عالم ذر از جمله معارفی است که اعتقاد به آن ریشه در آیات و روایات دارد. آیاتی که در این باره وجود دارد بسیار کم است و همه به صورت غیر صریح و اشاره به آن پرداخته اند. در این آیات این عالم به عنوان ذرشناخته نشده بلکه این عنوان برای این عالم ریشه در روایات دارد. بحث از عالم ذر و شناخت آن و آثار و نتایجی که به دنبال دارد، امری شیرین و در عین حال بسیار دشوار است که همین باعث شده نظرات مختلفی در این باره مطرح شود. از زمانی که قرآن نازل شده تاکنون هر یک از مفسران و محققان سعی در توضیح و تبیین آن کرده اند. اولین نظریه ای که در این باره شکل گرفت نظریه محدثان بود که با استفاده از ظاهر روایات معتقد به حضور انسان ها در عالم دیگر با همین بدن مادی اما با حجم کوچکتر بودند که به علت تعارض این نظر با ادله ی عقلیه متعدد مفسران نظرات دیگری را ارائه داده اند. از جمله اینکه آیه را صرفاً یک تمثیل دانسته و آن را از واقعیت و حقیقت داشتن دور می دانند که این نظر هم اشتباه است چرا که تا زمانی که کلام در معنایی ظاهر باشد نمی توان از ظاهر آن دست کشید و آن را حمل بر کنایه کرد و آیه در وجود عالمی مقدم بر این عالم ظهور دارد. عده ای دیگر میثاقی که در آیه ذکر شده را مخصوص گروه خاصی می دانسته اند که این هم با ظاهر آیه در تعارض است. برخی میثاق را به زبان عقل و وحی که در این دنیاست، می دانند که این نیز با عدم پیمان بسیاری از انسان ها بر ربوبیت خدا و عبودیت خود به واسطه ی عقل و وحی مردود است. برخی آیه را مطابق با فطرت انسانی می دانند که این نظر نیز به دلیل آنکه آیه مربوط به نظام تشریع است نه تکوین و فطرت هم بیان تکوین است، پذیرفته نیست. ملاصدرا پیمان را برای پدر عقلیه ی انسان که به صورت مجرد است می داند که به دلیل عدم تکثر در عالم مجردات این نظر هم نمی تواند صحیح باشد. تنها نظریه علامه باقی می ماند که قبل از موطن ظاهری و محسوس موطن دیگری به نام ملکوت وجود دارد که تقدم رتبی بر این دنیا دارد و آن موطن انسان ها به مشاهده رب خود رسیده با او پیمان بسته اند. سعی شده این نظرات و استدلالات و نقدهای آنها از منابع دسته اول بیان شود تا جای هیچ شک و شبهه ای باقی نماند.