سیده فاطمه پورسیدرضا ارسلان قربانی
چکیده خاورمیانه یکی از مناطق استثنایی جهان به شمار می رود که هنوز هیچ گونه ترتیبات امنیتی توافق شده و پایداری در آن ایجاد نشده است. حضور قدرت های فرامنطقه ای در خاورمیانه به دلیل عواملی چون نفت و موقعیت ژئوپولیتیک منطقه همواره از عناصر ساختار امنیتی منطقه ای محسوب می شده است، اما در سال های اخیر و به ویژه بعد از حادثه یازده سپتامبر، مداخلات فرامنطقه ای افزایش قابل ملاحظه ای را نشان می دهد. ضمن آنکه این منطقه همچنان با حجم وسیعی از بی ثباتی و ناامنی مواجه است و حتی با وجود موفقیت مناطق عمده جامعه بین الملل و کشورهای منطقه ای در استقرار نظام امنیتی جامع و پایدار و با وجود برخی تلاش های انجام گرفته، هنوز هیچ گونه نشانه ای جدی از استقرار این گونه نظام امنیتی در محیط پیرامونی ایران به چشم نمی خورد. در این راستا آمریکا بعد از یازده سپتامبر، رویکرد امنیت هژمونیک در خاورمیانه را مطرح کرد و براین اساس با افزایش حضور نظامی خود به براندازی رژیم های طالبان و صدام در افغانستان و عراق مبادرت ورزید. از سوی دیگر رویکرد ایران در محیط پیرامونی خود براساس الگوی امنیت مبتنی بر همکاری و مشارکت قرار دارد. جمهوری اسلامی ایران براساس رویکرد فوق در هر یک از حوزه های محیط پیرامونی خود در پی حل و فصل چالش های امنیتی با همکاری و مشارکت بازیگران منطقه ای است. اما بدلایلی منجمله حضور مداوم قدرت های فرامنطقه ای بویژه ایالات متحده در ترتیبات امنیت منطقه ای بنظر می رسد، استقرار این الگوی امنیتی مشارکتی و یا هر الگوی امنیتی دیگری (همچون طرح خاورمیانه بزرگ ایالات متحده) در حال حاضر با چالشها و مشکلات فراوانی مواجه است. با نظر به موارد فوق پژوهش حاضر در پی بررسی فرصتها و چالشهای همکاریهای امنیتی ایران در خاورمیانه بعد از حمله امریکا به عراق است. در این راستا تحقیق حاضر بر این فرضیه استوار است: بنظر می رسد عدم همکاری درون منطقه ای بدلیل نقش آفرینی ایالات متحده آمریکا در منطقه به عنوان بازیگر فرا منطقه ای، مهمترین چالش در تحقق الگوی امنیتی مشارکتی باشد. کلید
