )درصد رس، ph ، مواد آلی( تعیین گردید. آلودگی رسوبات به وسیله فاکتور آلودگی ) cf (، شاخص بار آلودگی ( pli (، شاخص ,igeo شاخص خطر بوم شناختی بالقوه (ri) و فاکتور خطر بوم شناختی بالقوه (ei) اندازهگیری شد. همچنین تحلیلهای آماری نیز به منظور تعیین منشأ احتمالی فلزات سنگین در رسوبات انجام شد. براساس نتایج غلظت کروم در تمام ایستگاهها بیشتر از شیل میانگین بود. همچنین غلظت سرب، روی، مس و نیکل در بعضی ایستگاهها بیشتر از شیل میانگین و مقدار زمینه محلی بودند . غلظت کروم در بعضی ایستگاهها از مقدار غلظت زمینه محلی کمتر بود. غلظت مولیبدن و آرسنیک در تمامی ایستگاهها کمتر از شیل میانگین و در بعضی ایستگاهها بیشتر از مقدار غلظت زمینه محلی بود؛ شاخص بار آلودگی نشاندهندهی آلودگی بعضی از ایستگاهها میباشد. فاکتور آلودگی نیز نشاندهندهی آلودگی رسوبات به نیکل، آرسنیک، مس، سرب و روی در بیشتر ایستگاه- ها، و برای کروم در همه ایستگاهها به جز دو ایستگاه میباشد. مقدار فاکتور آلودگی برای مولیبدن در بیشتر ایستگاهها کمتر از یک است. فاکتور خطر بومشناختی و شاخص خطر بومشناختی بالقوه رسوبات نشاندهنده قرارگیری رسوبات در رده یک )آلودگی کم( میباشند. تحلیلهای آماری نیز مبین منشأ انسانزاد بیشتر آلودگیها در رسوبات رودخانه خرم آباد است.
زیبا جاویدانه علیرضا زراسوندی
گرد و غبار خیابان یکی از مهم ترین شاخص های منعکس کننده ی وضعیت آلودگی در محیط زیست شهری است. ذرات ریز گرد و غبار خیابان به طور ویژه ای حاوی فلزات سنگین است که یک منبع آلودگی برای فلزات سمی در محیط زیست شهری محسوب می شود. این فلزات تأثیر قابل ملاحظه ای بر روی کیفیت اکولوژیکی دارند. فلزات سنگین انسان زاد در محیط زیست می تواند ناشی از پدیده ی شهری شدن و صنعتی شدن باشد که نتیجه آن افزایش ورود آلایند ها به جو است. شهر مسجد سلیمان اولین شهر نفت خیز ایران و در شمال شرق استان خوزستان واقع شده است. این شهر دارای آلودگی های زمین زاد (چشمه های نفتی و گاز)، فعالیت های نفتی، احتراق نفت و گاز، صنایع و ترافیک بوده به همین دلیل ارزیابی زیست محیطی در این شهر حائز اهمیت است. به منظور پایش و مدیریت آلودگی های موجود، طی شرایط آب وهوایی خشک یازده نمونه از گرد و غبار خیابان از ایستگاه های مختلف در سطح شهر و یک نمونه به عنوان نمونه زمینه(شاهد) جمع آوری و آماده سازی گردید و سپس توسط روش icp-oes آنالیز شدند و همچنین جهت بررسی اندازه ذرات، نمونه ها توسط دستگاه آنالیز اندازه ذرات آنالیز شد و هدایت الکتریکی و قلیائیته نمونه ها توسط ecمتر و phمتر اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که غلظت فلزات سنگین در نمونه های گرد وغبار نسبت به نمونه زمینه و پوسته بالایی به جز برای سه فلز آهن، منگنز و کبالت بالاتر بوده است. منابع احتمالی فلزات آلاینده مورد بررسی توسط آنالیزهای چند متغیره مانند تحلیل مولفه های اصلی(pca) ، آنالیز خوشه ای (ca) و ضریب همبستگی پیرسون شناخته شده اند. علاوه بر این فاکتورهایی نظیر شاخص زمین انباشت (igeo) ، شاخص آلودگی(pi) ، شاخص آلودگی یکنواخت(ipi)،فاکتور غنی شدگی(ef) و شاخص خطر زیستی فلزات (er) و خطر زیستی مجموعه فلزات(ri) جهت تعیین درجه آلودگی فلزات سنگین در گرد وغبار خیابان در شهر مسجد سلیمان ارزیابی شدند. شاخص آلودگی (pi) بیانگر سطح بالایی از آلودگی نمونه ها به برخی فلزات سنگین تا سطح آلودگی شدید سایر نمونه ها به فلزات دیگر است. شاخص زمین انباشت(igeo) بیانگر آلودگی متوسط تا شدیدا آلوده برخی نمونه ها به pb، cd ، cu و zn و برای سایر نمونه ها عدم آلودگی تا آلودگی متوسط نشان می دهد. فاکتور غنی شدگی(ef) برای اکثر فلزات در رده ی حداقل آلودگی تا آلودگی قابل توجه قرار دارد و بیش ترین مقدار غنی شدگی به فلزات pb، zn و cu با آلودگی قابل توجه تعلق دارد. شاخص خطر زیستی فلزات (er) از خطر زیستی پایین تا خطر زیستی بالا برای برخی فلزات متغیر بوده و خطر زیستی مجموعه فلزات(ri) برای تمام نمونه ها بالا و تنها برای دو نمونه خیلی بالا بوده است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل مولفه های اصلی(pca) و آنالیز خوشه ای (ca) نشان می دهدکه منطقه عمدتا" تحت تأثیرآلودگی های نفتی، ترافیک و فعالیت های صنعتی قرار دارد. بین بیش تر فلزات ضریب همبستگی خوب تا خیلی خوب وجود دارد.. ph تمام نمونه ها قلیایی بوده و اندازه ی غالب نمونه های گرد و غبار خیابان از رس تا ماسه متوسط متغیر بوده بنابراین با توجه به تمرکز فلزات سنگین در ذرات دانه ریز، رس می تواند به عنوان میزبانی خوب برای تمرکز و تجمع فلزات سنگین عمل کند.
