به منظور تعیین مناسبترین دوره کنترل علف های هرز کنجد، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1388-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمار های مربوطه شامل ارقام کنجد (توده بومی کلات و رقم اصلاح شده اولتان) به عنوان فاکتور اصلی و دوره های عاری از علف هرز (20،30،40 ، 55 و70 روز پس از سبز شدن) و رقابت با علف های هرز (20،30،40 ، 55 و70 روز پس از سبز شدن) به همراه دو تیمار رقابت تمام فصل علف های هرز با کنجد و عدم رقابت آنها با کنجد به عنوان فاکتور فرعی بودند. صفات مورد مطالعه شامل خصوصیات مورفولوژیکی (ارتفاع بوته، مجموع طول شاخه های فرعی، تعداد شاخه های فرعی)، عملکرد و اجزائ عملکرد کنجد، شاخص برداشت، تراکم و شاخص برداشت وزن خشک علف های هرز و شاخص سطح برگ به تفکیک گونه بود. جهت تعیین دوره بحرانی کنترل، از توابع گامپرتز و لجستیک استفاده شد. علف های هرز غالب در اوایل فصل رشد خرفه (.portulaca oleracea l) ، پیچک صحرایی (.convolvolus arvensis l) و در اواخر فصل رشد تاج خروس (amaranthus retroflexus l.)، سلمه (.chenopodium album l) و سوروف (.echinochloa crus-galli l) بودند. رقابت علف های هرز موجب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه های فرعی، تعداد کپسول در بوته و عملکرد گردید ولی بر وزن هزار دانه تاثیر نداشت. با افزایش دوره تداخل علف هرز خواه در اول فصل و یا در آخر فصل، عملکرد اقتصادی کاهش یافت در صورتی که با طولانی شدن دوره وجین عملکرد اقتصادی افزایش یافت. دوره بحرانی کنترل علف های هرز برای کاهش قابل قبول عملکرد دانه در حد 10%، 40-30 روز در توده بومی کلات و 58-34 روز پس از سبز شدن در رقم اصلاح شده اولتان تعیین شد. به طور کلی وجین در اوایل فصل رشد، اثر بیشتری بر بهبود عملکرد و اجزائ عملکرد هر دو نمونه کنجد داشت.

چکیده رودخانه ارس منبع آبی مهمی برای مصارف کشاورزی، صنعتی، مسکونی و انرژی در کشورهای ترکیه، ارمنستان، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان می باشد. این رودخانه از نظر همکاری های منطقه ای، حساس و مهم می باشد؛ زیرا در عبور از مرز کشورها، طول زیادی از مرزها را تشکیل می دهد. تحقیق حاضر از نوع مطالعات کاربردی بوده و با هدف شناسایی ابعاد هیدروپلیتیکی رود مرزی ارس با گردآوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای، مشاهده و مصاحبه با روش توصیفی ـ تحلیلی، اسنادی و تاریخی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به بررسی زمینه های همگرایی و واگرایی متأثر از مولفه های ژئوپلیتیکی مختلف میان کشورهای حوضه ارس و ارایه الگوهای پیشنهادی پرداخته است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است این رودخانه بستر جذابیت های ویژه گردشگری و تاثیرات مثبت اکوسیستمی می باشد. همکاری های دوجانبه در بهره برداری از پتانسیل های آن در بخش کشاورزی و انرژی بین ایران و جمهوری آذربایجان بطور متساوی انجام می گیرد و ارمنستان با ترکیه همکاری مشترک دارند. ولی کیفیت آب رودخانه ارس بر اثر اقدامات و بهره برداری هایی که عمدتاً از سوی ارمنستان و ترکیه صورت می گیرد، تنزل یافته و کمیت آب نیز تحت تأثیر سد سازیهای ناهماهنگ و استفاده بی رویه برای مقاصد گوناگون، قرار گرفته است. فرسایش کرانه ها ، جابجایی و انباشت رسوبات و بروز سیلاب ممکن است مشکلاتی را پدید آورد، ولی عدم شرکت ارمنستان و ترکیه در کمیسیون های مشترک بهره برداری، آلودگی رود ارس، مناقشه قره باغ و ... از مهمترین عوامل واگرایی در میان کشورهای حوضه رود ارس می باشد. بنابرین استفاده مشترک و حفاظت زیست محیطی از رود ارس و نقش آفرینی آن در سایر حوزه ها نیازمند بازنگری و رویکرد همگرایی در روابط همه جانبه است تا بهره برداری اصولی از منابع آن تحت یک چارچوب قانونی مشخص انجام گیرد و از وقوع منازعه در سال های آتی پیشگیری شود. واژگان کلیدی: هیدروپلیتیک ـ رود مرزی ارس ـ همکاری ـ منازعه

