نام پژوهشگر: مینا علمداری
مینا علمداری محمدرضا رحمتی
یکی از مهمترین موقوفاتی که در سالهای پایانی سده ی هشتم هجری در ایران صورت گرفت، موقوفات سیّد رکن الدین محمد و سیّد شمس الدین محمد از رجال مشهور و متنفذ اواخر دوران ایلخانی در شهر یزد بود. سیّد رکن الدین از خاندان مشهور دیوانی آل نظام از سلسله سادات عریضی است که از قرن چهارم هجری در یزد ساکن شده بودند. آل نظام در طی قرون متمادی در حیات سیاسی و اجتماعی یزد نقش مهمی ایفا نمودند و منصب های قضاوت و نقابت السادات شهر یزد به طور موروثی به آن ها تعلق داشت؛ ضمن آن که تعدادی از افراد این خاندان توانستند به مقامات حکومتی و مناصب دیوانی نیز دست یابند. از میان افراد برجسته این خاندان، سیّد رکن الدین محمد و سیّد شمس الدین محمد پسر وی توانستند شهرتی فراگیر یافته و نقش چشمگیر تری را نسبت به سایر اعضای این خاندان ایفا نمایند. آن چه که بیش از همه سبب شهرت سیّد رکن الدین شده است، موقوفات گسترده ای بود که توسط وی و پسرش سیّد شمس الدین در یزد و دیگر مناطق ایران صورت گرفت که شرح مفصل وقفیات صورت گرفته و چگونگی اداره و موارد مصرف آن در کتابچه ای موسوم به جامع الخیرات نگاشته شده است. در وقف نامه مذکور که پس از ربع رشیدی بزرگترین سند وقفی ایران محسوب می شود، همه ی جنبه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی یزد آن دوره مورد توجه قرار گرفته است؛ افزون بر آن حاوی اطلاعات ارزشمندی در زمینه های جغرافیا، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع یزد در طی آن دوره می باشد. در این پژوهش سعی برآن است تا با کنکاش در متن وقف نامه و بهره گیری از سایر منابع هم زمان به موضوعاتی چون انگیزه و اهداف حقیقی واقفین، موارد مصرف و کارکرد موقوفات بر حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یزد در آن دوره پرداخته شود.