آشنایی زدایی حاصل فرایندهای خاصی نظیر هنجارگریزی و انحراف از فرم زبان است که برگرفته از مباحث نقد صورت گرایی است و در سه سطح زبان، مفهوم و اشکال ادبی عمل می کند. در حالت عادی، زبان موجب عادی شدن و کلیشه شدن ادراکات و واکنش ما به متن ادبی می شود که در برگیرنده تجربه های انسانی است و در نتیجه، جاذبه خود را از دست می دهد. در هنر داستان نویسی، آشنایی زدایی از راه بیان دیدگاه شخصیت ها، کاربرد زبان و گزینش طرح ممکن می شود. نویسنده با گزینش لحظاتی از رخدادهای داستان و ترکیب آنها در طرح همه چیز را شگفت آور می کند. شهریار مندنی پور به عنوان یکی از مدرن ترین نویسندگان نسل سوم ایران شناخته شده است. فضای داستان های او در هاله ای از ابهام و پیچیدگی قرار دارد به طوری که خواننده باید بارها و بارها آن را بخواند تا بتواند رخدادهای معمول آن را کشف و درک نموده، آنها را به صورت پیرنگی معمول بازگو کند. راز مبهم بودن داستان های شهریار آشنایی زدایی است که در عناصر داستانی او از قبیل طرح، زبان، شخصیت، زاویه دید، فضا و صحنه دیده می شود. نثر و زبان شهریار مندنی پور از لحاظ سبکی، معنایی، نحوی و نیز در زمینه های دیگر سرشار از آشنایی زدایی است؛ همین موجب می شود، زبان داستانی او زیبا و برای خواننده گیرا باشد. هدف از این تحقیق شناخت آشنایی زدایی و چگونگی آن در داستان کوتاه است، که در دو مجموعه اثر داستانی (مومیا و عسل و شرق بنفشه) شهریار مندنی پور مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

این رساله تصحیح،تدوین و تحشیه نسخه ای خطی با عنوان رموزطاهرین(رموزات مثنوی)از شاعر و شارح شیعی قرن دوازدهم هند،باقرعلی خان است،ازآنجاکه نسخ? منحصر به فرد رموزطاهرین به مرور زمان درحال ریختگی و نابودی قرار دارد و همچنین این نسخه،گزیده و شرح منظومی بر مثنوی مولانا جلال الدین بلخی است،در اهمیت و ارزش تصحیح آن جای صحبت باقی نمی ماند.از دیرباز تا به امروز یکی از اقدامات اساسی و بنیادین در عالم علم و ادب احیای نسخ خطی بوده است.دخل و تصرف خودسران? کاتب،اضافات نابجای برخی حاشیه نویسان و خوانندگان،افتادگی ها و ریختگی ها،دشواریهای بسیاری را موجب شده،به همین سبب هرکسی را حوصله و یارای پا گذاشتن دراین حیطه عظیم نبوده است.تصحیح و تنقیح افزون بر اطلاعات گسترده قریحه ای نقادانه و نکته سنج،روشی علمی و دقت و احتیاط بسیار می طلبد. برهمین اساس تلاش شد تا روشی محققانه و انتقادی به کار گرفته شود.ازاین رو پس از بازنویسی و تصحیح اولیهکل نسخه و به دست آوردن مطالبی اندک،برای تکمیل اطلاعات به آثار مکتوب آن دوران،کتابهای کمکی و بویژه مثنوی معنوی مراجعه شد.پس از کسب آگاهیهای بیشتر نگارنده دوباره نسخه را بازخوانی کرده و موارد بسیاری را اصلاح و تعدیل نموده و درگام بعدی آیات،احادیث،ابیات مثنوی،ابیات دیگر شعرا،اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، فلسفی،کلامی،فقهی و...،لغات،ویژگیهای کلی اثر،ویژگیهای سبکی و رسم خطی را استخراج کرده است. پیش از پرداختن به شرح احوال شارح و ویژگیهای کلی و جزئی شرح آن،از اوضاع و احوال تاریخی،وضعیت تشیع و عرفان،همچنین وضع زبان فارسی و شرح نویسی بر مثنوی در شبه قاره هند سخن به میان آمد تا خواننده با فضای حاکم بر آن سرزمین درآن دوران آشنایی حاصل کند و براحتی ارتباط مناسبی با شارح وشرح آن برقرار سازد.افزون بر این در بخش پایانی مقدمه برای نشان دادن نقاط ضعف و قوت رموزطاهرین،چند شرح مشهورهندی برمثنوی برگزیده و مقایسه ای اجمالی با آنها صورت پذیرفت.معنی و شرح لغات دشوار،اصطلاحات و تعبیرات عرفانی،فلسفی،کلامی،فقهی...و توضیح نکات ضروری ولازم و همچنین مأخذ ابیات دیگرشاعران-که شاعردر منظومه خود از آن بهره برده است- در تعلیقات آورده شده است.

سفینه تبریز از جمله کهن ترین مجموعه های خطی است. این مجموعه مشتمل بر 209 کتاب و رساله است که در حدود سالهای 721 تا 723 ق تحریر شده است. از آن میان 7 رساله منحصر به فرد و نادر از مجموعه رساله ها مقدمه نویسی، تصحیح و تحشیه می شود. نویسنده فاضل و پرکار این مجموعه، ابوالمجد محمد بن صدرالدین تبریزی ملکانی قرشی است. سفینه تبریز آینه ای از وضع فرهنگی تبریز، در باشکوه ترین دوران حیات فرهنگی آن یعنی در نیمه دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. پنج رساله از مجموع هفت رساله مذکور، پندنامه است که سه تای آنها از پندهای پهلوی نشأت گرفته اند، (پندهای تاج انوشروان و کلمات بزرگمهر یک و دو) و دو رساله دیگر کلمات خواجه عبدالله انصاری، مشتمل بر پندهای اسلامی است. رساله خواص الاحجار نیز مشتمل بر نام هفتاد نوع سنگ گرانبهاست که بعد از معرفی مختصر سنگ ها چنانکه از نام اثر هویداست خواص درمانی آنها را ذکر کرده است. فرهنگنامه ای از خواص درمانی سنگ ها و روش درمان بیماری ها از طریق آنها تهیه شد. البته شایان ذکر است که بخش پایانی این رساله افتادگی دارد. رساله عقاید الفرق نیز هفتاد فرقه منشعب از اسلام را معرفی می کند و هر چند بی نظمی هایی در ترتیب فرق آن دیده می شود، لکن چون برخی از فرق گمنام را شرح می دهد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از میان این رساله ها پند نامه تاج انو شروان و کلمات خواجه عبدالله انصاری مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفت. لازم به ذکر است که سفینه تبریز نسخه اساس قرار گرفته است.

هدف پایان نام? حاضر این است که تأثیر پذیری متون اخلاقی فارسی از سد? سوم تا هفتم هجری را در چهار اثرمنتخب (قابوسنامه، کیمیای سعادت، کلیله و دمنه و گلستان) از کلام حضرت علی(ع) در نهج البلاغه مورد بررسی قرار دهد. با توجه به اینکه ازهمان ادوار نخستین ادب فارسی، سخنوران و ادیبان اثرخودرا با سخنان حضرت آراسته اند و جهت حرمت بخشی به آثار خود و جاویدان ساختن آنها به دامن قرآن و حدیث آویخته اند، هرچهار اثر نامبرده به نوعی از سخنان علی (ع) تأثیر پذیرفته اند، گاه عین کلام حضرت را در اثر خویش نقل کرده اندو گاه مفهوم سخن را عنوان ساخته اند. البته این تأثیر پذیری بیش از هر چیز از مفهوم است تا منطوق.میزان این تأثیرپذیری به نظر می رسد در کیمیای سعادت بیشتر باشد چرا که دایر? مباحث اخلاقی در این اثرگسترده تر است و به جزئیات بیشتری توجه دارد. این تأثیر در گلستان سعدی به علت آمیختگی نظم و نثر و بهر? ادبی بیشتر دشوارتر حس می شود، اما به صورت ترجمه، تفسیرومضمون برداری و برآیند سازی مشهود است.

حکیم نظامی گنجوی، بزرگترین شاعر نوآور قرن ششم هجری است. این شاعر توانا در منظومه های خود هنر خود را در نوآوری و آوردن اوصاف و تصاویر بدیع و بی بدیل به اوج رسانده است. خمسه او نیز از آثار معتبر ادب فارسی است که به دلیل اهمیت، تقلیدهای فراوانی از آن صورت گرفته است. یکی از منظومه های خمسه وی، خسرو و شیرین است که از پیچیده ترین و پر ابهام ترین آثار غنایی ادب فارسی محسوب می شود. این منظومه، هم به لحاظ محتوا و هم به لحاظ الفاظ و ترکیبات نو و تازه، دارای اهمیت و جایگاه ویژه ای است. نظامی این افسانه را در قالب ترکیبات و اصطلاحاتی نو ریخته و شکلی بی نظیر به آن بخشیده است. به همین سبب صاحب سبک خاص شده است و معانی اغلب ترکیبات تازه او در هاله ای از ابهام قرار دارد. از دیرباز نسخ متعددی از این منظومه، طی قرن های مختلف فراهم شده است و امروز نیز بزرگان و استادان ادب فارسی، سعی کرده اند با استفاده از این نسخ، تصحیح و شرح مناسب و قابل قبولی برای این منظومه ارائه دهند. اما به دلیل دشواری سخن نظامی و با وجود تلاش فراوان این بزرگان هنوز ابیات زیادی از این منظومه دچار ابهام است و در بعضی از موارد این ابهام برطرف نشده است . به دلیل اهمیت فراوان نظامی و نیز با توجه به جایگاه شرح نویسی در متون مختلف ادبی، بر آن شدیم تا در این پایان نامه به نقد و بررسی شروح خسرو و شیرین نظامی بپردازیم و ضمن بیان نقاط قوت و ضعف موجود در این شروح و بررسی اختلاف نظرهای شارحان، در حد توان خود گرد ابهام را از پیرامون ابیات این اثر بزداییم. شروح مورد بررسی ما در این پایان نامه عبارتند از: شرح مرحوم حسن وحید دستگردی، شرح دکتر بهروز ثروتیان، شرح دکتر برات زنجانی، گزیده عبدالمحمد آیتی و... کلمات کلیدی: نقد، شرح و بررسی ابیات، نظامی، خسرو و شیرین.

