چکیده با افزایش بی رویه جمعیت جهان، منابع آب و زمین لازم برای تولید بیشتر مواد غذایی محدود می شود. کاهش سرانه دسترسی به زمین های زراعی ایجاب می کند که افزایش تولید بایستی به سمت بهره وری بیشتر از واحد سطح زمین در واحد زمان (از طریق بهزراعی یا بهنژادی) پیش رود. خاک ورزی جزء مهمی از مدیریت خاک بوده که بر تولید گیاهان زراعی تاثیر می گذارد. بعلاوه، خاک ورزی، از طریق ایجاد تغییر در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک، به پایداری کشاورزی و بهبود کیفیت خاک کمک می نماید. از اینرو، مطالعه حاضر به منظور انتخاب شیوه صحیح خاک ورزی در راستای افزایش عملکرد و بهبود خصوصیات خاک صورت گرفته است. منطقه مورد مطالعه، بخشی از اراضی زراعی شهرستان کلاله واقع در شرق استان گلستان می باشد که کشت گندم دیم، زراعت غالب در این منطقه بشمار می رود. طی سالیان متمادی انواع مختلف سیستم های خاک ورزی در منطقه در حال اجرا می باشند. این مطالعه با سه تیمار خاک ورزی مرسوم، کم خاک ورزی و بی خاک ورزی و در سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی بر روی اراضی زراعی با بافت سیلتی لومی به مرحله اجرا در آمد. خصوصیات فیزیکی مورد نظر در این تحقیق شامل بافت، وزن مخصوص ظاهری، درصد رطوبت وزنی و درصد رطوبت اشباع خاک می باشد. در این مطالعه اجرای سیستم بی خاک ورزی در مقایسه با خاک ورزی مرسوم به کاهش وزن مخصوص ظاهری و افزایش تخلخل منجر شده است. همچنین کاهش درصد رطوبت وزنی و درصد رطوبت اشباع خاک نیز به کاهش بهم خوردگی خاک توسط عملیات خاک ورزی نسبت داده شده است. خصوصیات شیمیایی مورد مطالعه عبارتند از ph، ماده آلی، کربن آلی، طرفیت تبادل کاتیونی، ازت، فسفر و پتاسیم خاک. اجرای سیستم بی خاک-ورزی باعث افزایش ph خاک گردید؛ بیشترین میزان ماده آلی و کربن آلی در سیستم کم خاک ورزی مشاهده گردید. بیشترین میزان ازت و پتاسیم در سیستم خاک ورزی مرسوم مشاهده گردید در حالی که بیشترین میزان فسفر بر اثر اجرای سیستم کم خاک ورزی و بی خاک ورزی حاصل گردید. از خصوصیات بیولوژیکی مورد آزمایش، تنفس میکروبی انتخاب گردید که در زمان های انکوباسیون یک، سه و هشت روز مورد بررسی قرار گرفت. نمونه خاک هایی که تحت تاثیر اجرای سیستم های کم خاک ورزی و بی خاک ورزی قرار داشتند، کمترین میزان انتشار دی اکسید کربن از خاک را در زمان های انکوباسیون مختلف نشان دادند. بیشترین میزان عملکرد محصول نیز بر اثر اجرای بی خاک ورزی و کمترین میزان آن بر اثر اجرای خاک ورزی مرسوم بدست آمد.