جغرافیایی سیاسی به لحاظ ماهیت خود نقش ویژه ای در سازماندهی فضایی از سطح کلان تا خرد را بر عهده دارد. چرا که تقسیمات کشوری به عنوان یک پدیده اداری- سیاسی بوده که هدف اصلی آن تقسیم کشور به واحدهای همگن برای رشد متوازن است؛ از این طریق مدیریت و اداره قلمرو ملی آسان تر گردیده و ارائه خدمات بهتر صورت گیرد. بر این اساس تقسیمات کشوری بر ساختار اداری- مدیریتی سرزمین، تسریع توسعه و رشد متوازن ملی تاثیر به سزایی دارد که در نهایت امر تامین کننده امنیت ملی، وحدت ملی و مشارکت ملی می تواند باشد. در این میان شهرستان طبس نیز از تغییر و تحولات صورت گرفته از طریق تقسیمات کشوری بی تاثیر نبوده است. به همین دلیل هدف اصلی این تحقیق بررسی بازتاب های فضایی این تغییر وتحول (یعنی انتزاع از استان خراسان و الحاق به استان یزد) است. بدین منظور برای گرد آوری داده ها، از بررسی اسناد و مدارک، مطالعات ادبیات، پیشینه تحقیق و تکنیک پرسش نامه استفاده شده است. روش تحقیق پژوهش حاضر روش پانل گذشته نگر مبتنی بر دو دوره قبل و بعد از انتزاع است. بر این مبنا این تحقیق با استفاده از رویکرد ترکیبی( کمی و کیفی) اقدام به شناسایی آثار و نیز تغییرات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی در شهرستان طبس نموده است. هم چنین برای اجرای آزمون فرضیات از دو گروه پرسش نامه طبقه بندی شده سرپرستان خانوارهای شهرستان طبس و پرسش نامه مدیران اجرایی شهرستان بر اساس طیف ارزش گذاری استفاده شده است. برای آزمون فرضیات از آزمون t برای دو گروه وابسته استفاده شده است. یافته های تجربی تحقیق نشان داده که در کلیه زمینه های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی روند تغییرات از دیدگاه جامعه نمونه مثبت و با کاهش مولفه های منفی همراه بوده است و هم چنین بر اساس تحلیل های صورت گرفته در ابعاد گوناگون (اقتصادی، کالبدی و اجتماعی) نشان از رشد و توسعه این ابعاد در شهرستان طبس دارد.

چکیده: مناطق مرزی به دلیل تماس با محیط های گوناگون داخلی و خارجی، از ویژگی‏های خاصی برخوردارند. وجود مبادلات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز، بین کشورهای مجاور وآسیب‏پذیری ها و تهدیدات مختلف در این مناطق، اهمیت ویژه ای را در فرآیند برنامه ریزی های توسعه، امنیت و آمایش کشور به مناطق مرزی داده است. "دفاع غیرعامل" در واقع "مجموعه تمهیدات، اقدامات و طرحهایی است که با استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی به صورت خود اتکاء صورت گیرد. "چنین اقداماتی از یک سو، توان دفاعی مجموعه را در زمان بحران افزایش داده وازسوی دیگر، پیامدهای بحران را کاهش داده و امکان بازسازی مناطق آسیب دیده را با کمترین هزینه فراهم می‏سازد. لذا به کارگیری اصول و معیارهای پدافند غیرعامل می تواند به تکمیل زنجیره دفاعی، کمکی موثر و قابل توجه نماید. طرح پدافند غیر عامل در آمایش سرزمین پاسخی هوشمندانه به این ضرورت در حفظ امنیت پایدار در مناطق مرزی کشور است. استان خراسان رضوی به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی، سیاسی و ژئوپلیتیکی از جمله مجاورت با کشور افغانستان دارای خطرات وتهدیدهای ویژه‏ای است که لازم است پدافند غیرعامل در جهت حفظ امنیت و مدیریت بحران در طرح‏های آمایش مناطق مرزی مورد توجه ویژه قرار بگیرد. قسمتی از استان خراسان رضوی با توجه به مدل سه بخشی آمایش و استقرار مراکز و استقرارگاه‏های نظامی جغرافیایی ایران از حافظ نیا جزو قلمرو حاشیه محسوب می‏شوند. با توجه به منطقه مورد مطالعه این پژوهش یعنی؛ مناطق مرزی، شهرستان‏های مورد مطالعه این پژوهش را که عبارتند از: شهرستان‏های درگز، کلات، تربت جام، خواف، سرخس و تایباد. این شهرستان‏ها دارنده دارایی متفاوتی می‏باشند. در این پژوهش به روش ramcap سه نمونه از این دارایی‏ها که عبارتند از: پالایشگاه، سد دوستی شهرستان سرخس و سیلوهای تربت جام مورد بررسی قرار گرفته و نتایج تحلیل ریسک ramcap نشان از این دارد که تهدیدات نظامی و امنیتی(تروریستی) تهدیدات غالب و متصور برای این مناطق مذکور می‏باشند و براساس این تحلیل مناطق مرزی مناسب سرمایه‏گذاری برای مراکز حساس، حیاتی و مهم در سطح ملی نمی‏باشند؛ در راستای امنیت و توسعه پایدار مناطق مرزی استان خراسان رضوی با توجه به قابلیت‏های توسعه شهرستان‏های مذکور و رعایت اصل پدافندغیرعامل، مراکزی در سطح محلی و منطقه‏ای پیشنهاد گردیدند