زهرا آذرمی علیرضا زراسوندی
گرد و غبار یکی از مهم ترین منابع آلاینده هوا در شهر اهواز می باشد. نتایج به دست آمده از آنالیز بسیاری از نمونه های گرد و غبار موجود در شهر اهواز نشان می دهد که میزان فلزات سنگینی مانند آرسنیک، سرب، روی، نیکل در این نمونه ها بیشتر از میزان طبیعی آن است. به منظور بررسی پتانسیل گونه های گیاهی شهر اهواز در جذب فلزات سنگین موجود در گرد و غبار، سه نمونه از درختانی که فراوانی بیشتری در شهر دارند، به نام اکالیپتوس (eucalyptus camaldulensis dehnh)، انجیرمعابد (ficus religiosa l.) و کونوکارپوس (conocarpus erectus l.) در نظر گرفته شد. نمونه ها ی خاک و برگ این درختان جهت تعیین غلظت فلزات سنگین توسط فلورسانس اشعه ایکس (xrf) مورد تجزیه قرار گرفتند. به منظور بررسی آلودگی نمونه های خاک به فلزات سنگین، فاکتور غنی شدگی و جهت بررسی ارتباط بین جذب فلزات از خاک به وسیله برگ ها فاکتور غلظت محاسبه شد. با توجه به حضور همه ی فلزات سنگین مورد مطالعه در گرد و غبارهای وارده به شهر اهواز و وجود رابطه مستقیم بین غلظت فلزات در نمونه های خاک و برگ درختان با غلظت آن ها در نمونه های گرد و غبار، می توان احتمال داد که گرد و غبار یکی از عواملی است که در تغلیظ فلزات سنگین در گونه های مورد مطالعه نقش داشته است. از سوی دیگر با مقایسه غلظت فلزات سنگین در برگ درختان، چنین استنباط می گردد که هر یک از آن ها در جذب فلزات سنگین خاصی دارای پتانسیل بیشتری هستند اما در یک مقایسه کلی با در نظر گرفتن غلظت همه ی فلزات در برگ گونه ها می توان اظهار داشت، پتانسیل گونه های گیاهی مورد بررسی در جذب فلزات سنگین مختلف به این ترتیب است: فیکوس<کونوکارپوس<اکالیپتوس
فاطمه مسلم فاطمه راست منش
این مطالعه به بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین در رسوبات رودخانه کارون در محدوده ی شهر اهواز می پردازد. به این منظور، تعداد 24 نمونه از رسوبات سطحی (5-0سانتیمتر ) به همراه یک نمونه ی مغزه از منطقه ی مورد مطالعه جمع آوری شد. غلظت فلزات سنگین کروم، مس، روی، سرب، آرسنیک، نیکل، منگنز و آهن بوسیله روش icp-ms در آزمایشگاه acme کانادا مشخص گردید. همچنین به منظور بررسی تاثیر عوامل محیطی بر پراکندگی فلزات، پارامترهای فیزیکوشیمیاییph و oc اندازه گیری شد. پس از انجام عملیات نمونه برداری و آنالیز نمونه ها، برای ارزیابی میزان آلودگی، مقادیر شاخصهای مختلف شامل معیار کیفیت رسوبات((sqg، خارج قسمت غلظت، درجه آلودگی اصلاح یافته ، درجه اشباع فلزات(sdm)، شاخص خطر بوم شناختی بالقوهri)، درصد عوامل انسان زاد، سمناکی حاد بالقوه، شاخص درجه سمناکی رسوب(std) ، شاخص بار سمناکی(tli) ، شاخص آلودگی (pli) محاسبه شد. از نمونه عمیق مغزه رسوبی بعنوان زمینه تقریبی محلی استفاده شد. بحث و تحلیل آماری داده ها با استفاده از ضریب همبستگی، تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل خوشه ای انجام شد. غلظت فلزات سنگین در نمونه ی مغزه روندی کاهشی را نسبت به عمق نشان داد. بر مبنای معیار کیفیت رسوبات(sqgs) بیشترین اثرات نامطلوب زیست شناختی می تواند از نیکل و بعد از آن کروم ناشی شود. شاخص