چکیده: مهران یکی از شهرستان های استان ایلام است که در جنوب غربی ایلام قرار گرفته است. به دلیل نبود مطالعات جامعی روی سوسماران این منطقه، یک بررسی دقیق در این ضمینه ضروری بود. به این منظور طی سفرهای متوالی که طی سال های 89 تا 90 صورت گرفت سوسماران این منطقه مورد مطالعه قرار گرفتند.در ابتدا نمونه های سوسمار به طرق و وسایل مختلف بدام انداخته شدند. نمونه های جمع آوری شده در فرمالین 10% یا اتانل 96% فیکس شدند و سپس مطابق با کلیدهای شناسایی موجود شناسایی گردیدند. با توجه به این بررسی ها در این تحقیق 6 خانواده، 11 جنس، و 11 گونه از سوسمارها جمع آوری و تشخیص داده شدند agamidae(laudakia nupta , terapelus lessonae), gekkonidae(cyrtopodion scabrum ,carinatogecko heteropholis ,bunopus tuberculatus, tropiocolotes helena helena lacertidae(acantodactylus buscianus, ophisops elegans),scincidae(mabuya urata), eublepharidae(eublepharis angramainyu), phyllodactylidae(asaccus elisae) مقایس? این اطلاعات با داده های قبلی نشان داد که جکونیدها با چهار گونه بیشترین تنوع گونه ای را در منطقه نشان می دهند. بر اساس نتایج بدست آمده، اطلاعات جدیدی در مورد فون سوسمارها شامل پراکنش رفتار تولید مثل اکولوژی و همپوشانی پراکنش ها بدست آمد. نتایج بدست آمده نشان دادکه هرچند این شهرستان منطقه ی نسبتاً محدودی را در بر می گیرد ولی با توجه به نمونه های شناسایی شده این منطقه از لحاظ فون سوسماران بسیار غنی می باشد بطوریکه اکثر گونه های شناسایی شده از نواحی غربی ایران در این منطقه ی محدود یافت می شوند. یکی از گونه های سوسمار که در این منطقه به فراوانی یافت می شود گونه ی . cyrtopodion scabrum است. سوسمارهای جنس cyrtopodion از خانواده ی جکونیده 82 گونه را شامل می شود، که 16-15 گونه برای این جنس در ایران گزارش شده است، cyrtopodion scabrum پراکنش گسترده ای در سراسر ایران دارد. به ویژه در جنوب، غرب، مرکز و قسمت های شرقی کشور، در این تحقیق اختلافات ژنتیکی بین نمونه-های این گونه از شهرستان مهران با نمونه های سایر مناطق ایران بر مبنای ژن سیتوکروم b میتوکندریایی مورد بررسی قرار گرفت ژن سیتوکروم b میتوکندریای یک نشانگر سنتی برای مطالعه ی فیلوژنتیک در سوسمارها می باشد. برای اینکار از 50 نمونه c.scabrum کل dna ی ژنومی با استفاده از پروتوکل استاندارد استخراج شد توالی ویژه ای از سیتوکروم b با pcr تکثیر شد توالی های بدست آمده با استفاده از clustalw مرتب شده و درخت فیلوژنیشان با استفاده از ماگزیمم پارسیمونی در نرم افزار paup ترسیم گردید. به طور کلی این مطالعه نشان داد که نمونه های جمع آوری شده ازگونه ی c.scabrum نه تنها از نظر رنگ، شکل و اندازه تفاوت معنی داری را نشان نمی دهند بلکه از نظر ژنتیکی نیز تقریباً یکسان می باشند. به عبارتی این گونه یک گونه ی خانگی می باشد که در ارتباط نزدیک با انسان زندگی می کند و با وسایل او جابجا می شود. این گونه از ناحی? جنوب غربی به ایران وارد شده، در سراسر کشور انتشار یافته واین جابجایی بسیار اخیر بوده و حداکثر عمر آن به مسکونی شدن فلات ایران توسط انسان امروزی بر می گردد که به نظر می رسد بیش از چند هزار سال نباشد که این مدت زمان برای ایجاد تنوع در بین جمعیت های این گونه هر گز کافی نیست.