شناخت ویژگی های زمین ریخت شناسی به بررسی ، شناخت و تحلیل پدیده های زمین ریختی بستگی دارد . مخروط افکنه ها از جمله بارزترین و مهمترین اشکال زمین ریخت شناسی به شمار می روند و از زمان تولّد دانش شناخت زمین توسط انسان همواره مورد توجه پژوهشگران علوم زمین بوده است .اهمیّت این پدیده تا آنجاست که پژوهشگران رشته های مختلف علوم زمین همواره سعی داشته اند مخروط افکنه ها را در حیطه عناصر و قواعد مطرح در رشته خود تعریف کرده ، تشکیل و تکوین آنرا مدیون دخالت عوامل و فرایند های حاکم در دانش خود بدانند . برای مثال زمین شناسان مخروط افکنه ها را مولود تکتونیک و فرایندهای تکتونیکی قلمداد می کنند ، در صورتی که پژوهشگران اقلیم شناس معتقدند ایجاد و تحوّل مخروط افکنه ها تابع پهنه های حاکمیّت اقلیم خشک و نیمه خشک هستند ، به بیان دیگر این پدیده در نواحی دارای اقلیم خشک و نیمه خشک تشکیل می شوند . علاوه بر این علمای جغرافیای شهری و شهر شناسان ایران موجودیّت بیشتر شهر های ایران را مدیون موقعیّت استقرار مخروط افکنه ها می دانند .این پژوهش در گام اوّل با تعریف سیستم های شکل زا به عنوان مهمترین عامل تشکیل و تکوین پدیده های زمین ریختی همانند مخروط افکنه ها ، به شناخت و طبقه بندی سیستم های شکل زای اقلیمی حاکم در ایران می پردازد و ضمن تشخیص عناصر و عوامل اقلیمی شاخص در تشکیل این سیستم ها ، با استفاده از آنالیز های آماری و ترسیمی به تعیین حدود و مرزهای سیستم های شکل زای اقلیمی در ایران اقدام می نماید .در گام دوّم با بررسی موقع و مکان مخروط افکنه ها ، نقشه پراکندگی این پدیده در ایران تهیه شده و به شناخت ویژگی های کمّی- فیزیکی مخروط افکنه ها پرداخته و باتعریف شاخص های نوین ، طبقه بندی های جدیدی برای مخروط افکنه های ایران تعریف شده و نقشه پراکندگی انواع مخروط ها در ایران تهیه می شود .در گام سوّم این تحقیق با ایجاد همبستگی بین نتایج حاصل از گام اوّل و دوّم ، به رابطه موقعیّت و ویژگی های کمّی مخروط افکنه ها و مرزهای سیستم های شکل زای اقلیمی می پردازد . علاوه بر این با استفاده از نتایج بدست آمده از موقعیّت مکانی و ویژگی های مخروط افکنه ها و محل استقرار شهرهای ایران به تحلیل مکان مخروط افکنه ها و شهرها پرداخته و انگاره دانشمدان شهری پیرامون نقش مخروط افکنه ها در مکانیابی شهرهای ایران مورد ارزیابی قرار می گیرد .گام چهارم نیز به تحلیل نتایج حاصل از پژوهش اختصاص دارد و ضمن پاسخگوئی به فرضیّات و پرسش های مطرح شده در تحقیق ، به دیگر نتایج جدید بدست آمده از آن اشاره می کند .