فضای جغرافیایی و به تبع آن ارزشهای فضا نقشی مهم در رفتار کشورها دارد و الگوهای رفتاری متفاوتی مانند همکاری، تعامل، رقابت و ستیز را می آفریند. این تحقیق به بررسی و تحلیل ژئوپلیتیکی رابطه ایران و ترکمنستان می پردازد روش انجام تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای (اسنادی) میباشد. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بر یافته های کتابخانه ای نشان میدهد که موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی ترکمنستان در هر سه سطح منطقه ای، فرامنطقه ای و جهانی عامل رقابت قدرتها و تاثیر گذاری در رابطه آنها با آن کشورمی باشد. منابع انرژی ترکمسنتان به همراه عامل خطوط انتقال نیرو و انرژی و صادرات و واردات کالاو بسترهای مهم ژئو اکونومیکی این کشور مهم ترین عامل در رقابت قدرتها بویژه کشور ایران که به عنوان یک قدرت منطقه ایی است در این کشور می باشد. همچنین در عامل ژئوکالچری عامل هم زبانی بیشترین دلیل ایجاد رابطه دو کشور می باشد و در عامل ژئو استرتژیکی داشتن خطوط طولانی مرزی به همراه عدم وجود عقبه استراتژیکی مناسب برای کشور ترکمنستان و حضور و رقابت قدر ت ها در این کشور عمده ترین دلایل اثر گذار در رابطه دوکشور ایران و ترکمنستان می باشد. همچنین برپایه یافته های کتابخانه این نتیه حاصل شد که برای بازیگران فرامنطقه ای مانند چین و روسیه عامل انرژی و بازارمصرف و بخصوص برای روسیه عامل ژئواسترتژیکی از دلایل مهم نفوذ این قدرت ها در این کشور می باشند. برای حضور قدرت جهانی مانند امریکا مهمترین دلیل عامل ژئواستراتژیکی حضور در منطقه حیات خلوت روسیه و مهار نفوذ بیشتر روسیه در این منطقه به همراه عوامل انرژی و بازار مصرف کالا می باشد و برای قدرت های منطقه ای مانند ترکیه و ایران عوامل ژئواکونومیکی، سازه انسانی و انرژی می باشد.

تقسیمات کشوری یکی از حساس ترین و مهم ترین اقدامات دولت ها در جهت مدیریت بهینه سرزمین و همگام با ان حفظ وحدت و یکپارچگی در سطوح محلی،منطقه ای و ملی به شمار می رود. دولت ها برای اداره بهتر سرزمین و قلمرو کشور و ارائه خدمات مناسب به شهروندان با توجه به 3 متغیر الگوهای حکومتی، ویژگی های فرهنگی / اجتماعی و اختصاصات فضایی به تقسیم بندی در سطح فضای ملی خود می پردازند. ترسیم مرز های رسمی به منظور سازماندهی سیاسی کشور متأثر از مولفه های دیگری تحت عنوان اختصاصات فضایی است که الگوهای فعالیت انسان در فضا را مشخص می کند. سازماندهی سیاسی فضا چنانچه نتواند استقرار سکنه، سازماندهی عرصه فعالیت و شکل گیری ساختارها را در یک الگوی فشرده، سازماندهی کند با کاهش کارایی و عدم رضایت سکنه از دستیابی به خدمات و اشتغال به فعالیت مواجه خواهد شد. تعامل فضایی/ کنش متقابل فضایی از تفاوت میان اختصاصات مکانی ناشی می شود. به ویژه تعامل میان نقاطی که به عنوان نقاط کانونی عمل می کند. در این کنش متقابل فاصله نقش زیادی دارد و از دامنه گسترده ای برخوردار می باشد. حکومت ها چنانچه در سازماندهی کردن سیاسی فضا نتوانند به این نقش ها بپردازند. مشروعیت سیاسی خود را از دست خواهند داد. سوال اصلی تحقیق: ایا عامل فاصله منجر به کاهش کارایی تقسیمات کشوری شده است؟ سوال فرعی تحقیق: فاصله فیزیکی چه نقشی را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد؟ فاصله اجتماعی، چه نقشی را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد؟ فاصله اقتصادی چه نقشی را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد؟ فرضیه های تحقیق: فرضیه اصلی تحقیق: کاهش فاصله نقش موثری در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. فرضیه فرعی تحقیق: فاصله فیزیکی نقش موثری را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. فاصله اجتماعی، فرهنگی نقش موثری را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. فاصله اقتصادی نقش موثری را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. مواد و روش انجام تحقیق: تحقیق پیش رو با نگاهی به گذشته و تحلیل وضعیت حال با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین وضع موجود می پردازد. شیوه جمع آوری اطلاعات استفاده از منابع کتابخانه ای بوده ونیز مطالعات میدانی به روش پیمایشی با استفاده از پرسش نامه انجام خواهد شد. جامعه آماری شامل 2 مرکز استان، 2 نقطه شهری، 2نقطه روستایی در دورترین فاصله نسبت به مرکز خواهد بود.

