تعاونی های فرش دستباف با هدف حمایت از قشر محروم و مولد قالیباف کشور و سازماندهی آن ها در قالب نظام تعاون به منظور دستیابی به عدالت اجتماعی و اقتصادی در این هنر و صنعت ملی تشکیل شده اند. با توجه به اهداف تعاونی های فرش دستباف، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش این تعاونی ها در بهبود وضعیت اقتصادی - اجتماعی قالیبافان استان همدان به شیوه پیمایش- توصیفی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق را مجموع اعضا تعاونی های فرش دستباف استان تشکیل می دهند که بر پایه فرمول کوکران 214 نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین با توجه به هدف تحقیق به تعداد برابر (214n=) از قالیبافان غیرعضو تعاونی نیز جهت مقایسه وضعیت اقتصادی- اجتماعی دو گروه انتخاب شدند. روش نمونه گیری به صورت انتساب متناسب طبقه ای و در مرحله بعد به صورت تصادفی بوده است. مهمترین ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود که روایی آن توسط متخصصان تأیید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 81/0 برآورد شد. نتایج حاصل از آزمون t و من ویت نی نشان داد که بین قالیبافان عضو و غیرعضو تعاونی ها به لحاظ شاخص های اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی تفاوت معنی دار در سطح 1 درصد وجود دارد. به طوری که قالیبافان عضو تعاونی از وضعیت بهتری در مقایسه با قالیبافان غیرعضو برخوردار هستند. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی نیز نشان داد بین عضویت در تعاونی و برخورداری از خدمات بیمه، دریافت وام و تسهیلات قالیبافی و شرکت در دوره های آموزشی رابطه مثبت و معنی داری در سطح 1 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد متغیرهای آگاهی اجتماعی، دسترسی به وام و تسهیلات قالیبافی، سطح دانش و آگاهی تخصصی، دسترسی به مواد اولیه و ابزار قالیبافی و تعامل اجتماعی به ترتیب مهمترین سازه های متمایز کننده دو گروه قالیبافان عضو و غیرعضو تعاونی های فرش دستباف هستند و 40 درصد از واریانس نمره تشخیصی توسط این 5 متغیر تبیین می شود. براساس نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه متغیرهای مشکل در فروش فرش دستباف، قیمت مواد اولیه تعاونی، میزان رضایت از شغل قالیبافی، نقش واسطه ها در فروش فرش، سابقه قالیبافی و آگاهی اجتماعی در مجموع حدود 3/56 درصد از تغییرات متغیر وابسته (درآمد حاصل از قالیبافی) را پیش بینی می کنند و متغیرهای میزان ارتباط با تعاونی فرش دستباف، میزان رضایت از شغل قالیبافی و سطح دانش و آگاهی تخصصی در مجموع 5/51 درصد از تغییرات متغیر وابسته (آگاهی و تعامل اجتماعی) را تبیین می کنند. در مجموع با توجه به نتایج بدست آمده تعاونی-های فرش دستباف نقش موثری در بهبود وضعیت اقتصادی - اجتماعی قالیبافان استان داشته اند.