علوم برنامه ریزی و مدیریت محیطی جدید برآنند تا با تکیه بر اصول فلسفی و جهان بینی سیستمی، ضمن مشخص نمودن مکانسیم های حاکم بر طبیعت به گونه ای عمل نمایند که عملکردهای انسانی در تقابل و تعارض با کارکردهای محیطی قرار نگیرد. در این میان هیدروژئومورفولوژی به عنوان یکی از شاخه های برنامه ریزی و مدیریت محیط به مطالعه اشکال ناهمواری ناشی از عمل آب، به صور مختلف در سطوح حوضه ای می پردازد. هدف از این پژوهش شناسایی اشکال ژئومورفیک ناشی از عملکرد آب های جاری، ارزیابی عملکرد سیستم های شکل زا و فرایندهای موثر در ایجاد پدیده های ژئومورفیک در قسمت های مختلف حوضه آبخیز ماربر و در نهایت تهیه نقشه ژئومورفولوژی و واحدهای ارضی منطقه مطالعاتی می باشد. بررسی و مطالعه آب و هواشناسی (با استفاده از داده های اقلیمی منطقه از طریق آمار ایستگاه های سینوپتیک با دوره آماری 30ساله) و تهیه نقشه همبارش و همدمای منطقه، مشخصه های زمین شناسی، مشخصات هیدرولوژیکی و ارزیابی شاخص های فیزیوگرافی حوضه مطالعاتی، ویژگی های اکولوژی گیاهی، خاک شناسی، فرسایشی، ژئومورفولوژی و تفسیر وضعیت هیدروژئومورفولوژی منطقه مطالعاتی با تبیین و تحلیل عوامل دخیل در فرایندهای شکل زایی اشکال ژئومورفیک موجود در منطقه (با تأکید بر اشکال ناشی از آب های جاری) و شرایط تکوین و توسعه آنها، نقش بارز آب های جاری را نمایان می سازد. نقش انسان به عنوان عامل تشدید فرسایش و توسعه اشکال جدید از جمله لغزش، گالی و ... دارای اهمیت است. با توجه به عملکرد شدید آب های جاری در ساختمان حوضه، اقلیم حوضه نقش زیادی در تکوین و توسعه این اشکال داشته است.

جلگه ی گیلان بخشی از سواحل دریای خزر محسوب می شود که در طول کواترنر تحولات متعددی را پشت سر گذاشته است. عواملی چون فعالیت های تکتونیک، تغییرات استاتیکی خزر و فرایندهای خشکی از جمله رودخانه ی سفیدرود و سایر شعبات آن در تکوین جلگه ی گیلان نقش مهمی را ایفا نموده اند. به عبارتی جلگه ی گیلان حاصل عملکرد سیستم های شکلزایی و فرایندهای دریایی و خشکی است که سبب ایجاد ژئوفرم های زیادی در منطقه ی مورد مطالعه شده اند. تاریخ تکامل و تطور مدنیت در نواحی مختلف جلگه ی گیلان تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله استاتیک، تکتونیک و فاکتورهای ژئومورفیک در طی دوران پلیستوسن و هولوسن بوده است. برای نمونه سیلاب های دوره ای سفیدرود و رودهای دیگر ، کانون های مدنی واقع بر سطح جلگه را در ارتباط با جابه جایی و مدفون نمودن مدنیت ها بازی می نماید. دریای خزر نیز با تغییرات استاتیکی خود در میزان تغییرات مدنی نقش عمده ای را ایفا نموده است. در این پژوهش ضمن بارزسازی کلیه ی فرایندهای تاثیرگذار بر سواحل خزر در محدوده ی جلگه ی گیلان به بررسی سایت های مدنی از دوره های پارینه سنگی تا به حال مبادرت شده و ارتباط بین ژئوفرم ها و سیستم های شکل زایی و کانون های مدنی واقع بر سطح آن ها، تبیین گردیده است. مطالعات انجام شده در این پژوهش نشان می دهد که نقش برتر در تاریح تحول مدنی سطح جلگه را نوسانات استاتیک، تکتونیک و سیلاب های دوره ای سفیدرود و رودهای دیگر که از ارتفاعات به دریا می ریزند، داشته است.