در کشور ما مناطق مرزی از نقاط حساس و استراتژیک کشور به شمار می روند. محدودیت های بالقوه طبیعی و اقتصادی و دوری از مرکز کشور و به تبع آن دوری از کانون های قدرت و مراکز تصمیم گیری سیاسی، اقتصادی از ویژگی های اصلی این مناطق است. در این راستا، تاسیس بازارچه مرزی یکی از شناخته شده ترین روش های توسعه اقتصادی نواحی مرزی محسوب می شود؛ که می تواند تحول شگرفی در تولید، اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین، افزایش درآمد و در نهایت توسعه و امنیت پایدار را در این مناطق ایجاد کند. این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه ای و میدانی به بررسی بازتاب-های سیا سی- فضایی بازارچه مرزی ماهیرود شهر سربیشه در منطقه بعد از تاسیس آن پرداخته است. سوال اصلی این پژوهش آن است که تاسیس و فعالیت بازارچه مرزی ماهیرود چه بازتاب های سیاسی فضایی به همراه داشته است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که با فعال شدن بازارچه مرزی ماهیرود سربیشه، در بخش تغییرات کالبدی، اقدامات عمرانی چشمگیری در بخش تأسیسات و خدمات زیربنایی همچون شبکه حمل و نقل، آب، برق، گاز، مخابرات، شبکه خدمات تجاری، رفاهی، اقامتی و تاسیس نهادها و سازمان های اجرایی و اداری صورت گرفته است. این بازارچه ضمن افزایش انگیزه برای سکونت، افزایش اشتغال، کاهش محرومیت و فقر، کاهش مهاجر فرستی منجر به کاهش گرایش مرزنشینان به قاچاق کالا و مواد مخدر شده است. همه این نتایج منجر به بهبود نسبی شاخص های امنیت و توسعه در منطقه شده است.

موقعیت جغرافیایی که شامل موقعیت های ثابت و نسبی می گردند همواره بر قدرت ملی کشورها و به تبع آن در امنیت ملی هر کشور تاثیرات فراوانی از خود نشان داده و سبب تحولات گسترده¬ای در کشورها خواهد شد. کشور ایران نیز به عنوان یک قدرت منطقه ای با واقع شدن در یک موقعیت بسیار حساس به لحاظ ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی هموراه یکی از پر چالش ترین موقعیت های جغرافیایی را در طول تاریخ داشته است. بر اساس مطالعات نگارنده موقعیت جغرافیایی ایران به گونه ای است که در زمان¬هایی که کشور قدرت داشته است باعث افزایش منزلت ژئوپلیتیکی آن گردیده و در مواقعی که حکومت سیاسی ضعیف بوده کشورهای سلطه گر بر آن تسلط پیدا کرده و از آن سوء استفاده های گوناگونی کرده اند. در نتیجه با توجه این مطلب می توان گفت موقعیت جغرافیایی به شکل مستقیم سبب افزایش یا کاهش امنیت ملی نیز می گردد. اگر حکومت توانایی استفاده از موقعیت ویژه خود را داشته باشد این مزیت نسبی تبدیل به قوت خواهد شد و بر امنیت ملی کشور می افزاید اما اگر حکومت نتواند از موقعیت طبیعی و استراتژیکی خود بهره ببرد دیگر کشورها این موقعیت را از دست نداده و قدرت¬های فرامنطقه ای از آن به نفع خود استفاده می¬کنند و سبب کاهش امنیت ملی خواهد شد.

پیشرفت های فناوری های نظامی و تجربه جنگ های نیم قرن اخیر نشان می دهد که همواره شهرها به دلیل وجود مراکز تجمع سرمای? مادی و انسانی و همچنین وجود تاسیسات و مراکز حیاتی ، حساس و مهم جزو هدف های اولیه و اساسی برای دشمن در هنگام جنگ محسوب می شوند. برای مقابله با این نوع تهدیدات و حملات، پدافند غیر عامل یکی از موثرترین و پایدارترین روش های دفاع محسوب می شود؛ به عبارت دقیق تر ، یکی از کاربردهای اساسی پدافند غیر عامل ، حفاظت از شهرها و شهروندان در مقابل حملات نظامی و تروریستی است. در این چارچوب لازم است ، ضمن تبیین انواع تهدیدات نظامی و تروریستی، مهمترین مناطق ، تاسیسات و مراکز مورد تهدید در شهرها مورد بررسی و شناخت قرار گیرد تا مسئولین و نهادهای مربوطه با انجام اقدامات پدافند غیر عامل به مقابله با تهدیدات برخیزند. محدوده مورد مطالعه این پژوهش شهر کاشان است. این شهر به عنوان دومین شهر مهم استان اصفهان و از جمله شهرهای مهم صنعتی، اقتصادی و امنیتی کشور بوده که نیاز اساسی به رعایت اصول و ملاحظات پدافند غیر عامل می باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی، از نوع کاربردی-عملیاتی می باشد که با استفاده از اطلاعات کتابخانه ای و میدانی از وضعیت مراکز حیاتی ، حساس و مهم شهر کاشان در خصوص میزان در خطر بودن آنها در مقابل حملات نظامی و تروریستی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهد . نتایج این پژوهش نشان می دهد که برخی از مراکز، زیرساخت ها و تاسیسات شهر کاشان از جمله زیرساخت سوخت، برق، آب و خدمات اضطراری نسبت به بقیه مراکز و تاسیسات این شهر متناسب با اصول و ملاحظات پدافند غیر عامل نبوده که همین عامل باعث تهدید بیشتر این مراکز در مقابل حملات نظامی و تروریستی شده و آسیب پذیری این مراکز را در مواجهه با حملات و نفوذ دشمن افزایش داده است.

