چکیده به منظور بررسی اثرات زمان محلول پاشی عناصر ریز مغذی بر روی عملکرد دانه و اجزای آن بر دو رقم گندم دیم کوهدشت و زاگرس، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات (کرتهای یکبار خرد شده) در قالب طرح بلوکهای کاملاً تصادفی با سه تکرار و ده تیمار در سال زراعی 90ـ1389 در منطقه کوهدشت لرستان اجراء گردید. در این آزمایش عامل اصلی شامل تیمار زمان محلول پاشی عناصر ریزمغذی (از منبع کود librel bmx ساخت انگلستان حاوی عناصر کم مصرف آهن، روی، منگنز و بور) در پنج سطح محلول پاشی در زمانهای پنجه دهی، ساقه دهی، خوشه دهی، دانه بندی و شاهد (عدم محلول پاشی) و عامل فرعی شامل رقم در دو سطح بنام های کوهدشت و زاگرس بود. در طی آزمایش صفات اجزاء عملکرد دانه، عملکرد دانه و بیولوژیک، شاخص برداشت، صفات مورفولوژیکی و شاخص های رشد اندازه گیری شوند. طبق نتایج تجزیه واریانس، تیمار زمان محلول پاشی عناصر ریز مغذی بر کلیه اجزاء عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه در زمان محلول پاشی در مرحله دانه بندی ولی بیشترین تعداد خوشه در متر مربع در زمان محلول پاشی در مرحله خوشه دهی حاصل گردید که با شاهد تفاوت معنی دار داشتند. ولی بین تیمارهای زمان محلول پاشی در هر یک از صفات نامبرده اختلاف معنی دار وجود نداشت. اثر رقم بر صفات تعداد خوشه و وزن هزار دانه معنی دار بود. بالاترین تعداد خوشه و وزن هزار دانه بترتیب متعلق به رقم کوهدشت و زاگرس بود. طبق نتایج تجزیه واریانس تیمار زمان محلول پاشی بر صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت هر کدام در سطح 1% معنی دار بود ولی رقم و اثر متقابل زمان محلول پاشی در رقم بر صفات فوق اثر معنی دار نداشتند. بیشترین عملکرد دانه از کاربرد زمان محلول پاشی در مرحله دانه بندی بدست آمد که در مقایسه با شاهد 58 درصد افزایش داشت و در ضمن با سایر تیمارهای محلول پاشی تفاوت معنی دار داشت. همبستگی بین صفات نشان داد که مهمترین متغیرهای موثر بر عملکرد دانه در آزمایش حاضر، اجزاء عملکرد دانه (تعداد خوشه و وزن هزار دانه) و عملکرد بیولوژیک بودند. نتایج حاصله از تجزیه واریانس نشان داد که از بین صفات مورفولوژیک ارتفاع بوته و طول خوشه تحت تأثیر زمان محلول پاشی قرار نگرفتند ولی طول پدانکل تحت اثر این تیمار قرار گرفت. اما رقم بر هر سه صفت فوق اثر معنی دار داشت. طول پدانکل با وزن هزار دانه همبستگی مثبت داشت که نشان دهنده این است که افزایش طول پدانکل منجر به سنگین تر شدن دانه ها در گندم می شود. طبق نتایج مقایسه میانگین های اثرات متقابل زمان محلول پاشی در رقم بر صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت، تلفیق زمان محلول پاشی عناصر ریز مغذی (از منبع کود معرفی شده) در مرحله دانه بندی با هر یک از ارقام تحت آزمایش (زاگرس یا کوهدشت) بدلیل کسب برتری معنی دار عملکرد دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت در مقایسه با شاهد (عدم محلول پاشی) و سایر تیمارهای محلول پاشی، در شرایط محیطی منطقه مورد آزمایش قابل توصیه است.