بار سمناکی نشان داد که درصد احتمالی سمناکی رسوبات منطقه نسبتا کم میباشد. سمناکی حاد بالقوه(?tu)، بطور عمده ناشی از نیکل و کروم میباشد و سرب کمترین نقش را در سمناکی داراست. بر اساس نتایج درجه آلودگی اصلاح شده(mcd)، میزان آلودگی رسوبات منطقه از صفر تا متوسط تغییر می کند. شاخص اشباع فلزات(sdm)، دسترس پذیری بیشتر فلزات را در ایستگاههای 4، 16 و 23 نشان میدهد. شاخص خطر بوم شناختی بالقوه بیان کننده سطح خطر کم در رسوبات منطقه میباشد. شاخص درصد انسانزاد، بیشترین درصد را برای مس، سرب و روی در ایستگاههای 16 و 19 نشان میدهد. نتایج آنالیزهای آماری همبستگی بالای oc با فلزات مس، سرب و روی را نشان میدهد. همچنین همبستگی آهن، منگنز، کروم، نیکل و آرسنیک، می تواند منشا یکسان این فلزات را نشان دهد. ph با فلزات مس، سرب و روی همبستگی منفی بالایی نشان می دهد و گویای کاهش تحرک این فلزات با افزایش ph است. تحلیل مولفه اصلی دو فاکتور اصلی را نشان داد. فاکتور اول شامل نیکل، آرسنیک ، کروم، آهن و منگنز ؛فاکتور دوم شامل مس، سرب و روی و oc میباشد. همین نتایج توسط تحلیل خوشه ای بدست آمد. شاخص(std) نشاندهنده سمناکی متوسط در بیشتر ایستگاهها و شاخص(tli) سمناکی را در کل منطقه مورد مطالعه کم نشان داد.
فرشته بنی تمیم علیرضا زراسوندی
گردوغبار خیابان به طور عمده تحت تاثیر آلودگی هیدروکربن های آروماتیک چندحلقه ای (pah) از منابع مختلف موجود در شهر همانند وسایل نقلیه و صنایع قرار دارد و ممکن است سلامت انسان و محیط زیست را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. به منظور ارزیابی و تعیین منشا احتمالی هیدروکربن های آروماتیک چندحلقه ای(pah) در گردوغبار خیابان شهر اهواز، 10 نمونه گردوغبار از سطح شهر در شرایط آب و هوایی خشک جمع آوری شد. نمونه ها پس از آماده سازی، جهت تعیین نوع و غلظت ترکیبات pah توسط دستگاه gc-ms مورد تجزیه قرار گرفتند. به منظور تعیین منشا احتمالی ترکیبات pah از نسبت های زمین شیمیایی آروماتیکی و آنالیزهای آماری استفاده شد. از 16 ترکیب pah مهم تعیین شده توسطepa، 13 نوع ترکیبpah در نمونه های گردوغبار تشخیص داده شد. مقدار ?comb/?pah بین 53/0 تا 71/0 با میانگین 66/0 بود. نسبت ant/(ant+phe) بین 102/0 تا 375/0 و (baa/(baa+chr بین 178/0 و 572/0 و ind/(ind+bgp) نیز بین 287/0 تا 375/0 بوده است. این نسبت ها و نتایج آنالیز آماری نشاندهنده ی منبع پیروژنیک برای pahهای ورودی به گردوغبار خیابان و احتراق سوخت فسیلی می باشند. احتمال سرطان زایی نیز بوسیله فاکتور معادل سمیت(tef) برای همه ترکیبات pah و در همه ایستگاه های نمونه برداری محاسبه شد، که از مقدار استانداردی که توسط کشور کانادا برای حفاظت سلامت انسان معین شده (600bapeq ?g kg-1 )، کمتر می باشد. بنزوپیرن که سرطان زاترین ترکیب pah است، در همه ی ایستگاه های نمونه برداری با غلظت های مختلفی تشخیص داده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که شهر اهواز به دلیل قرارگیری صنایع بالادستی و پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی شدیدا تحت تاثیر این فرایندها به لحاظ نوع و ترکیب pahها قرار دارد.