چکیده: در جغرافیای سیاسی، اگر به عوامل سرزمین، حکومت و ملت به عنوان عناصر بنیادین کشور نگریسته می¬شود، بدون تردید، پایتخت نیز به عنوان مرکز و محور نیروی محرکه آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. پایتخت¬ها به عنوان محل تجلی کارکردهای نظام¬های اجتماعی، از اهمیتی قابل توجهی برخوردارند و موضوع تغییر پایتخت، انتقال و مکان¬یابی برای محل جدید موضوعی مرسوم و با سابقه¬ای تاریخی به شمار می¬آید. این در حالی است که هر دولتی، زمانی که پایتخت خود را فاقد کارایی لازم در سیستم جغرافیای سیاسی کشور و نظام ژئوپلیتیک جهانی ببیند، سعی خواهد نمود تا با انتقال پایتخت به مکان جدید مشکل را در گستره جغرافیای سیاسی کشور بر طرف سازد. در حال حاضر پایتخت ایران(تهران) با مشکلاتی مواجه شده که باعث شده تا بحث انتقال پایتخت در کشور مطرح شود. در این پژوهش مسائل مرتبط با تغییرات پایتخت و عوامل تأثیرگذار در روند توسعه کشور با بهره¬گیری از تحقیقات و نظرات متخصصین به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج زیر بدست آمد: حفظ تهران به عنوان پایتخت و اتخاذ و پیاده¬سازی سیاست قطبهای کارکردی که تقریباً تمام پهنه جغرافیایی کشور را شامل شود. حفظ تهران به عنوان پایتخت و دادن اختیارات به سطوح پایین¬تر قدرت و اتخاذ سیاست حکومت محلی در قالب نظام بسیط غیرمتمرکز. سیستم چند پایتختی که بخشی از وظایف پایتخت بین دو یا سه شهر تقسیم شود. در اولویت آخر انتقال پایتخت از تهران. واژگان کلیدی: پایتخت، ایران، انتقال پایتخت، توسعه

فضای جغرافیایی و به¬تبع آن ارزش¬های فضا، نقشی مهم در رفتار کشورها دارد و الگوهای رفتاری متفاوتی مانند همکاری، تعامل، رقابت و ستیز را می¬آفریند. این تحقیق به بررسی و تحلیل اهداف و منافع ژئوپلیتیکی رابطه ایران و ترکیه با ازبکستان می¬پردازد. روش انجام تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه¬ای (اسنادی) می-باشد. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بر یافته های کتابخانه ای نشان میدهد که موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی ازبکستان در سه سطح منطقه ای، فرامنطقه ای وجهانی عامل رقابت قدرتها و تاثیرگذاری در رابطه آنها با این کشور می باشد. منابع انرژی به همراه عامل خطوط انتقال انرژی، کالا، بازار مصرف، و بسترهای مهم ژئو اکونومیکی، ژئوکالچری در این کشور مهم ترین عامل در رقابت قدرتها بویژه کشور ایران و ترکیه که به عنوان قدرتهای منطقه ای می باشند، محسوب می گردد. برپایه یافته های تحقیق این نتیجه حاصل شد که، کشورهای ایران و ترکیه برای نفوذ در منطقه دارای اهداف گوناگون بوده اند و برای رسیدن به این اهداف از ابزارهای گوناگونی بهره گرفته اند، که در این بین ترکیه به دلیل استفاده مناسب از فرصت ها و همچنین عدم وجود محدودیت برای ترکیه در منطقه و جامعه جهانی، موفق تر از ایران بوده است. ایران نیز با توجه به محدودیت ها، تحریم ها و برداشت غلط از اسلام سیاسی ایران و همچنین عدم وجود برنامه-ی مشخص و علمی برای حضور در منطقه، نتوانست از ابزارهای مناسب موجود بهره ببرد و در منطقه نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشته باشد. و از طرفی هر دو کشور نیز نتوانسته اند از زمینه هایی که می توانستند برای حضور در منطقه بایکدیگر همکاری داشته باشند، استفاده کنند.