شعر دفاع مقدس که باپشت سر نهادن توفانهای سهمگین در وادی خون و خطر و با گذر از فصلهای زرد و سرخ ،به رشد و بالندگی سزاوار خود رسیده و شاخه های تنومند و پربارش را بر فراز شقایق زاران همیشه سبز فرا گسترده است ،نهالی است برآمده از سینه ی خاک شهیدستان متبرک که در حوالی یکه تازی خنجرها و آشوب زخمها قد برافراشته.شعری که شکوهمند است و معطر ،شعری که در عین داشتن عناصر مطلوب شاعرانه چون اندیشه ،خیال و تصور مبین جلوه های ملموس حماسه ها در میدانهای نبرد و مبارزه و نیز تصویر گر استواری، اراده و ایمان روشن و خلل ناپذیر کفرستیزان اسلام و همچنین توانایی ملتی مقاوم در پاسداری از آرمانهای مقدس خویش و حفظ حیثیت اسلام در برابر تهاجم رگبارهای نامردی و کفر جهانی است. در این پایان نامه سعی بر این شده که به بررسی شخصیتهای مذهبی در این اشعار بپردازیم و علاوه بر تحلیل اشعار شاعران دفاع مقدس، به بررسی میزان تاثیر هریک از شخصیتها در شعر دفاع مقدس بپردازیم.

"کرامت" در میان صوفیّه از مفاهیم کلیدی است که از همان ابتدا مورد بحث و مناقش? بسیار قرار گرفته است. این واژه در اصطلاح به معنای کارهای خارق العاده ای است که از اولیاء و مشایخِ عرفان سرمی زند و خالی از دعوی نبوّت است. در این پایان نامه نخست براساس شباهت های ساختاری قصّه های عامیانه و آنچه در متون صوفیّه به عنوان کرامت می شناسیم، تعریفی واحد از آنها زیر عنوانِ "قصّه های کرامت" ارائه شده است. سپس در دو متن اسرارالتوحید و تذکره الاولیاء، به تجزی? ساختاری این قصّه ها پرداخته و آنها را از لحاظِ زمان، مکان، زاوی? دید، پیش? اشخاص قصّه، شخصیّت پردازی، پایان بندی، عملکردهای اشخاص قصّه و ... مورد بررسی قرار داده ایم تا بتوانیم به نتایجی کلّی در آنها دست یابیم. در فصل های بعد به تحقیق در محتوای "کرامت" پرداخته و ضمن بازگشایی شباهات و تفاوت های آن با مفاهیمی چون سحر و اعجاز و ارهاص، نظریّات موافق و مخالف را دربار? آن طرح کرده ایم. پس از آن نیز در فصل ششم، نزدیکی های برخی اقسام آن را با خرافات نشان داده ایم. در پایان هم ضمن درج فهرستی از خلاص? این قصّه ها در دو اثر مورد بررسی، جداول و نمودارهای حاصل از تجزی? ساختاری این قصّه ها ارائه شده است.

ادبیات عامیانه، سرچشمه بسیاری از شاهکارهای ادبی است که با الهام از دانش های مردمی، رنگ ابدیت به خود گرفته است و به دلیل پیوندی که با جامعه و واقعیت دارد، ارزش و اهمیت بسیار دارد. داستان های عامیانه به عنوان جزئی از ادبیات عامیانه، روایت اجتماعی تمام جامعه است و پیشینه ای به قدمت تاریخ و زندگی جمعی انسان دارد. «سمک عیار»، پرارزش ترین و قدیم ترین داستان عامیانه بلند منثور فارسی است که علاوه بر داشتن نکات مفید و گرانبها در حوزه ادبیات، گنجینه ای از اطلاعات مردم شناسی و آداب و رسوم اجتماعی ایران تا قرن ششم را دربرمی گیرد. از آنجا که آفرینش هر اثر داستانی بر پایه شخصیت آن بنا می شود و گردانندگان اصلی جهان داستان، شخصیت های آن است، در این رساله با بررسی، تحلیل و طبقه بندی شخصیت های داستان سمک عیار، تصویری کلی از اقشار مختلف جامعه آن روزگار به دست آمد و با برشمردن ویژگی ها و عملکرد افراد هر طبقه، شناخت تازه ای از شخصیت های این اثر عامیانه حاصل شد. همچنین موثرترین طبقات شخصیتی در این داستان مشخص و جداول و نمودارهایی ارائه شد.

چکیده بیان الاسرار شیخ حسین زاهدی مشهدی شرح و ترجمه فارسی چهل باب از ابواب صدگانه مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه ،منسوب به امام جعفر صادق(ع)است. مصباح الشریعه مشتمل بر صد باب در معارف و مواعظ و اخلاق و آدابی است که برای سالکان راه دین مفید است.بنابر گفته شیخ حسین زاهدی در دیباچه نسخه،شیخ زین الدین مشهور به شهید ثانی توفیق تألیف آن را یافته است اما بنابر دلایلی این گفته رد شده است.از سلسله النسب صفویه(اثر دیگر شیخ حسین زاهدی) چنین بر می آید که وی از بازماندگان شیخ ابراهیم زاهد گیلانی،عارف مشهور قرن هفتم بوده و پس از فتح قندهار در سال 1059ه.ق(یک سال قبل از اتمام بیان الاسرار)وارد دربار شاه عباس دوم شده و تا زمان شاه اسماعیل نیز زنده بوده است. چهل باب شرح شده توسط شارح عبارتنداز:«معرفت،رضا،افتتاح الصلوه،صوم،حج،جهاد،ریاضت،اقتدا،توبه،ذکر،عزلت،صمت،نوم،زهد،تقوی،صدق،ورع،اخلاص،توکل،تفویض،یقین،حب الله،محب فی الله،شوق،راحت،حسن خلق،غض البصر،تکلف،اخذ وعطا،حزن،بر والدین،آفت علما،معرفت جهل،مدح و ذم،طمع،فساد،وسوسه ،صفت دنیا،حسد،خوف و رجا،حقیقت عبودیت».شیو? شرح وی که اولین و قدیمی ترین شرح مصباح الشریعه است بدین گونه است که نخست متن حدیث را می آورد و سپس با سربند «شرح»به ترجم? آن می پردازد.در ادامه با ذکر کلم?«بیان» و درموارد متعددی «فصل»به شرح و گزارش حدیث به روش عرفا پرداخته و روایات دینی و داستانهای صوفیه را با استناد به آیات و احادیث واشعار،به عنوان شاهد و تأییدی بر گفت? خود آورده است. از این اثر پنج نسخه بدست آمده است.در این رساله،کتاب بیان الاسرار را به شیو? التقاطی تصحیح و احیا نموده و در مقدم? اثر به معرفی مولف،آثار،شیو? تصحیح و...پرداخته ایم.در پایان نیز تعلیقات لازم مانند مأخذ آیات و احادیث و اشعار و...را آورده ایم.امید که مورد قبول صاحب نظر گردد. کلید واژه: بیان الاسرار،شیخ حسین زاهدی مشهدی،مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه،عرفان شیعی.

شاهنامه یکی از امّهات متون زبان فارسی است که در سالهای اخیر, بارها چاپ و تصحیح و شرح شده و گزیده هایی از آن در اختیار علاقمندان و خوانندگان قرار گرفته است. از آنجایی که شاهنامه یکی از متون درسی است و دانشجویان عمدتاً بدون تأمّل و دقّت, گزارشهای شارحان را می پذیرند, و شروح نوشته شده بر شاهنامه نیز خالی از اشکال نیست, انجام پژوهشی در زمینه بررسی و مقایسه شروح مهمّی که تاکنون بر این حماسه ملّی نگاشته شده است, لازم می نماید. در این پژوهش از بین شروح مختلفی که بر شاهنامه نوشته شده است, سه شرح که نسبت به سایر شروح از جهاتی برتری داشت, انتخاب و بررسی و مقایسه شده است. این شروح عبارتند از: 1. «یادداشتهای شاهنامه» از جلال خالقی مطلق که شامل شرح و گزارش ابیات دو دفتر نخست شاهنامه است. 2. «نامه باستان» میرجلال الدین کزازی که در ده جلد چاپ شده و در این پژوهش از جلد دوّم و سوّم آن استفاده شده است. 3. شاهنامه به قلم عزیزالله جوینی که مجموعه ای پنج جلدی است و جلد های سوّم و چهارم و پنجم آن مورد بررسی قرار گرفته است و ابیاتی که به نحوی مورد اختلاف شروح موردنظر بوده, آورده شده و کوشش شده است تا با دیدگاهی انتقادی گزارشها و ضبط های مناسبتر برگزیده شود. در مجموع از بین سه شرح مورد بررسی, «یادداشتهای شاهنامه» از دقّت بیشتری برخوردار است؛ البتّه این بدان معنی نیست که می توان تلاش و برخی از گزارشها و نکته های صحیح و مناسب دو شارح دیگر را نادیده انگاشت. به لحاظ اینکه شاهنامه مصحَّح دکتر خالقی مطلق از نظر اغلب شاهنامه پژوهان و صاحبنظران تصحیح فعلاً نهایی شاهنامه است, این متن به عنوان اساس و مبنای کار قرار گرفته و ترتیب و ضبط ابیات بر اساس آن تنظیم شده است. در این پژوهش از ابتدای دفتر دوّم تا پایان «داستان سیاوخش», شروح یاد شده مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته و اختلافات آنها در گزارش و ضبط ابیات ذکر شده است و در پایان هر بیت ضبط و یا گزارشی که از نظر نگارنده برتر و مناسبتر می نمود, مشخّص شده است.