تغییر اقلیم از جمله مباحث روز اقلیم شناسناسان و هواشناسان و رشته های مرتبط با این دو علم می باشد و شناخت آثار ژئومورفولوژیکی این تغییرات هم مورد علاقه علمای ژئومورفولوژی است. با توجه به اینکه تغییر و تحولات اقلیمی، به خصوص تغییر و تحولات اقلیمی دوران چهارم، همواره چهره زمین را دستخوش تغییر کرده است شناسایی و ردیابی آثار این تحولات، مقوله ای مهم مخصوصا برای ژئومورفولوژیست ها محسوب می شود. یکی از شواهد ژئومورفولوژیکی قابل استناد این تغییر و تحولات اقلیمی دوران چهارم، وجود آثار یخچال های طبیعی باقی مانده از این دوره می باشد و شناخت آثار مربوط به حاکمیت یخچال ها در مناطقی است که امروزه هیچ اثری از یخچال در آن ها دیده نمی شود. استان لرستان از جمله مناطقی است که می توان آثار حاکمیت یخچال ها را در آن ردیابی کرد. این استان در 46 درجه و 50 دقیقه تا 50 درجه و 1 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و32 دقیقه تا 34 درجه و 23 دقیقه عرض شمالی قرار دارد و همچنین در دامنه های غربی رشته کوه های زاگرس واقع شده است. در این استان دو سایت گرین و اشترانکوه مورد بررسی قرار گرفته است که در این رساله به شناسایی و ردیابی اثار یخچالی در این مناطق پرداخته می شود. برای رسیدن به این هدف به بازسازی دما و بارش گذشته با استفاده از آمار ایستگاه های سینوپتیک منطقه، روش رایت، مدل رقومی ارتفاعی منطقه، نرم افزارهایarc gis, global mapper, surfer. استفاده شده است. و در نهایت با بررسی دما و بارش در سایت های مورد بررسی به این نتیجه رسیدیم که بارش و دما در این مناطق در گذشته نسبت به زمان حال بیشتر بوده و هر دو سایت دماهای زیر صفر درجه را تجربه کرده اند و شرایط لازم برای ایجاد یخچال ها در دوره حاکمیت یخچال ها وجود داشته است و همچنین میزان بارش بیشتری را دریافت می کرده اند. نهایتا تغییرات اقلیمی در سایت های مورد بررسی(گرین و اشترانکوه) رخ داده است که این تغییر در واقع تغییر سیستم های شکل زا در منطقه را به دنبال داشته است.

چکیده یکی از دلایل اهمیت دوره کواترنر تغییرات آب و هوایی آن است که یخبندان های متوالی را در پی داشته است. پرداختن به این موضوع در قالب بررسی قلمروهای یخچالی و شناسایی اشکال ژئومورفیک باقی مانده از یخچال های طبیعی که موضوع مورد علاقه بسیاری از محققان بوده است می تواند بیانگر توانمندی های بالقوه هر منطقه ای باشد. محدوده مورد پژوهش بین 49 درجه و 42 دقیقه تا 52 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 1 دقیقه تا 32 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی در رشته کوه زاگرس و در حدواسط دنا و زردکوه واقع شده است. بررسی این منطقه با هدف ردیابی شواهد فعالیت های یخچالی، تعیین برف مرز و ارتفاع خط تعادل آب و یخ و نیز شناسایی ارتباط یا عدم ارتباط بین آثار یخچالی و زمین لغزش ها با توجه به تعیین مرز قلمروهای یخچالی و مجاور یخچالی مورد مطالعه قرار گرفت. از روش ها و مدل های مورد استفاده برای پاسخگویی به اهداف مذکور می توان به روش های درون یابی idw و kriging در بازسازی داده های اقلیمی و هیدرولوژیکی اشاره کرد. در مرحله بعد به منظور برآورد برف مرز دوره وورم از روش مطالعه کف سیرک پورتر و نیز از روش رایت برای دستیابی به برف مرز دیرین استفاده گردید. در ادامه با اتکای به برف مرز دائمی و خط تعادل آب و یخ بدست آمده، قلمروهای یخچالی و مجاور یخچالی تعیین و ارتباط آنها با زمین لغزش های ثبت شده منطقه مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به تفکیک محدوده مورد مطالعه به دو منطقه غربی و شرقی، نتایج بدست آمده نشان می دهد که ارتفاع برف مرز در منطقه غربی 2842 و در منطقه شرقی 2748 متراز سطح دریا می باشد. خط تعادل آب و یخ بدست آمده در این منطقه نیز ارتفاعات 2127 متری را برای منطقه غربی و 1913 متر را در منطقه شرقی نشان می دهد. همچنین نتایج مذکور ارتباطی را بین قلمروهای یخچالی و مجاور یخچالی با پراکندگی زمین لغزش های ثبت شده منطقه نشان نمی دهد.