چکیده: سالمند شدن جمعیت نتیجه ی روندهای متفاوت است. تقریبا تمامی کشورهای دنیا دوره ای را با باروری و زاد و ولد بالا پشت سر گذاشته و یا در حال گذار از آن هستند، طبیعتا تعداد افراد بیشتری نسبت به گذشته همزمان و در یک مقطع به مرحله ی پیری می رسند. بنابراین سالمند شدن جمعیت و مشکلات اقتصادی و اجتماعی متاثر از آن کشورهای جهان را وادار به بررسی راه حل های مختلف به منظور فائق آمدن بر مشکلات مرتبط به مسن شدن جمعیت نموده است. هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت شهر مشهد جهت تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند می باشد. این تحقیق کاربردی و از دسته تحقیقات توصیفی-پیمایشی است. روش تحقیق به صورت ترکیبی دو مرحله ای جهت تقویت نتایج می باشد. در ابتدا با مطالعات میدانی(پرسشنامه استاندارد سازمان بهداشت جهانی) و با مشارکت 384 نفر از سالمندان در سه منطقه ی منتخب از مناطق 13 گانه ی شهرداری مشهد که به شیوه ی خوشه بندی انتخاب شده اند و 43 نفر از مدیران و کارشناسان امور شهری، وضعیت هشت شاخص اصلی شهرهای دوستدار سالمند در مشهد از جمله: فضاهای باز شهری، ساختمان ها و مکان های عمومی، حمل و نقل شهری، ایمنی و سهولت تردد، مشارکت و ارتباطات اجتماعی، احترام اجتماعی، فرهنگی-تفریحی و بهداشتی درمانی مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس اطلاعات به دست آمده با نرم افزار spss تحلیل و ارزیابی شد که از آزمون های t تک نمونه، آزمون لوین، آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شده است. همچنین در مرحله ی بعد با به کارگیری مصاحبه های نمیه ساختاریافته با 14 نفر از مدیران و کارشناسان مربوطه که به روش گلوله برفی انتخاب شدند، داده هایی به دست آمد که از طریق آنالیز موضوعی و کدبندی تحلیل شد. نتایج کمی و کیفی پژوهش حاضر نشان می دهد که به طور کلی شهر مشهد از حد متوسط شاخص های شهر دوستدار سالمند پایین تر است و در وضعیت مساعدی قرار ندارد. در بین شاخص های هشت گانه ی تحلیل شده، از دیدگاه سالمندان شاخص احترام اجتماعی و ساختمان ها و مکان های عمومی و مذهبی در بهترین وضعیت قرار دارد، هرچند که همچنان تا وضعیت ایده آل فاصله وجود دارد. مابقی شاخص ها در حد بسیار ضعیف از دیدگاه سالمندان ارزیابی شده اند. این در حالی است که نتایج کمی و کیفی حاصل از نظرات مدیران شهری بیانگر ایده آل بودن وضعیت شهر مشهد به استثنای شاخص حمل و نقل درون شهری و بهداشتی- درمانی است.

در عصر حاضر انرژی کالایی راهبردی محسوب می شود که تامین و حفظ امنیت آن یکی از اولویت ها در عرصه امنیت داخلی و بین المللی و همچنین اقتصاد جهانی می باشد. انرژی از سویی کارکردی سیاسی و بهتبع آن جنبه کسب، حفظ و تداوم قدرت و امنیت دارد و از سوی دیگر یکی از مولفه های تاثیرگذار و مهم در روابط کشور ها به حساب می آید. با توجه به رویدادهای اخیر سیاسی و اقتصادی در جهان، ژئوپلیتیک انرژی نقشی راهبردی تر از همیشه در صحنه معادلات جهانی ایفا می نماید و اهمیت آن برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان غیرقابل انکار است. ایران با برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز در جهان و باداشتن تجربه طولانی در حوزه انرژی و موقعیت جغرافیایی مناسب، در خلیج فارس و دریای خزر و همسایگی با آسیای مرکزی، از امکان ایجاد پیوند میان منابع انرژی خود از جنوب، شرق و شمال شرقی به وسیله خطوط لوله به مصرف کنندگان آسیایی، برخوردارست. ایران 157 میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت جهان را در اختیار خود دارد که پس از عربستان سعودی بیشترین ذخایر نفت را به خود اختصاص داده است، همچنین 18 درصد از ذخایر گاز جهان نیز در اختیار ایران است که مقام دوم در جهان را به خود اختصاص داده است. موقعیت ایران به ویژه در بخش گاز اهمیت بیشتری دارد، زیرا از یک سو گاز در استراتژی امنیت انرژی مصرف کنندگان آسیایی جایگاهی ویژه یافته است و از دیگر سو ایران از دومین منابع گاز جهان و موقعیت جغرافیایی برتر در منطقه غرب آسیا برخوردار می باشد. یکی از راه هایی که ایران می تواند ضریب امنیت ملی خود را افزایش دهد، توجه به سیاست خارجی مبتنی بر امنیت انرژی است. با توجه به ماهیت پژوهش روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و تحلیل برمبنای اطلاعات گردآوری شده از مطالعات کتابخانه ای و عملیات میدانی و پرسشنامه صورت گرفته که پس از جمع آوری اطلاعات و داده ها و نتایج حاصل از پرسشنامه ها و مصاحبه ها با استفاده از مدل swot و با به کارگیری نرم افزار spss نتایج تجزیه و تحلیل حاکی از آن است که وابستگی معناداری بین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و مقوله انرژی و اینکه انرژی نقش تعیین کننده ای در مناسبات سیاسی به خود اختصاص داده، وجود دارد.