ادبیات کودکان به عنوان شاخه ای از ادبیات فارسی روزگاری است که در کشور ما پا به عرصه وجود گذاشته است و هنوز تا رسیدن به جایگاه شایسته اش زمان باقی است. بررسی و پژوهش در باب ادبیات کودکان اعم از داستان، شعر، علوم مختلف، سرگرمی و هنر، با یاری گرفتن از نظریات روز دنیا در این باره از مسائل مهم و اساسی است که باید در رشد و گسترش هر چه بهتر و سریعتر این شاخه از ادبیات به کار گرفته شود. همچنین تألیف و ترجمه کتاب با تحقیق و مطالعه و پژوهش و توجه هر چه بیشتر به این مقوله راه را برای تعالی آن می گشاید. بنابر این بررسی محتوایی و موضوعی و ظاهری داستانهای کودکان در این پایان نامه مورد توجه قرار گرفت و 37 داستان تألیفی از سه انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شباویز و مدرسه از گروه سنی ج- د، در سالهای 81 تا 85 برای این بررسیها انتخاب شد. در ابتدا خلاصه ای از داستانها برای آشنایی خواننده با موضوع و محتوای داستان ذکر شد. سپس به موضوعاتی که در داستانها به آنها توجه شده، پرداخته و شاهدشان نیز از داستان مورد نظر آورده شد و در پایان، تحلیلی از داستان از لحاظ محتوایی و تا حدی جنبه های بلاغی و تصاویر آنها ذکر شده است. نمودارهایی نیز از 55 موضوع به دست آمده از داستانها، همچنین تعداد داستانها در چند موضوع کلی در باب ادبیات کودکان، و تعداد داستانها در هر موضوع در میان کتابهای سه ناشر انتخاب شده از سالهای 81 تا 85 ترسیم شده است. در بخش جمع بندی نیز آماری از تعداد نویسندگان و تصویرگران زن و مرد و بررسی میزان توجه به موضوعات مختلف ادبیات کودک و نتایج دیگر بیان شده است. هدف اصلی ِ این پایان نامه، بررسی موضوعات مطرح شده در داستانهای مورد نظر بوده است و همچنین چگونگی طرح شدن آنها در داستانها، برای توجه دادن ِ بیشتر نویسندگان و پژوهشگران ِ این زمینه، تا با دقت و آگاهی بیشتر به موضوعاتی که در داستانها به کار می رود بپردازند؛ و در نتیجه شاهد بالا رفتن سطح کیفی داستانهای کودکان باشیم. کلیدواژه:ادبیات کودک و نوجوان، داستانهای کودکان، شورای کتاب کودک، گروه سنی ج- د

بهاء الدّین محمّد العاملی(953-1030هـ)، مشهور به شیخ بهایی از فرزانگان روزگار صفویان به شمار می رود که هم از روزگار خود در میان خاصّ و عام از شهرت بسزایی برخوردار بوده است. وی در اکثر علوم زمان خویش تتبّع نموده و در هر زمینه آثار گران بهایی از خود به جا گذاشته که همواره مورد استفاده اهل آن واقع شده است. روانی، سادگی و ایجازی که مشخّصه بارز تألیفات اوست، باعث شده تا برخی از آثارش از دوران مولّف تا کنون به عنوان متون درسی در مراکز علمی و دانشگاهی مورد توجّه قرار گیرد. لازم به یادآوری است که بخشی از آثار او به زبان های اروپایی نیز ترجمه شده است. شمار تألیفات او چنان که در منابع ذکر شده و نیز بر اساس نسخه های خطّی که به نام او موجود است، به بیش از صد مورد می رسد که از پاره ای از آن ها نسخه های متعدّدی در کتابخانه های سراسر دنیا موجود است. شرح احوال و زندگی شیخ بهایی از دیرباز تا کنون مورد توجّه محقّقان و تذکره نویسان بسیاری واقع شده و درباره آثار او نیز تحقیقات و تألیفات بسیاری صورت گرفته است. امروزه بهترین اثری که درباره شیخ بهایی به زبان فارسی در دست است، کتاب «احوال و اشعار شیخ بهایی» اثر سعید نفیسی است که متأسّفانه باید گفت علی رغم کاستی هایی که از قدمت این کتاب ناشی می شود، پس از گذشت بیش از هشتاد سال، همچنان تنها منبع معتبر و جامع درباره شیخ به حساب می آید. اگرچه بیش تر آثار شیخ به زبان عربی است، آثاری منظوم و منثور به زبان فارسی نیز به نام وی به ثبت رسیده است که البتّه صحّت انتساب برخی از آن ها به شیخ بهایی مسلّم نیست. این آثار عبارتند از: «نان و حلوا»، «شیر و شکر»، «نان و پنیر»، «نان و خرما»، «طوطی نامه»، «مثنوی رموز اسم اعظم»، «شیخ ابوالپشم» و «منظومه تعبیر رویا» و دو اثر منثور «پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش» و نیز «جامع عبّاسی» در فقه. این آثار تا کنون به تفصیل مورد بررسی و تحقیق قرار نگرفته است. پژوهش حاضر تلاشی است برای روشن کردن پاره ای از مسائل مبهم که درباره شیخ بهایی و آثار فارسی او مطرح بوده است. این کار را می توان مقدّمه ای برای تحقیقات بیش تر و کامل تر در این باره دانست، که تلاش کرده است تا ضمن بیان ابهامات و تردیدها، تمام اطّلاعات موجود درباره آثار فارسی شیخ را گرد آورد و زمینه های متعدّد و گسترده پژوهش در این موضوع را آشکار کند. این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است. سه فصل نخست آن به ترتیب به کلیاتی درباره روزگار صفوی، شرح حال و زندگانی شیخ بهایی و تألیفات او اختصاص دارد. فصل چهارم با عنوان «نقد و بررسی آثار فارسی شیخ بهایی»، به بررسی هر یک از آثار فارسی منسوب به شیخ در چند بخش پرداخته است. اطّلاعات کوتاهی از چند نسخه خطّی و چاپی اثر، بررسی صحّت انتساب، ساختار و محتوا، ویژگی های سبکی و نکته هایی جالب توجّه از هر اثر، مواردی است که در این فصل به آن ها اشاره شده است.

امثال و حکم دهخدا، آیات قرآن، احادیث، امثال، عبارات پندآموز و ابیات عربی فراوانی را در بر دارد؛ بسیاری از این عبارات، بدون حرکت گذاری صحیح، ضبط درست، برگردان فارسی و نام سراینده و مأخذ به کار رفته و در مواردی بین امثال فارسی و معادل عربی آن ها تناسبی وجود ندارد. در این رساله بیت ها و نیم بیت های بخش عربی امثال و حکم (از آغاز جلد اول تا صفحه 768 جلد دوم ـ که نزدیک به دویست و سی (230) بیت و نیم بیت است ـ ) استخراج گشته و با مأخذیابی و افزودن اطلاعاتی از قبیل حرکت گذاری و ضبط درست بیت، تعداد ابیات، آغازینه یا مطلع سروده، برگردان فارسی، مثل سائر بودن یا نبودن بیت، کاربرد بیت (مضرب)، معادل فارسی آن، نام سراینده، شرح بیت ـ در صورتی که نیاز به شرح دارد ـ و داستان مثل یا مورد آن ارائه گردیده، کاستی های کار دهخدا در خصوص هر یک از آن ها نمودار گشته است.

چکیده یکی از مظاهر اصیل طبع لطیف و ذوق سلیم مسلمانان به خصوص ایرانیان، تصوف است که نقشی بسزا و قابل توجه در معارف و ادب از خود به یادگار گذاشته است. یکی از چهره های ماندگار عرفان و تصوف ایران که نسبتاً ناشناس مانده ، عزیز بن محمد نسفی از صوفیان قرن هفتم هجری است. وی حکیم و عارفی است که بر فقه، فلسفه، کلام، طب، عرفان و دیگر علوم زمان خویش احاطه داشته و علاوه بر آن با آرای گروهها و مذاهب مختلف در شریعت و عرفان به نحو شایسته آشنا بوده است. عزیز نسفی یکی از پرکارترین نویسندگان قرن هفتم هجری است که تعداد زیادی کتاب و رساله از خود بر جای گذاشته است. از جمله آثارارزشمند او کتاب مقصدالأقصی است که در بین آثار نسفی اهمیت خاصی دارد. این کتاب هشت فصل، هشت باب و یک خاتمه دارد و در آن مباحثی همچون سلوک، انسان کامل، کیفیت خلقت آفرینش، ولایت و نبو?ت، معرفت انسان و مطالبی در باب وحدت وجود بیان شده و اقوال و آرای علما، حکما، متکلمان و عارفان جمع گردیده است. فی الجمله رساله حاضر، کتاب مقصدالأقصی را بر اساس سه نسخه به شیوه التقاطی تصحیح نموده و در مقدمه به معرفی مولف، آثار منسوب به او، سبک مقصدالأقصی، شیوه مقابله و تصحیح و... پرداخته و در پایان فهرستی از آیات، احادیث، اشعار و... را ارائه کرده است.

