چکیده استفاده از ترکیبات طبیعی گیاهان برای کنترل بیماری ها، بدلیل مزایایی که بر ترکیبات شیمیایی سنتزی دارند، مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. مطالعه مکانیسم های کنترل بیماری توسط عصاره های گیاهی نشان داده است که ترکیبات بیولوژیکی فعال موجود در آنها ممکن است، تأثیر مستقیم ضد میکروبی داشته باشند یا بعنوان محرک عمل کرده و با القاء مقاومت در گیاه میزبان منجر به کاهش توسعه بیماری شوند. در این پژوهش تأثیر پنج عصاره گیاهی در کنترل بیماری سفیدک پودری خیار و امکان القاء مقاومت در گیاه در برابر این بیماری بررسی شده است. از بین پنج عصاره آزمایش شده در گلخانه، عصاره استونی 5% فلفل و چغندر و عصاره متانولی 5% اسفناج و شلغم، در مقایسه با عصاره گیاه reynoutria sachalinensis که کاربرد تجاری در کنترل بیماری دارد، تأثیر نسبی در پیشگیری از بیماری سفیدک پودری خیار داشتند. از طرف دیگر، عصاره متانولی 5% شلغم، موثرترین عصاره در درمان بیماری بود و به اندازه قارچ کش پنکونازول در درمان بیماری موثر بود. همچنین آزمایش نشان داد که 24 ساعت قبل از تلقیح، بهترین زمان کاربرد عصاره های اسفناج و r. sachalinensisبرای کنترل بیماری است و کاربرد عصاره های فلفل و شلغم، 24 ساعت پس از تلقیح در کنترل بیماری موثرتر است. لذا درجه تأثیر عصاره ها، تحت تأثیر زمان کاربرد، فاکتورهای محیطی، غلظت و نوع حلال قرار می گیرد. از نظر کنترل سیستمیک بیماری، عصاره چغندر تأثیر نسبی داشت و عصاره های اسفناج و r. sachalinensis موثر نبودند. بعلاوه، از نظر ممانعت از تندش اسپور قارچ بیمارگر در سطح برگ تلقیح شده، عصاره اسفناج کمترین تأثیر را داشت و از نظر آماری در گروه شاهد قرار گرفت. در بوته خیار تیمار شده با عصاره اسفناج، با یا بدون تلقیح بیمارگر، فعالیت ویژه آنزیم ?-1و3- گلوکاناز بصورت موضعی افزایش یافت و در بوته تیمار شده با عصاره چغندر، با یا بدون تلقیح بیمارگر، فعالیت این آنزیم بصورت سیستمیک افزایش یافت. با توجه به مجموع نتایج، بنظر می رسد که کنترل بیماری توسط عصاره برگ اسفناج از طریق القاء مقاومت در گیاه باشد و احتمالاً افزایش فعالیت آنزیم ?-1و3-گلوکاناز در این مقاومت نقش دارد. از طرف دیگر، گرچه بخشی از کنترل بیماری توسط عصاره چغندر می تواند ناشی از خاصیت قارچ کشی باشد، اما با توجه به کنترل بیماری در برگ دوم که دور از تماس مستقیم عصاره است، احتمالاً نقش القاء مقاومت گیاه در کنترل بیماری نیز قابل توجه است، و همراه بودن کنترل بیماری در برگ دوم با افزایش فعالیت آنزیم ?-1و3- گلوکاناز در این برگ، احتمال دخالت این آنزیم در القاء مقاومت به بیماری را تقویت می کند.