رانش زمین نقش مهمی در تکامل لندفرم ها داشته و نشان دهنده یک خطر جدی در بسیاری از مناطق کوهستانی ایران است. فن آوری های سنجش از دور ابزاری ارزشمند برای شناسایی، پایش و تهیه نقشه ثبت زمین لغزش ها و متعاقباً شالوده اساسی برای ارزیابی خطر و ریسک زمین لغزش می باشند. دید همه جانبه تصاویر سنجش از دوری رادار آن را به ابزاری قدرتمند برای تهیه نقشه های پراکنش و ارزیابی خطر و ریسک زمین لغزش ها در فواصل زمانی مختلف تکرار-شونده تبدیل نموده است. سنجنده های با گشودگی ترکیبی (sar)، به منظور کاربردهای تداخل سنجی تفاضلی، فرصت جدیدی برای تهیه نقشه و پایش تغییر شکل های بطئی و کند و حتی سریع زمین نظیر زمین لغزش، بهنگام سازی نقشه-های ثبت یا پراکنش زمین لغزش, بازیابی سری های زمانی حرکات زمین لغزش و متعاقباً تهیه نقشه های خطر و ریسک فراهم آورده است. این پژوهش با هدف شناسایی, پایش و سنجش خطرپذیری لغزش در منطقه ارتفاعات دنای زاگرس به مختصات جغرافیایی ´12 °51 تا ´54 °51 شرقی و ´38 °30 تا ´12 °31 شمالی و وسعت 97/1700 کیلومتر مربع با استفاده از تکنیک سنجش از دوری تصاویر ماهواره ای راداری به اجراء در آمد. نقشه های پراکنش زمین لغزش در تمامی مطالعات مربوط به زمین لغزش از شناسایی، پایش، پهنه بندی حساسیت (susceptibility)، خطر (hazard)، ریسک(risk) و خصوصاً ارزیابی و تحلیل خطر و ریسک زمین لغزش، جزء لاینفک و بعنوان لایه مبنایی و مهم می-باشند. بدین منظور ابتدا با تکنیک های سنجش از دوری شامل عکس های هوایی, تصاویر ماهواره ای اپتیک (aster2001, etm+2002) و نهایتاً با تاکید بر روش تداخل سنجی تفاضلی رادار (dinsar) (asar, palsar و (ers بین سال های 1996 و 2003 تا 2011 نسبت به تهیه نقشه ثبت زمین لغزش ها (landslide inventory map),مدل رقومی ارتفاعی (dem) دقیق و عوامل موثر (conditioning factors) بر آن مشتمل بر 15 عامل در قالب 87 زیر رده پرداخته شد. بدین ترتیب بر اساس دو رویکرد بازدید زمینی و تداخل سنجی رادار, دو نقشه پراکنش یا ثبت زمین لغزش به ترتیب با مساحت های 78/135 و 60/141 کیلومتر مربع تهیه شد. به کمک این دو رویکرد و روش آماری دومتغیره وزن واقعه (weight of evidence) ابتدا نقشه حساسیت مطلوب تر در قالب مدل مشاهده ای و پیش بینی و سپس نقشه خطر و در نهایت خطرپذیری (ریسک) زمین لغزش تهیه گردید. نقشه های پهنه-بندی حساسیت زمین لغزش (landslide suscptibility zonation) حاصل از دو رویکرد تداخل سنجی و بازدید زمینی بر اساس شکستگی های طبیعی (natural breaks) منحنی فراوانی پیکسل ها به چهار کلاس خطر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تقسیم بندی گردیدند. نتایج اعتبار سنجی نقشه حساسیت لغزش حاصل از هر دو رویکرد و داده-های آموزشی (70 درصد مناطق پراکنش لغزشی) و آزمایشی (30 درصد مناطق لغزشی) مقایسه گردیدند. سطح زیر منحنی (auc) شاخص های ویژگی عمل گر گیرنده (roc), منحنی توفیق (sr), نمودار نسبت فراوانی (fr) و شاخص سطح سلول هسته (scai) بیانگر مطلوبیت بهتر نقشه پهنه بندی حساسیت زمین لغزش حاصل از رویکرد تداخل سنجی رادار می باشند. نقشه پهنه بندی خطر لغزش (landslide hazard zonation) به کمک نقشه های دوره های زمانی پراکنش لغزش حاصل از تداخل سنجی رادار مشتمل بر احتمال وقوع (pe), زمانی (pt) و مکانی (ps) محاسبه گردید. سپس نقشه پهنه بندی آسیب پذیری (vulnerability zonation map) منطقه مورد مطالعه با توجه به اوزان نهایی و نقشه های مکانی اجزاء در معرض ریسک (elements at risk) مشتمل بر جمعیت, سازه و راه, منابع طبیعی و کشاورزی تهیه گردید. نهایتاً نقشه ریسک لغزش در منطقه مورد مطالعه بر اساس دو نقشه پهنه بندی خطر لغزش و آسیب پذیری بدست آمد. منطقه از نظر ریسک لغزش به چهار رده از ریسک بسیار بالا تا ریسک پایین تقسیم بندی گردید. در مجموع 2/0 درصد از مساحت منطقه در کلاس های ریسک بسیار بالا, 4/15 درصد در کلاس های ریسک بالا, 7/71 درصد در ریسک متوسط و6/12 درصد در کلاس پایین قرار می گیرد. از کل جمعیت 125084 نفری مناطق سکونت گاهی منطقه مورد مطالعه که بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 بدست آمده, 3/73 درصد جمعیت این منطقه در نواحی با خطر متوسط زمین لغزش, 2/26 درصد در نواحی کم خطر و تنها 5/0 درصد جمعیت سکونت گاهی در مناطق خطر زیاد و خیلی زیاد زندگی می کنند. از مطالب اشاره شده چنین می توان نتیجه گرفت که کاربرد تصاویر رادار در تهیه نقشه پراکنش زمین لغزش نسبت به دیگر روش ها (بازدید زمینی در سطح گسترده, عکس های هوایی و تصاویر اپتیک) در عین دارا بودن سرعت بالا و مقرون به صرفه بودن از دقت خوبی برخوردار می باشند و همچنین می توان از آنها در ارزیابی خطر و ریسک با دقت بالا در مقیاس متوسط (منطقه ای) استفاده نمود. نهایتاً این پژوهش با ارائه زبان علمیِ مشترکِ استاندارد و مجموعه ای از تکنیک های معتبر و نو, منجر به جبران کمبود در زمینه آماده سازی و استفاده بهینه از انواع نقشه های زمین لغزش، مدل های پیش بینی خطر و ریسک زمین لغزش گردید.