ختم الغرائب مجموعه ای است که مولف آن را به قصد شرح و تفسیر شعر شاعرانی چون خاقانی ، ابوالفرج رونی ، سیف اسفرنگی و نظامی که اشعار آنان را دشوار و دیریاب می دانسته است تالیف کرده است . و از آنجا که اشعار این شاعران بیش از همه در معرض کج فهمی ها واقع می شده نگارش این مجموعه را بر خود واجب دانسته است نویسنده این مجموعه که خود را دردیباچه اثر محمد ابن خواجگی گیلانی رشتی معرفی کرده است به اقرب احتمالات باید همان محمد ابن خواجگی شیرازی از اندیشمندان قرن دهم و یازدهم هجری باشد که به هند رخت سفر بست و توانست در دربار قطب شاهیان و نظام شاهیان کسب اعتبار کند و آثار زیادی تالیف نماید که از جمله آنها ختم الغرائب است که در سال 1023 هجری به نگارش در آمده است .

چکیده «سرّ العارفین» منظومه ای است عرفانی و اخلاقی در قالب مثنوی که به تقلید از مثنوی معنوی مولانا و مخزن- الاسرار نظامی سروده شده است. این اثر متعلّق به قرن یازدهم هجری قمری است و مشخّصاً در زمان حکومت شاه عبّاس کبیر به رشته نظم کشیده شده است. با توجّه به افتادگی آغاز و نداشتن ترقیمه هیچ نشانی از شاعر و نویسنده آن به دست نیامد. نسخه منحصر به فرد آن در 228 صفحه به قطع جیبی و با خطّ نستعلیق و شکسته نستعلیق نسبتاً پخته ای کتابت شده است. متن هر صفحه 14 بیت و هامش صفحات به طور متغیّر 5 تا 12 بیت را در خود جای داده است و مجموعاً حدود 5500 بیت دارد. تاثیر مثنوی مولانا و مخزن الاسرار نظامی را آشکارا می توان در آن مشاهده کرد هر چند از نظر لفظ و معنی در سطحی نازل تر از آن دو قرار دارد. امّا به هر حال چون متضمّن نگرش های صوفیانه قرون متأخّر است اثری در خور اعتناست. این منظومه از سه بخش کاملاً مجزّا تشکیل شده هر چند از لحاظ مفهوم بی ارتباط با یکدیگر نیستند. بخش اوّل: موسوم به حلّاج نامه و شامل 182 بیت است و معلوم نیست چه مقدار از آغاز آن افتاده است. بخش دوم: متن کتاب سرّالعارفین و حدود 5200 بیت است. در این بخش، شاعر به بیان موضوعات عرفانی از جمله نفس، زهد، تصوّف، غیبت، استغنا، عشق، قناعت، فنا و...پرداخته است. و گاه گاه متناسب با بحث مطرح شده به طرح حکایت های آموزنده مبادرت کرده است. بخش سوم: قصیده ای عرفانی از عطّار نیشابوری است. این قصیده طولانی در دیوان عطّار، تصحیح استاد تفضّلی نیست و با چاپ های دیگر دیوان عطّار از جمله چاپ مرحوم سعید نفیسی و م. درویش مقابله شده است. در بسیاری از موارد با آنها تفاوت دارد و به نظر می رسد که در مواردی ضبط سرّالعارفین به صواب نزدیک تر است. و این از امتیازات این نسخه است. کلیدواژه ها: نسخه خطی، سر العارفین، منظومه، مثنوی، بیت

یکی از شاخه های فرهنگ عامیانه، ادب شفاهی است که بارزترین نمونه های آن را در امثال می یابیم. «مثل» از جمله فنون ادبی است که با ایجاز در لفظ و معنی، در طول زمان بدون هیچ گونه تغییر در ساختار آن از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. امثال بیانگر پختگی زبان و ریشه دار بودن خرد بشری است و آیینه روشنی است که فرهنگ و آداب و سنن هر ملّتی در آن تجلی پیدا می کند. بی شک هر ملّتی دارای امثال و حکم خاص خود است که با تفحص و تدقیق در آن ها می توان امثال و حکمی با مضامین مشترک و کاربردهای یکسان در ادبیات ملتی دیگر برای آن یافت. برخی از محققین و مثل شناسانی بوده اند که به این موضوع اهتمام ورزیده، در پی یافتن مترادفاتی برای امثال ملی خود، از میان مثل های سایر فرهنگ ها و ملیت های دیگر برآمده اند. از برجسته ترین محققانی که در ادب پارسی به این امر اهتمام ورزید و کمر همت بست، «علی اکبر دهخدا» است. وی با نگارش کتاب چهار جلدی امثال و حکم، علاوه بر گردآوری امثال ادب فارسی، برخی مثل ها و حکمت های ادب عربی را نیز در کتاب خود به کار برده است. از جمله این مثل ها، برخی بیت های شاعران بزرگ عرب و یا سخن سرایان تازی گوی ایرانی است. اما این بیت ها فاقد حرکت گذاری و بسیاری از آنها فاقد ترجمه به زبان فارسی است. علاوه بر این در بسیاری از موارد، به نام سراینده بیت نیز اشاره ای نشده است. در این پژوهش سعی بر آن بوده تا با استخراج بیت ها و تک بیت های عربی که در امثال و حکم ذکر شده، با مراجعه به منابع اصلی و دست اول، تا حد امکان، گویندگان و سرایندگان بیت های فاقد نام سراینده مشخص گردد. همچنین تمام بیت ها به زبان فارسی ترجمه و حرکت گذاری گشته است. و در نهایت به این نکته اساسی پرداخته شده که آیا بیت هایی که به عنوان مثل سائر آمده، به راستی جزئی از امثال سائره در زبان عربی است؟

کتاب ذخیره خوارزمشاهی (نگاشته سید اسماعیل جرجانی)، از بنیان های گران سنگ طب سنتی ایران و دانشنامه ای کمابیش بی کاست و نقصان، از دانستنی های پزشکی تا زمان مولف است که به زبان پارسی شیوا و به گونه ای آسان یاب نگاشته شده است. نگارنده این کتاب، سید اسماعیل جرجانی، پزشک و داروشناس نام آشنا (ف.531 ق) و صاحب «تصانیف دانش افزا» چون الاغراض الطبّیه و المباحث العلائیه، خُفّی علایی و یادگار است. ذخیره خوارزمشاهی به نام قطب الدین محمد خوارزمشاه به نگارش درآمده است و بر بنیاد تبویب قدیم، دربردارنده نه کتاب اصلی و دو کتاب افزوده است؛ هر کتاب دارای چندین گفتار و هرگفتار، حاوی چند باب است. نسخه پاکیزه و کاملی که به سال 603 هجری کتابت شده و در اندازه اصلی، به صورت عکسی به چاپ رسیده است، 745 صفحه (در قطع رحلی) دارد. پارسی گویی و پارسی گُزینی اسماعیل جرجانی در روزگاری که زبان تازی، زبان دانش و ابزار پیوند با جهان دانش بود، شایسته تامل است. او کوشیده است تا برای واژگان و مصطلحات طبی و دارویی از برابرهای فارسی استفاده کند؛ اما برای آن که این پارسی نویسی، کارکرد و دلالت زبان را خدشه دار نکند، در بیشتر موارد ابتدا واژه عربی را که در آن روزگار مرسوم تر بوده به دست داده و سپس برابرِ پارسی آن را ذکر کرده است. این برابر نهاده های فارسی در آثار جرجانی، به ویژه در کتاب «ذخیره» پرشمار است؛ در این رساله ما شماری از لغات دشوار، تعبیرات و مصطلحات طبی و دارویی را معنا کردیم و برابرهای فارسیِ کتاب را با توضیحات و شواهدی از متون نظم و نثر آورد یم؛ ابتدا جمله را از کتاب ذخیره نقل کردیم و سپس توضیحات و شواهد آن را از متون نظم و نثر به دست دادیم.

اساساً در روزگار غلبه و تسلط تخصصها و زمان? دقتهای علمی، فراهم آوردن فرهنگهای تخصصی ضرورتی گریز ناپذیر است و در این میان گردآوری فرهنگهای تخصصی بزرگانی که در سیر تاریخی یک قوم قابلیتهای خاص داشته اند می تواند کوششی باشد در همین راستا، در راستای پاسخگویی به همین ضرورت. در این تحقیق بر اساس این ضرورت و نیاز علمی، کوشش شده است، فرهنگی تحلیلی از تعریفات موجود در تفسیر ارزشمند« کشف الاسرار و عده الابرار » فراهم آید. حاصل این کوشش فرهنگی است با270 مدخل که در سه مرحله به هر یک پرداخته است. در نوبت اول تعریف دقیق و علمی آن از فرهنگهای مختلف عرفانی آمده است، در نوبت دیگر چکیده خام? مفسّر و در آخر تحلیلی مقایسه گونه بین دو نوبت ارائه شده است. کلید واژه ها: کشف الاسرار، ابوالفضل میبدی، تفسیر ، عرفان و تصوف.