عوامل متعددی بر روند اتخاذ تصمیمات در سیاست خارجی کشورها تاثیرگذارند. یکی از مهمترین عوامل که به وجود آورنده ی فرصتها و تهدیدهای متعدد است، عوامل جغرافیایی می باشند که اثرات پایداری را بر سیاست خارجی و روابط بین کشورها می گذارند. جمهوری اسلامی ایران کشوری منحصر به فرد از لحاظ منابع انرژی و معدنی، موقعیت جغرافیایی، جایگاه ژئوپلیتیکی، سابقه فرهنگی و تمدنی و...می باشد که این موارد ظرفیت مناسبی را برای دستیابی و پیشبرد اهداف و منافع ملی در اختیار این کشور قرار می دهد.در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد، تاثیرگذاری عوامل جغرافیایی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چهار دسته شاخص های ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی، ژئوکالچر و ژئواکونومیکی مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس اطلاعات پرسشنامه مهمترین زیرشاخص های هرگروه تعیین گردید. با این وجود بررسی ها نشان داد که علی رغم اهمیت عوامل جغرافیایی و ژئوپلیتیکی، مولفه های ایدئولوژیک بر روند سیاست خارجی ایران حاکم بوده است و نه تنها از مولفه های جغرافیایی و ژئوپلیتیک به صورت صحیح استفاده نشده است و بلکه این مولفه ها خود منبع تهدید و چالش علیه منافع و امنیت ملی ایران شده¬اند.

مرزها پدیده هایی هستند که اساساً ماهیتی انسانی دارند که انسان به واسطه ی درک اختلاف های میان خود، آنها را ترسیم می کند و در زمینه ی مطالعاتی جغرافیای سیاسی، به عنوان یکی از موضوع های محوری شمرده می شود. در این میان رودها نیز میتوانند نقش مرز طبیعی را ایفا نمایند. رودهای مرزی به آبراههایی اطلاق میگردد که مرز میان دوکشور یا چند کشور را تشکیل میدهند. موضوع آب و تاثیرات آن بر زندگی انسانها نیازی به تجزیه و تحلیل ندارد. نقشه ی جهان بیانگر عدم انطباق مرزهای سیاسی با رودخانه های مرزی میباشد. با عنایت به تحولات اقلیمی و اقتصادی، رشد جمعیت شهری، گسترش صنعت و تکنولوژی میتوان بیان نمود، که در اواسط قرن حاضر مردم جهان بحران آب را تجربه نمایند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ظهور5 جمهوری در حوزه ی رودهای آمودریا و سیردریا میتوان گفت که موازنه ی انرژی در منطقه بهم خورد و کشورها میراث دار مدیریت نامنسجم و نادرست اتحاد جماهیر شوروی شدند. معمولا کشورهای علیای رودها با ایجاد سدهای عظیم درصدد تولید برق آبی، ذخیره سازی آب برای تامین امنیت غذایی خود و انحراف رودها با کمک قدرتهای فرامنطقه ای هستند. درحالیکه کشورهای پایین دست از آب درجهت گسترش زمینهای کشاورزی برای جمعیت درحال رشد خود بهره برداری میکنند و این عدم توازن در بهره برداری از منابع آب رودهای مرزی خود به مهم ترین منبع تنش میان کشورهای منطقه بدل شده است. این پایان نامه با روش توصیفی تحلیلی به دنبال بررسی اختلافات هیدروپلتیکی کشورهای حوزه ی رودهای آمودریا و سیردریا است و درنهایت نشان میدهد که مهم ترین دلایل بروز و تشدید اختلافات مرزی ناشی از عدم مدیریت صحیح، سدسازی های گسترده، تغییرات آب و هوایی، دخالت قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای، رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی و تک محصولی بودن کشاورزی منطقه میباشد.

از ضروریات اصلی پایداری جوامع، وجود امنیت همه¬جانبه در آنها می¬باشد. دشمنان هر حکومت برای براندازی آن از ابزارها و روش¬های مختلفی استفاده می¬کنند تا امنیت و ثبات کشورها را با چالش مواجه کنند. یکی از این روش¬ها و ابزارها در عصر حاضر که به عصر ارتباطات مشهور است، استفاده از فضای سایبر است. جهانی شدن ارتباطات و اطلاعات و افزایش نقش فضای سایبر در زندگی مردم جهان، سبب شده فضای سایبر یکی از منابع مهم کسب، حفظ و افزایش قدرت ملی به شمار رود. از طرف دیگر، در راستای حفاظت و ارتقای امنیت ملی جوامع، ضروری است تا عملکرد و تأثیرات فضای سایبر در زمینه¬های ایجاد یا سلب امنیت را مورد تحلیل و بررسی قرار داد. در این راستا در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل نقش فضای سایبر بر امنیت ملی جوامع پرداخته و این نتیجه حاصل شد که فضای سایبر از طریق حمله به سیستم¬های حساس بانکی، اعتیاد جوانان به اینترنت، بحران هویت، ایجاد اختلاف و تعمیق تضادهای فرهنگی، قومی و مذهبی، پخش شایعات، جاسوسی و ... در ایجاد ناامنی-های متعدد اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و سیاسی – نظامی اثرات قابل توجهی دارد.