مطالعه توالی های لسی همراه با لایه های پالئوسول و نیز اثار دوره های یخبندان و بین یخبندان ،بهترین فرصت را در اختیار ما می گذارد تا اقلیم کواترنر و تغییرات جغرافیایی دیرینه ان را برسی نماییم. به ههمین دلیل نهسته های لسی یکی از مهم ترین بایگانی های تغییر اقلیم در خشکی ها است. از این قابلیت رسوبات لسی، برای بازسازی تغییرات اقلیمی کواترنر و تغییر و تحول لندفرم ها به فراوانی استفاده می شود یک پژوهشگر در زمینه ی ژئومورفولوژی، لس را برای تعیین چگونگی تغییر و تحول لندفر م ها وتغییرات اقلیم گذشته مناسب می دانداین رسوب ها که در سواحل باختری خزر دارای اهمیت زیادی از نظر کشاورزی و مرغوبیت زمین می باشند ،متشکل از سیلت و کمی رس و اغلب به رنگ نخودی روشن تا مایل به قهوه ای هستند که بوسیله باد حمل شده و در ابتدا مانند پوششی یکنواخت منطقه راپوشانده اند و با گذشت زمان پشته های مسطح طاقدیس ها و تپه ها و دامنه کم شیب ،به صورت کلاهک باقی مانده و بر روی شیب های تندتر فرسایش یافته و شسته شده اند.ارتباط این توالی های لسی با اب دریای خزر (mis)نشان دهنده دوره های سرد و گرم میباشد

هدف از این تحقیق طبقه¬بندی لندفرم¬ها با استفاده از روش فازی بر مبنای پارامتر¬های مورفومتریک در ارتفاعات زاگرس واقع در ایران است. ابتدا بهترین مقیاس با استفاده از دو روش معادله درجه دوم و lifting برای مدل رقومی ارتفاع (dem) به منظور استخراج پارامتر¬های مورفومتریک تعیین شد. نتایج نشان داد که استفاده از روش lifting برای تعیین مقیاس در مقایسه با روش معادله درجه دوم دارای دقت بیشتری می¬باشد. از ویژگی¬های بارز این مدل این است که همه¬ی ساختارها در یک حوضه فضایی بررسی می¬شود. همچنین دارای دقت بالایی در حفظ دقیق پروفیل سطح از نظر شکل موج و دامنه موج بدون تخریب مرز می¬باشد. سپس از دو روش فازی و شاخص موقعیت توپوگرافی (tpi) به منظور طبقه¬بندی لندفرم¬ها استفاده شد. به منظور ارزیابی صحت هر یک از روش¬ها از نقشه¬های زمین¬شناسی منطقه مورد مطالعه استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که طبقه¬بندی لندفرم¬ها با استفاده از روش فازی دارای دقت بیشتری نسبت به روش tpi است. در روش tpi ارتفاع هر سلول در یک dem با توجه به میانگین ارتفاع نقاط همسایگی در نظر گرفته می¬شود. همچنین در این روش به جای استفاده از شیب به عنوان یک ورودی برای طبقه¬بندی لندفرم¬ها از dem استفاده می¬شود. در حالیکه در روش فازی تعیین شیب منطقه مورد مطالعه، اولین مرحله در طبقه¬بندی لندفرم¬ها محسوب می¬شود. همچنین در این روش، با تعریف تابع عضویت برای هر یک از طبقات لندفرم، تغییرات لندفرم¬ها به صورت پیوسته در نظر گرفته می¬شود. طبقه¬بندی لندفرم¬ها با استفاده از روش tpi با مقیاس معادله درجه دوم دارای دقت 59 درصد می¬باشد. در حالیکه طبقه¬بندی لندفرم¬ها بر مبنای تئوری فازی با مقیاس lifting دارای دقت 81 درصد است. همچنین طبقه¬بندی لندفرم¬ها با استفاده از روش فازی با مقیاس معادلات درجه دوم و روش tpi با مقیاس lifting دارای دقتی برابر 63 و 54 درصد به ترتیب می¬باشد. در کل نتایج نشان می¬دهد که روش فازی دارای دقت بالاتری نسبت به روش tpi برای طبقه¬بندی لندفرم¬ها می¬باشد.

چکیده ندارد.