چکیده دوره ی مشروطه یکی از دوره های بسیارمهم تاریخ است که درآن برای اولین بار در تاریخ ایران اندیشه هایی مانند رهایی از استعمار و استبداد،حکومت قانون،آزادی و برابری درجامعه مطرح شد. یکی ازابزارهای بسیار مهم روشنفکران در این دوره برای نشر و رواج افکار مترقیانه سرودن شعر و نشر آن در بین توده های مردم بود.یکی از انواع این اشعار شعر طنزآمیز بود. هرچند طنز از دیر باز در شعر و ادب فارسی سابقه داشت اما در این دوره کارویژه ی خاصی پیدا کرد و درخدمت اهداف خاص اجتماعی قرار گرفت. شعر طنزآمیز یکی از انواع شعر غنایی است که ظهور آن به ویژه بعد وهمزمان با انقلاب مشروطه ی ایران منشا تحولات مهمی در ادبیات فارسی شده است. در این پایان نامه به نقد و بررسی طنز و به تبع آن هجو وهزل در دوره ی مشروطه پرداخته شده است. ابتدا چون تعریف دقیقی ازاین سه اصطلاح مذکور وجود نداشت با بررسی آثار و گفته های صاحب نظران تعاریف نسبتا دقیقی از آنها ارائه گردید و بر اساس این تعاریف به سیر تاریخی این سخنان شوخ طبعانه به طور اختصار اشاره شد و از میان شاعران طنزپرداز دوره ی مشروطه سه تن از برجسته ترین آنها یعنی نسیم شمال،دهخدا و ایرج میرزا برگزیده شده اند وشعر آنها مورد بررسی قرارگرفته است. در این تحقیق مشخص شد که طنز سخنی است انتقادی و خنده آور که به قصد اصلاح و تکامل جامعه بیان می گردد.در این میان موضوعاتی و مضامینی که شاعران عصر مشروطه بیشتر بدان پرداخته اند مضامین سیاسی اجتماعی وفرهنگی است که در عصر مشرو طه با توجه به حرکت همه جانبه ی جامعه به سمت رسیدن به حکومت قانون و آزادی و رهایی از استبداد و استعمار، جزو مطالبات روشنفکران و طرفداران مشروطه بوده است.

ملت های مختلف برای داشتن ارتباط مسالمت آمیز باهم، باید فرهنگ و خصوصیات هم را بشناسند. این شناخت زمانی میسر می شود که با آثار فرهنگی از جمله کتاب های یکدیگر آشنا شوند. ترجمه، نقش بسیار مهمی در نیل به این هدف دارد و افق دید مردم را وسعت می بخشد. دو ملت عرب و ایرانی هم از این قاعده مستثنی نیستند. بخصوص که این دو ملت در بسیاری از ویژگی ها و شاخص های فرهنگی به هم شبیهند. بر همین اساس، موضوع این رساله، ترجمه کتاب «مرایا للالتقاء و الارتقاء بین الأدبین العربی و الفارسی» از دکتر حسین جمعه است که به بررسی ارتباط متقابل ایرانیان و عرب ها و تأثیرپذیری آنان از یکدیگر می پردازد. هدف از این رساله، آشنایی خواننده با چگونگی و میزان این تأثیر متقابل و شناخت آثار عربی و فارسی و تأثیرپذیری برخی آثار ادبی غربی از آن هاست. یکی از ویژگی های مهم کتاب مرایا، مطرح شدن برخی دیدگاه ها از جانب یک عرب زبان است و می تواند توجه همه علاقمندان به ادبیات، حتی عرب های متعصب را به خود جلب کرده، با اقبال عمومی مواجه شود. در ترجمه این کتاب، هرچند واژگان ابتدا به وسیله فرهنگ لغت معادلیابی شده است، اما در قدم بعدی سعی شده متناسب با زبان مقصد، با تکیه بر روش مخاطب مدار همسان با متن، ترجمه ای روان و قابل فهم از آن ها ارائه گردد. اما در ترجمه رباعیات خیام که به زبان عربی برگردان شده، به اصل این رباعیات استناد شده است. این ترجمه می تواند در زدودن احساس کینه و تعصب بیجا و عمیق تر شدن پیوند محبت و دوستی بین دو ملت موثر باشد و راه را برای انجام تألیفات و تحقیقات گسترده تر درباره ارتباط دو ادبیات عربی و فارسی هموارتر کند.

بی گمان در روزگار بیداری ملّت ها ادبیات از منظر معرفت های انسانی، از چشم اندازی بلند و تأثیر گذار به جریان هستی و تلطیف روح و احساسات بشری می نگرد. این نگرش در شکوفا شدن آرزوها، رنج ها و شادی های آرمان گرایانه، فضای خاصی را در قلمرو کلام، پیش روی انسان امروز می گذارد. در عصر مشروطه و در آستانه ی جنبش های مردمی، کارکرد و وظیفه ادبیات عبور از عرصه های سنتی و نزدیک شدن به سمت فضاهای نوزایی و تجدّد طلبی است. از برجسته ترین و پربسامدترین مفاهیم و مضامین عاطفی شعر عصر مشروطه که حوزه گسترده ای از تأمّلات شاعرانه را برانگیخته، مسأله «وطن» است که جلوه های متعدد و متنوع آن در شعر شاعرانی همچون سید اشرف الدین حسینی(نسیم شمال)، ایرج میرزا، علی اکبر دهخدا، عارف قزوینی، ملک الشعراء بهار، ابوالقاسم لاهوتی، فرخی یزدی، میرزاده عشقی و حتی شاعران خارج از مرز ایـران چون اقبال لاهوری متبلور شده است. هر یک از این شاعران بسته به فضای سیاسی- اجتماعی جامعه و همچنین درک و دریافت شخصی و دامنه جهانبینی خود، به تحلیل و تبیین مفهوم وطن پرداخته اند. آنچه در باب «وطن» و مسایل پیرامون آن در این دوره به چشم می خورد با دوره های پیشین شعر فارسی متفاوت است. در حقیقت مفهوم «وطن» به شکل امروزی آن، تحت تأثیر ملل اروپایی و با پیدایش مفهوم «هویت» و «فردیت» در پی انقلاب مشروطه وارد زبان شعر شاعران این دوره شده است و هر یک از این شاعران به تناسب دانش و بینش و مناسبات سیاسی- اجتماعی- تاریخی پیرامون خود برداشتی از آن داشته اند و آن را در اشعارشان به تصویر کشیده اند. در این پژوهش بر آنیم تا بازتاب «وطن» و جلوه های گوناگون آن را در شعر شاعران مشروطه نشان دهیم و جداگانه به تبیین و تحلیل هر یک بپردازیم. بدین ترتیب از یک سو تفاوت ها و شباهت های وطنیه های هر شاعر را در مقایسه با دیگر شاعران نمایان ساخته ایم و از سویی دیگر توانسته ایم درک و دریافت دقیق تری نسبت به مفهوم «وطن» ارائه دهیم.

ملاّ ادهم قرشی خلخالی فرزند قاضی بیگ خلخالی مشهور به « واعظ » و متخلّص به « عزلتی » از نویسندگان و شاعران و واعظان شیعی مذهب قرن یازدهم هجری است . وی ایّام جوانی را در اصفهان به تحصیل علوم اشتغال داشته است و از محضر شیخ بهایی کسب علوم کرده است . ادهم در مو ضوعات گوناگون اخلاق ، عرفان ، اصول عقاید امامیّه ، پند و اندرز و مکاتیب به تعداد بیش از سی اثر سخن پردازی کرده است . امّا تا کنون تحقیق جامعی درباره وی و آثارش صورت نگرفته است . یکی از آثار وی که تاکنون چاپ و معرفی نشده « هدایت نامه » است که در فهرست نسخ خطی به اشتباه « سفینه الملوک » نیز نامیده شده است . « هدایت نامه » به نثر آمیخته به نظم ، در سال 1036ه.ق در یکصد و چهارده فصل به شماره سوره های قرآن نگاشته شده است که در هر فصل به بیان آیه ای از یک سوره قرآن و به نقل احادیث ، اقوال عرفانی ،حکایات و اشعار متناسب با آن آیه پرداخته است . بدین ترتیب این اثر از جنبه های گوناگون شایان اهمیّت فراوان است که هدف از این پژوهش ، مقدّمه نویسی ، تصحیح و تحشیه این اثر است .

چکیده: دفاع مقدس هم به روال اصل انقلاب اسلامی امری خلاف آمد عادت است وبه دنبال هدم عادت های روز مرگی ملکات تازه ای چون صبر و توکل و ایثار با خود همراه آورد و باید از میان آن هایی که این تحول معنوی را به قیمت جان وتن آزمودند کسانی هم در مجاهدتی بزرگ به روایت آن مجموعه صفات والا . آن فرهنگ های پسندیده ومعارف بالایی بپردازند که از تاریخ درخشانش به ارث برد ه یا استعدادآن را در خود حفظ کرده و در دفاع مقدس بروز داده که در ایـن میان طنز ازمضامینی است که مستقلا به آن پرداخته نشده است. نویسنده با درک این مهم که مضمـونی ناب مثل طنـز و جنگ درادبیات دفاع مقدس مغفول عنه مانده به بر رسی خاطرا ت دل نوشتــه ها و یاد داشت های زیا دی ازرزمنــدگان قومیت های مختلف ایران اسلامی پرداخته و حاصل آن را با توجه به روند جنگ که با اعزام آغاز می شود باعناوینی طنز گونه طبقه بند ی شده است ؛ مثل : اعزامات ؛ اطاعات(فرماندهی) روحیات ؛ تدارکات ؛ تسلیحات و... گرچه این تمام آن جه بوده نیست وکفی است از دریای بی کران آن چه طی هشت سال جنگ در این قالب ریخته شده است .