امروزه دولت محلی به واقعیتی انکار ناپذیر و ضرورتی رو به گسترش در جهان تبدیل شده است به طوری که گرایش فزاینده ای به اجرای سیاستهای تمرکز زدایی در بیشتر کشورهای دنیا مشاهده میشود و حکومت ها ناگزیر از ایجاد و به رسمیت شناختن سازمان ها و نهاد های سطح محلی به عنوان جزء ساختاری حکومت هستند. چهار بعد سیاسی- قانونی، اجتماعی- فرهنگی، جغرافیایی و اقتصادی- مالی در پژوهش های مختلف به عنوان ابعاد دولت محلی معرفی شده اند. در این پژوهش تلاش شده است تا مهمترین عوامل و زمینه های شکل گیری دولت محلی در ایران با استفاده از روش سیستمی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به منظور مشخص شدن روابط علی و معلولی هر یک از عوامل چهار گانه با یکدیگر و با سیستم کلی از نرم افزار vensim جهت مدلسازی استفاده شده است. این تحقیق کاربردی و از دسته تحقیقات توصیفی- پیمایشی است. روش این تحقیق به صورت ترکیبی دو مرحله ای می باشد. در ابتدا توسط مطالعات میدانی پرسش نامه و با آنالیز توصیفی و استنباطی داده ها با استفاده از نر افزار spss درجه تأثیر عوامل حیاتی تأثیرگذار بر شکل گیری دولت محلی مشخص شد. سپس با استفاده از t تک نمونه و به ارزیابی میزان تأثیر ابعاد چهارگانه پرداخته شد ومیزان تأثیر هر یک از ابعاد برای شکل گیری دولت محلی مورد ارزیابی قرارگرفته است. در ادامه با استفاده از آزمون فریدمن به اولویت بندی میزان تأثیر هر یک از ابعاد چهارگانه و رتبه بندی میزان تأثیر این ابعاد و عوامل مربوط به هر بعد پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که هر کدام از ابعاد یاد شده به صورت یک زیر سیستم عمل می کنند و شکل گیری موفق دولت محلی در ایران در گرو ارتباط پویا بین هر چهار زیر سیستم یاده شده و تقویت آنها است .علاوه بر این، بعد سیاسی- قانونی از میان ابعاد یاد شده تاثیر بیشتری در شکل گیری دولت محلی در ایران دارد. در مجموع وضعیت فعلی عوامل کلیدی در ایران برای شکل گیری دولت محلی مناسب ارزیابی شده است.

در عصر حاضر وقوع مکرر پدیده های مخرب جوی و تغییرات و وردایی های بزرگ مقیاس آب و هوایی، زندگی و حیات بشری را در مقیاس های منطقه ای تا جهانی به شدت از خود متأثر ساخته است. بدین ترتیب در دهه های اخیر به دلیل تاثیر مخرب برخی از فعالیت های نابخردانه بشر، ما شاهد وقوع مکرر پدیده های مخرب جوی و تغییرات آب و هوایی در مقیاس جهانی، منطقه ای و محلی هستیم. گرم شدن کره زمین، بروز و تداوم خشکسالی ها، وقوع طوفان ها و سیلاب های ویرانگر، افزایش امواج گرمایی و توفان های گردوغباری، بالا آمدن سطح آب دریاها و افزایش وقوع پدیده های حدی در جو از جمله چالش های اساسی هستندکه عمدتا به دلیل بروز تغییرات آب و هوایی ایجاد گردیده اند. تغییرات آب و هوایی با تاثیرگذاری بر الگوی پراکنش امراض و بیماری ها، بروز قحطی، کاهش منابع آب و تشدید درگیری ها و نزاع ها بر سر منابع آب و غذا، امنیت جوامع انسانی را در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مورد تهدید جدی قرار داده است. این تحقیق تلاش دارد با بکارگیری روش توصیفی –تحلیلی، جایگاه و نقش تغییرات آب و هوایی دهه های اخیر بخصوص افزایش سطح آب دریاهارا در ابعاد مختلف سیاسی- امنیتی و اقتصادی در نواحی ساحلی و داخلی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد .

مرز سیاسی به پدیده ای قضایی اطلاق می شود که منعکس کننده قلمرو حاکمیت یک دولت بوده و مطابق قواعد خاص در مقابل حرکت انسان ، انتقال کالا یا نشر افکار مانع ایجاد کند. مرزهای سیاسی دارای کارکرد های متفاوتی هستند از جمله جداکنندگی ، یکپارچه سازی ، کشمکش ، ارتباط و ... اما مهمترین نقش مرز ایجاد مانع و جلوگیری کردن از ورود متغیرهای ناخواسته است تا به این وسیله امنیت کشور از حیث سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و نظامی دچار تهدید واقع نشود. در بین مرزهای کشور، مرزهای شرقی ایران با افغانستان به دلیل وجود متغیرهای مختلفی نتوانسته آنطور که شایسته و بایسته است در مقابل تردد های غیرمجاز افراد ، کالا و ... مانع ایجاد کند به طوریکه در اواخر سال 1379 ناامنی های تسری یافته از مرز شرقی زندگی را بر ساکنین مناطق مرزی دشوار ساخته است.