گیاهان دارویی مهمترین منبع دارویی برای اکثریت جوامع بشری می¬باشند. کیفیت و میزان مواد موثره¬ی این گیاهان به عوامل محیطی و شرایط زراعی آنها بستگی دارد. گیاه مرزه تابستانه (satureja hortensis l) گیاهی است علفی، یک ساله، دارای ساقه¬ای منشعب به طول 10 تا30 سانتی¬متر و دارای خواص ضد ویروسی، ضد التهاب، ضد باکتری، ضد قارچی، ضد اسپاسم، تقویت کننده معده و تسهیل کننده هضم می باشد. این تحقیق با هدف تأثیر سطوح مختلف ورمی¬کمپوست و تراکم بر رشد و میزان مواد موثره گیاه دارویی مرزه تابستانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اسلام آباد غرب انجام گرفت. بذرها پس از یک ماه کشت در محیط آزمایشگاه به صورت نشاء در آمده و در اواخر اردیبهشت ماه نشاء¬ها به مزرعه منتقل و در کرت¬های به ابعاد 5/1×2 مترمربع در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند. ورمی¬کمپوست به نسبت 0، 5 و 10 کیلوگرم در مترمربع تا عمق 10 تا 15 سانتی¬متر با خاک مخلوط شد و نشاء¬ها با تراکم¬های 8، 10 و 12 بوته در مترمربع کاشت شد. نتایج نشان داد که در تراکم 10 و 12 بوته در مترمربع با افزایش ورمی¬کمپوست، ارتفاع بوته افزایش یافته است، اما در تراکم 8 بوته با افزایش ورمی¬کمپوست در صفت ارتفاع بوته اختلاف معنی¬داری بین تیمارها دیده نشد. در مورد تعداد شاخه جانبی با افزایش ورمی¬کمپوست در تراکم 10 بوته در مترمربع این صفت به مقدار معنی¬داری افزایش یافته است. وزن تر و خشک، در تراکم¬های 10 و 12 بوته با افزایش ورمی¬کمپوست افزایش تقریباً دو برابری داشته اند. افزایش تراکم باعث کاهش میزان کلروفیل شده است و کود ورمی¬کمپوست بر روی این صفت تأثیر معنی¬داری نداشت. عملکرد اسانس مرزه در تراکم 10 بوته و در ورمی¬کمپوست 10 کیلوگرم در مقایسه با عدم استفاده از ورمی¬کمپوست در این تراکم 6/2 برابر افزایش یافته است. اثر متقابل تراکم و ورمی¬کمپوست اثر معنی-داری بر این صفت داشته است. در تراکم 12 و ورمی¬کمپوست متوسط (5 کیلوگرم) بالاترین میزان عملکرد دانه در بوته دیده شده است و در مورد صفت شاخص برداشت نیز در تراکم 12 بوته و ورمی¬کمپوست 5 کیلوگرم بیشترین مقدار وجود دارد. اثر متقابل تراکم و ورمی¬کمپوست بر صفات طول میانگره، درصد اسانس، قطر گره اصلی، تعداد گره ساقه اصلی و عملکرد بیولوژی اثر معنی¬داری نداشته است. با یافته¬های به دست آمده می¬توا ن نتیجه گرفت که ورمی¬کمپوست باعث تغییرات مثبت در اکثر صفات شده است اما اثر تراکم بر بیشتر صفات معنی¬دار نشده است و این ممکن است به این دلیل باشد که تعداد بوته¬ها در واحد سطح در این پژوهش در مورد گیاه مرزه تابستانه کم درنظر گرفته شده است و با تراکم مطلوب فاصله دارد.

چکیده ندارد.