ترجمه نقش بسیار مهمی در ارتباط ملت های مختلف و شناخت آنها از یکدیگر دارد و در انجام تحقیقات در زمینه ادبیات تطبیقی از اهمیت خاصی برخوردار است؛ زیرا ادبیات تطبیقی به بررسی ارتباط میان ملت ها از جنبه های مختلف می پردازد. از جمله کتاب هایی که به این امر اهتمام ورزیده کتاب «نحن و تراث فارس» نوشته یوسف حسین بکار استاد دانشگاه یرموک اردن است. وی در این کتاب به بررسی جنبه های ارتباط متقابل میان دو ملت فارسی زبان و عرب زبان می پردازد به همین دلیل و نیز به خاطر این که کتاب مذکور، خواننده را از تأثیر ادیبان و شاعران برجسته فارسی زبان و آثار آنان بر عرب زبانان آشنا می سازد و نسبت به مطالعات ادبی میان فارسی و عربی ایجاد انگیزه می کند، آن را شایسته ترجمه به فارسی دانستیم و به ترجمه آن همت گماردیم. کتاب حاضر در اغلب موارد با نثری ساده و روان نگاشته شده است. از این رو ما نیز با گزینش معادل های ساده تلاش نمودیم تا هم سبک نویسنده را رعایت کرده و هم معنای قابل فهمی از متن ارائه دهیم. از آنجا که نویسنده به متون تاریخی و ادبی نیز استناد کرده بود، در ترجمه این متون سعی شد تا سبک متناسب با آن ارائه گردد. از جمله ویژگی های این متن که مترجم باید آن را مد نظر قرار دهد می توان به چند معنایی واژگان و وجود واژگان هم شکل ولی متفاوت المعنا در دو زبان اشاره کرد که ترجمه صحیح این واژگان دقت و هوشیاری مترجم را می طلبد. روش ما در ترجمه روشی مخاطب مدار است. به منظور رفع ابهام و فهم بیشتر مخاطب از متن پی-نوشت هایی را به آن افزودیم. در پایان ترجمه نیز فهرستی از واژگان موجود در متن ارائه دادیم. در طول انجام این ترجمه دریافتیم که مترجم در گذار از متن مبدأ به مقصد با محدودیت هایی روبرو می گردد که در روند گزینش های وی اثر می-گذارد از جمله اینکه انتخاب های مترجم تحت تأثیر سبک نویسنده و نیز با توجه به فضای حاکم بر متن صورت می گیرد و در مقابل نیز دارای اختیاراتی است که جهت رسایی متن ترجمه می تواند از آنها بهره گیرد از جمله اعمال برخی حذف و اضافات جزیی که در الفاظ صورت می گیرد نه در مفاهیم.

چکیده: علم معانی ، علم بررسی« اقتضای حال » است . زمانی که متکلم احساسات و عواطف و تفکر خود را بر کلام بنشاند، شرایط و زمینه ها و موقعیت ها ی شکل گیری کلام را در نظر بگیرد و قابلیت های مختلف زبانی را مدنظر داشته باشد ، اقتضای حال کلام رعایت شده است . از آنجا که بخشی از عنوان رساله حاضر «شیوه های ارتباط با مخاطب » است، در این تحقیق به کمک منابع متقدم و متاخر شیوه های ارتباط با مخاطب ، معادلی برای مبحث « اقتضای حال » رایج در کتب بلاغی به حساب آمده است . تحقیق حاضر با هدف تبیین برداشتی تازه از مباحث علم معانی سنتی و تحلیل بوستان سعدی بر اساس الگویی تازه ، تدوین شده است . یکی از یافته ها و نام گذاری های مهم این تحقیق ، حیطه های ساختاری و اقتضایی کلام است . در حیطه ساختاری ، کلام فقط از جنبه ساختمانی و ظاهری بررسی می شود که مباحث ساختاری رایج در کتاب های بلاغت مثل احوال مسند الیه، احوال مسند ، ایجاز، اطناب ، قصر، تقدیم و تاخیر ، جمله های خبری و انشایی، وصل و فصل در این حیطه قرار می گیرد. در حیطه اقتضایی، اغراض ثانوی کل کلام یا اجزای مختلف آن با توجه به مباحثی چون احوال مسند الیه و احوال مسند و عنایت به ویِژگی ها وقابلیت هایی چون قصر ،تقدیم وتاخیر، ایجاز ،اطناب، جمله های خبری وانشایی، وصل وفصل تبیین می شود .به اتکای تقسیم بندی حیطه های ساختاری واقتضایی ، دسته بندی دیگری به نام «اقتضائات چهارگانه» ارائه می شود که چهارعنصر دخیل در شکل گیری اقتضای حال یعنی « متکلم ، مخاطب ، موضوع و زبان » جداگانه بررسی می شود . نتایج به دست آمده ازبوستان گواه این مطلب است که سعدی در آفرینش هر باب وحتی هر بخش وبیت از اثرخود به «ساختارها واقتضائات » کلام توجه داشته است .کلام سعدی به گونه ای به کار می رود که «احساسات وعواطف وتفکر متکلم » با «جایگاه مخاطب مورد نظر »و«محتوا وموضوع کلام» و «زبان یعنی واژه ها وجمله های سخن» تناسب دارد.گرایش به «ایجاز حذف »در«واحد بیت » از ویژگی های ساختاری بوستان است که با توجه به مخاطب مورد نظر شاعر یا موضوع ومحتوای کلام او به «ایجاز قصر » یا « اطناب » تبدیل می شود ، علاوه بر این ، شدت و ضعف احساسات وعواطف شاعر با توجه به «مخاطب یا موضوع » تغییر می کند ودر شکل دهی کلام تاثیر می گذارد ، به طوری که ، جمله های خبری و انشایی متن ، بر اساس احساس و عاطفه ی متکلم و محتوای کلام و مخاطب آفریده می شود . کلید واژه : علم معانی ، بوستان سعدی ، شیوه های ارتباط ، اقتضای حال، ایجاز، اطناب ، جمله های خبری و انشایی ، اغراض ثانوی کلام.

«محمّد بن مبارک شاه قزوینی» (و: 966 ق.) ملقّب به «حکیم شاه»، حکیم، متکلّم، فیلسوف، مترجم و طبیب حاذق دربار عثمانی است. وی از محضر استادان بزرگی چون «جلال الدین دوانی» و «صدر الدین دشتکی» بهره برده و به سبب تسلّط بر زبان های فارسی، عربی و ترکی و دسترسی به کتب پیشینیان، توانسته است کتاب های ارزشمندی در علوم مختلف تألیف کند. یکی از این آثار، کتاب فارسی «جواهر نامه» یا «معرفه الجواهر» است که در شرح صفات، انواع، معادن، عیوب، روش نگهداری، طبیعت و خواصّ جواهرات و نیز برخی از احجار تألیف شده است. این اثر با دو مقدّمه آغاز می شود؛ مقدّمه نخست که مشتمل بر حمد و ستایش خداوند، نعت پیامبر و منقبت آل اطهار و اصحاب اخیار است و مقدّمه دوم که شامل تعاریف فلسفی و طبیعی است که از واجب الوجود آغاز می شود و به اجساد سبعه می انجامد. پس از این دو مقدّمه کوتاه، بخش اصلی متن آغاز می شود که مشتمل بر یک معدن «در جواهر» و یک خاتمه «در نسبت برخی جواهر با بعضی» است و سپس یک مخزن «در فلزات» و خاتمه ای دیگر در «نسبت فلزات با یکدیگر». تا پیش از تألیف این جواهر نامه در قرن دهم هجری جواهر نامه های متعدّدی در جهان اسلام تألیف شده امّا جواهر نامه قزوینی ویژگی هایی دارد که آن را از سایر آثار پیش و پس از خود متمایز و تحقیق و تدقیق در آن را ضروری می سازد. یکی از این ویژگی ها، تنوّع و تعدّد جواهر و احجار معرّفی شده در این کتاب است. همچنین استفاده از آثاری که در این علم در حوزه های شرقی و غربی جهان اسلام تألیف شده بود این کتاب را جامع جواهر نامه های پیش از خود ساخته است. ویژگی دیگر این اثر، سبک نثر آن است؛ بررسی سبک این رساله نشان می دهد که علی رغم دوری مولّف از مرکز زبان فارسی، به سبب طبع شاعرانه و ذوق ادبی وی و نیز تسلّط بر آثار بزرگان دوره های پیشین در علوم مختلف، کتاب وی با وجود تأثیر پذیری از زبان عربی از بسیاری از سهو های لغوی و دستوری و نیز تکلّفات رایج در آن دوره مبرّاست و با سادگی و ایجاز لازم برای یک متن علمی، به خوبی از عهده انتقال پیام به مخاطب بر آمده است. در این رساله این اثر ارزشمند بر اساس سه نسخه تصحیح شده است؛ نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی که در سال 1047 هجری کتابت شده و به سبب قدمت، اصالت و افتادگی کمتر به عنوان نسخه اساس انتخاب شده است. نسخه کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری (سپهسالار) که کتابت آن در سال 1279 به پایان رسیده. و نسخه کتابخانه ملّی که در سال 1282 برای ناصر الدین شاه کتابت شده است. از مطابقت متن دو نسخه اخیر در بسیاری از موارد و نیز پایان ناتمام یکسان آن دو می توان احتمال داد که نسخه کتابخانه ملّی از روی نسخه سپهسالار استنساخ شده باشد. اختلافات این دونسخه با نسخه اساس بسیار است و اکثر عبارات مبهم و نامفهوم نسخه اساس در آنها حذف و یا با عبارات ساده ای جایگزین شده است. همچنین این رساله افزون بر متن جواهر نامه و مقدّمه ای در باب زندگی ، آثار و سبک مولّف، تعلیقات و فهرست هایی را در بر دارد که با طبقه بندی و شرح برخی از اصطلاحات و اعلام، درک متن را تسهیل می نماید و با مقایسه مندرجات این اثر با برجسته ترین جواهر نامه های فارسی و عربی و درج برخی از مهم ترین تفاوت ها و شباهت ها، اطّلاعات بسیاری در باب جواهر، احجار و فلزات به خواننده می دهد.

لغت نامه دهخدا بزرگترین و جامع ترین فرهنگ زبان فارسی است که به وسیله علی اکبر دهخدا پایه گذاری شد. این فرهنگ حاوی واژه ها، ترکیبات، اعلام و اصطلاحات بیشمار در 26575 صفحه است. این لغت نامه غیر از معنی لغات، دربرگیرنده عمده قواعد زبان فارسی است و نکات و مباحث دستوری به مناسبت موضوع و واژه در آن دیده می شود. ازآنجاکه پژوهشهای دستوری ما دستخوش نابسامانی و آشفتگی در قواعد است و لغت نامه نیز از این نقص در امان نمانده است نگاهی نقادانه به مباحث دستوری لغت نامه ضروری به نظر می رسد. موضوع این پژوهش بررسی، تحلیل و نقد لغت نامه دهخدا از دیدگاه دستور زبان فارسی است. براین اساس کلیه نکات و مباحث دستوری لغت نامه استخراج و سپس تحلیل و نقد گردید. نتایج حاصل در برگیرنده این نکته است که در تدوین لغت نامه روش و معیار ثابت و مشخص وجود ندارد و تاثیر زبان عربی در تعریف مقوله های دستوری قابل توجه است. به طور کلی نتایج به دست آمده از این پژوهش نکات سودمندی است که می تواند در حوزه دستور زبان و فرهنگ نگاری به کار آید.

چکیده هر زبان علاوه بر واژگانی که دارای معنای مشخص است، ساخت های زبانی دیگری دارد که در بیشتر موارد ترجمه لفظی آن ها وافی به مقصود نیست. تعبیرهای اصطلاحی نیز چون مثل ها و اصطلاحات از آن جمله بوده و همواره یکی از دشواری های ترجمه به شمار می رود. رساله حاضر با ترجمه قسمت «الف» از کتاب «معجم التعبیر الاصطلاحی فی العربیه المعاصره» تألیف دکتر محمد محمد داود که در سال 2003، منتشر گردیده است، و با معادل یابی تعبیرهای آن، سعی دارد گامی هرچند کوچک در جهت کاستن از دشواری های ترجمه برداشته و نیاز دانشجویان و مترجمان را در زمینه ترجمه تعبیرهای اصطلاحی متداول در زبان روزمره عربی، برآورده سازد. این رساله در ادامه تلاش های کسانی است که از دیرباز تا کنون در جهت ترجمه فرهنگ های لغت عربی و نیز فرهنگ های اختصاصی این زبان، صورت گرفته است. تدوین این رساله با شیوه تحلیل محتوایی_کاربردی در سه فصل صورت گرفته است: فصل اول شامل کلیات پژوهش است. فصل دوم به ترجمه قسمت «الف» از کتاب مذکور و معادل یابی تعابیر اختصاص داده شده است. فصل سوم نیز به بررسی تحول معنایی مختصری از تعابیر این بخش پرداخته است، و در نهایت نیز تعابیر و معادل فارسی آن ها را در جدولی ضمیمه رساله قرار داده ایم. از جمله نتایج حاصل از این پژوهش آن است که تعبیرهای اصطلاحی زبان عربی و فارسی، در بیشتر موارد مضمون و موضوع مشترک دارند و حتی در مواردی، تعبیر عربی عینا از نظر لفظی نیز در زبان فارسی به کار می رود؛ این پدیده بیشتر در مورد تعبیرهایی به کار می رود که برگرفته از آیات قرآن و احادیث شریف نبوی است. اشتراک مضامین واژه ها در عربی و فارسی حکایت از روح مشترک انسانی و فرهنگ نسبتا متقارب عربی و فارسی است.

نظریه آشنایی‏زدایی در ادبیات که از نظریه‏های مهم مطرح‏شده در زبان‏شناسی و نقد ادبی است، سطوح مختلف یک اثر ادبی را در برمی‏گیرد. آشنایی‏زدایی در سطح زبان، با در هم شکستن مرزهای زبان هنجار و نیز فرارفتن از زبان ادبی مألوف و آشنا، زبان را در مرکز توجه قرار می‏دهد. زبان‏شناسان بر مبنای این نظریه، زبان ادبی را تعریف و شگردها و روش‏های آن را تبیین نموده‏اند؛ اما تعاریف و طبقه‏بندی‏های ارائه شده کامل و جامع نیست و نیاز به بازنگری و تجدید نظر دارد. در این رساله، در صدد هستیم جایگاه آشنایی‏زدایی در سطح زبان را در قلمرو داستان، به عنوان بخشی از ادبیات معاصر، مورد بررسی و تأمل قرار دهیم و از سویی، با از نظر گذراندن مصادیق این مقوله در برخی داستان‏های معاصر، اثبات کنیم که زبان ادبی از رهگذر مقوله آشنایی‏زدایی و به تبع آن برجسته‏سازی، به طور دقیق تعریف نشده و نیز، بسیاری شیوه‏ها و شگردها برای آشنایی‏زدایی وجود دارد که از نظر دور مانده است. بدین منظور، با انتخاب ده تن از نویسندگان، زبان یک یا دو اثر از هر یک را مورد بررسی قرار داده، انواع آشنایی‏زدایی‏های زبانی را ـ چه آشنایی‏زدایی از زبان ادبی پیش از هر اثر و چه آشنایی‏زدایی از زبان هنجار و در اشکال متعارف و خلاقانه ـ با ارائه نمونه استخراج و طبقه‏بندی کردیم. با بررسی این آثار، به این امر دست یافتیم که آشنایی‏زدایی و خلاقیت در سطوح مختلف زبان، به عنوان یکی از اهداف نویسندگان، نه تنها کمرنگ نشده، بلکه، روز به روز بر ارزش آن افزوده می‏شود و به جرأت می‏توان ادعا کرد ادبیات امروز با آن تعریف می‏شود. از بین نویسندگان برگزیده در این رساله، شمار بالایی به این مقوله در زبان داستانی خود توجه زیادی نشان داده و برخی حتی، بدان به منزله هدف اصلی در داستان‏نویسی نگریسته‏اند. با تأمل بر مصادیق آشنایی‏زدایی در زبان سخنوران، این مطلب به اثبات می‏رسد که زبان ادبی، به عنوان زبانی که به جای انتقال پیام نشانه‏های خود را در معرض نظر می‏گذارد، نه تنها با آشنایی‏زدایی از زبان هنجار، بلکه از طریق تحول و دگرگونی در زبان آشنایی‏زدوده پیش از خود آفریده می‏شود و صرفاً به کار بردن تشبیه و استعاره و دیگر انواع برجسته‏سازی زبان هنجار، بدون تکاپوی ذهنی و ابداع نویسنده در آن، زبان را از ارزش هنری عاری می‏سازد. همچنین، ارائه مصادیق گوناگون و بسیار در این پژوهش، گواه بر این نکته است که امکانات زبانی بی‏شماری برای بیان تازه و ادبی، در اختیار سخنوران قرار دارد. بنابراین، شیوه‏های آشنایی‏زدایی و آفرینش زبان ادبی فراتر از آن چیزی است که تا کنون برشمرده‏اند و این رساله با توجه به محدودیت در بررسی زبان همه آثار داستانی، اندکی از بسیار را ارائه داده است.

ادبیات پایداری یا مقاومت یکی از انواع ادبی است که به زمان یا مکان خاصی تعلق ندارد و با اعتراضات مردمی نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی رخ می نماید یا با وقوع انقلابها، جنگ واعتراض به پیامدهای آن به شدت اوج می گیرد.این ادبیات را نمی توان محصول جهان کنونی و یا متعلق به ملت و فرهنگ خاصی دانست. ادبیات جنگ تنها جزئی از ادب پایداری است چرا که ادبیات پایداری تنها با وقوع جنگ ها و پیامد های آن شکل نمی گیرد. و با این حساب ادبیات دفاع مقدس درکشور ما نیز جزئی از ادب پایداری است. با ویژگی های خاص خود که در برخی زمینه ها با ادبیات پایداری مشترک است. شعر جنگ به شعری گفته می شود که پس از یک دوره کشمکش های سیاسی و انقلابات بیرونی و درونی در یک کشور شکل می گیرد و بسیاری از ادبا و شاعران را وا می دارد تا بنا به مقتضیات زمانه شعری با آن اوصاف بسرایند. متاسفانه شعر جنگ در کشور ما مورد استقبال قرار نگرفته یا کمترمورد توجه است چرا که به عقیده عامه مردم شعری است که از ظرافت و زیبایی هنری بهره چندانی ندارد. این در حالی است که بسیاری از این اشعار که در زمان جنگ در بین مردم رواج یافته هنوز هم در خاطره جمعی محفوظ مانده است. در این رساله سعی ما بر این بوده تا شاعران مطرح عرصه دفاع مقدس را همراه با تازه واردان این سبک با همه ظرافت ها یا ایرادهای شعری معرفی کنیم و در ضمن اشعار آنها را به نقد و بررسی بگذاریم. تا خواننده را با ویژگی های معنایی، وزنی و زبانی شعر دفاع مقدس بیشتر آشنا کرده باشیم. و البته بیشترین تاکید آگاهانه یا غیرآگاهانه بر درونمایه های اشعار قرار گرفته چرا که شباهت ها و تفاوتهای مضامین در شعر این شاعران قابل توجه است. در ادامه و در مقدمه این رساله به مواردی از این دست و نیز اشکالات و ایرادات کار بیشتر خواهیم پرداخت.

ادبیات جنگ بخش بزرگی از میراث هم? جوامع بشری است. هدف از این تحقیق، کنکاش در گوشه ای از این میراث گران بها و پرداختن به شاخه ای از ادبیات سی سال گذشت? ایران زمین است. غزل، در شعر امروز و به ویژه در شعر جنگ نمود فراوانی دارد. این مطلب را می توان با نگاهی سطحی به مجموعه های شعر منتشر شده در موضوع جنگ و مقاومت به سادگی دریافت. در صفحاتی که پیش رو دارید، ابتدا سعی شده است تعریفی منطقی از غزل جنگ ارائه شود، سپس با جمع آوری و مطالع? نمونه های برجسته غزل جنگ، به خصوص آن ها که در مجموعه های کنگر? شعر دفاع مقدس منتشر شده است، ویژگی های سبکی غزل جنگ استخراج و بیان گردد. از آنجا که کنگر? شعر دفاع مقدس بیست سال است که در کشور برگزار می شود و با چاپ گزید? اشعار هر کنگره منبع موثقی برای بررسی جریان غزل جنگ – یا دست کم یکی از جریان های آن- را در اختیار قرار داده است، محور اساسی کار این رساله بر مبنای مجموعه های شعر کنگر? شعر دفاع مقدس قرار گرفته است. در این تحقیق، با بررسی آماری این نتایج حاصل شد: 1- وزن های عروضی غالب در غزل جنگ، وزن مجتث و وزن مضارع هستند. 2- هفتاد درصد غزل های جنگ مردّف اند. 3- روند حضور زنان در عرص? غزل دفاع مقدس روندی صعودی با رشدی چشم گیر بوده است. 4- مهم ترین ویژگی های سبکی غزل جنگ را می توان واژگان و ترکیبات جدید، عناصر موسیقی ساز نو، سطح عاطف? جمعی، استفاد? مناسب از زبان روز و گونه های زبانی متفاوت، استفاده های تازه و بجا و گسترده از تشبیه، استعاره و نماد، شیوه های جدید تصویرگری، بومی گرایی و – مهم تر از همه- مضامین تازه و بی سابقه در غزل دانست. ردّپای هم? جریان های غزل امروز، غزل نئوکلاسیک، غزل روایت (غزل فرم)، فرا غزل، غزل واژه و غزل فرافرم را می توان در غزل جنگ مشاهده کرد. اما مهم تر از همه، نمود روایت و به ویژه روایت سینمایی در غزل است که صور خیال در غزل جنگ را دگرگون کرده و شیو? جدیدی از تصویرسازی را در غزل ارائه می کند. در این رساله، ضمن نگاهی مختصر به جریان های غزل، با مطالع? شیو? روایت در غزل امروز، این نتیجه حاصل شد که شیو? روایت در غزل، نه شیو? اشعار روایی ادبیات گذشت? فارسی و نه شیو? روایت در داستان است، بلکه نوعی روایت شاعران? آمیخته به شیوه های روایت در سینماست.

طریقت قادریه به سبب قدمت از قدیمیترین و بزرگترین سلسله های تصوف و عرفان اسلامی است. این طریقت که به عبدالقادر گیلانی (471-561 هـ ق) منسوب است در پهن? قلمرو کشورهای اسلامی نفوذ و تأثیر بسیاری داشته و همواره به نشر و ترویج اسلام پرداخته است. تصوف و عرفان در فرهنگ اعتقادی و زندگی اجتماعی مردم کردستان جایگاه مهمی دارد. در کردستان تصوف با معرفی طریقت ها قابل بررسی و تبیین است، و طریقت قادریه مهمترین و بانفوذترین شاخ? تصوف در کردستان است. پیروان قادریه خود را پیرو قرآن و سنت پیغمبر می دانند و طریقت را راهی برای رسیدن به خدا می دانند. مهمترین ویژگی این طریقت، مراسم ذکر و سماع آنها است. مراسم قادریه گویای نکات ارزشمند معنوی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی خاص آن دیار است.سماع قادری ها دارای کارکرد های مختلف اجتماعی، دینی و مناسکی است و همچنین دارای ابزارهای کلامی (یا پارامتری لغوی گفتمان ها، منطق، فلسفه و شعر) و غیر کلامی (از جمله: ذکر قیام- موسیقی- حرکت- وجد و...)است. با توجه به این ویژگی های برجسته تا به امروز در مورد کارکردها و ساختار و فرم این رقص آیینی مطالعه منسجمی صورت نگرفته است. از آنجایی که این مراسم در دو روز مشخص در هفته برگزار می شود نیز نشان دهنده تأثیر مراسم در زندگی اجتماعی، سیاسی مردم است. وفور نمادهای فرهنگی مردم شناختی در این مراسم از جمله نوع خاص سماعی که اجرا می شود، این مراسم را مستعد تحقیق و تفحص در خور نموده است. نگارنده سعی داشته است با با رویکرد مورد مطالعاتی و استفاده از روش و فنون متداول انسان شناسی- مصاحبه، مشاهد? مشارکتی و منابع کتابخانه ای به تحلیل ساختاری و تحلیل کارکردی سماع و تحلیل جامعه شناختی مناسک و همچنین به بررسی موسیقی و شعر طریقت قادریه -شاخه ی سوله ای- در کردستان بپردازد.

تحلیل سبکی، ساختاری و محتوایی اثر ادبی، قابلیت بررسی و شناخت جامع و دقیق آن را فراهم می کند و موجب درک و دریافت بهتر و روشن تر از متن می گردد. رمانهای عامه پسند به عنوان پرفروش ترین رمانهای دهه های اخیر شناخته شده اند و با وجود توجه گسترده به آنها از سوی مخاطبان، کمتر مورد تحلیل و نقد جامع قرار گرفته اند. پژوهش حاضر، تحلیل و نقد جایگاه ادبی- اجتماعی این آثار را مطمح نظر خود قرار داده است. به منظور تحلیل جایگاه ادبی این آثار، رمانهایی از مرتضی مودب پور که از نویسندگان محبوب این سبک و دارای آثاری پرفروش می باشد، مورد تحلیل و نقد سبکی، ساختاری و محتوایی قرار گرفتند. در تحلیل جایگاه اجتماعی رمانهای عامه پسند، با تنظیم پرسشنامه میزان و علل محبوبیت این رمانها در میان مخاطبان و به طور خاص دانشجویان دانشگاه اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، عواملی همچون جنس، رشت? تحصیلی، مقطع تحصیلی و پایگاه اجتماعی- اقتصادی در نظر گرفته شد تا ارتباط آنها با میزان علاقه به رمان عامه پسند در قالب فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار گیرد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخت انجام گرفته است. تکمیل پرسشنامه و سنجش نمون? مورد نظر از طریق نمونه گیریت صادفی 384 نفر برآورد گردید که با حذف پرسشنامه های مخدوش، در نهایت 301 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار spss و روشهای آمار توصیفی و استنباطی تحلیل گردید. نتایج نشان می دهد میزان مطالعه به طور کلی ضعیف می باشد (بیش از 57 درصد اصلاً رمان نمی خوانند یا به ندرت رمان می خوانند). همچنین میانگین گرایش به رمان عامه پسند 52/3 است که روی یک طیف پنج درجه ای متوسط رو به بالا محسوب می شود و حاکی از رواج این نوع رمان در بین افراد مورد مطالعه است. از بین فرضیه های تحقیق، ارتباط معنادار و معکوسی بین میزان گرایش به رمان عامه پسند و پایگاه اجتماعی- اقتصادی به دست آمد. همچنین دیگر فرضی? این تحقیق، یعنی وجود ارتباط معنادار میان مقطع تحصیلی و گرایش به رمان عامه پسند نیز مورد تأیید قرار گرفت. ارتباط میان جنسیت مخاطبان و نیز رشت? تحصیلی با گرایش به رمان عامه پسند ، دو فرضی? دیگر تحقیق بود که مورد تأیید قرار نگرفت. واژه های کلیدی: تحلیل ساختار، تحلیل محتوا، رمان عامه پسند، مخاطب سنجی، مرتضی مودب پور.

ساختارگرایی هر نظام را «کلیّت»ی تعریف می-کند که قوانینی معّین بر هم نشینی اجزای آن نظارت دارد، در این دیدگاه هر نظام خاصیت خود تنظیمی دارد. که هنگام خلق، هر اثر فردی می تواند بر اساس ضروریات خود، به جرح و تعدیل قوانین بپردازد. این همان ایده ی «گشتار» است که گوناگونی آثار در یک نظام را توضیح می دهد و می آموزد از مطالعه ی هر بخش از نظام می توان درکی از کلیت آن به دست آورد. ساختارگرایی بازشناسایی این قوانین را در ادبیات با به کارگیری روش های بوطیقایی در آثار فردی ممکن می داند؛ یعنیحرکتی از مطالعه ی زبان و آثار منفرد، به مطالعه ی ادبیات داشت. و نیز می توان از بررسی یک اثر ادبی و یک اثر تصویری به درکی از کلیت نظامی که آثار نمودی از آن هستند، پرداخت. در این رساله ی نیز قصد آن است، با شناسایی ویژگی های روایی متن ادبی و نگاره ای که بر اساس آن تصویر شده، ساختارهای فکر ایرانی بازشناسایی شود. مقصود اخیر با اتکا بر روایت شناسی «تزوتان تودوروف» انجام خواهد شد. باید در نظر داشت که بوطیقا ابزارهایی برای خوانش متن ادبی ارائه می-دهد. و برای خوانش متن تصویری نیاز به طراحی ابزارهایی متناسب با ضرورت های تصویری است. بنابراین با اتکا بر ایده ی «گشتار»، ابزارهای مورد نیاز خوانش تصویر از بافت ابزارهای بوطیقایی استخراج شده است. البته این ابزارها در نهایت تنها توانایی ارائه ی اطلاعاتی درباره ی متون را دارند. که تنها از طریق تأویل و تفسیر می-توانند به معنا مبدل شوند. در این مقطع می توان پرسید با اتکا بر چه معیاری، اثر ادبی و تصویری از نظامی مشترک فرض شده اند. در پاسخ به این امر باید گفت، در پاسخ به این امر باید گفت، نگارگری ایرانی در بسیاری موارد به عنوان بخشی از هنر کتابت، قسمتی از وقایع متن را تصویر کرده است. بنابراین نگاره ای برای خوانش انتخاب شد که مرجع ادبی مشخصی داشته است. همچنین اتکا براین مطلب موجب می شود تا بتوان متن نوشتاری را «روایت کلامیِ وقایع» و نگاره را «روایتی تصویری» تلقی کرد. و اجازه می دهد مبحث «روایت شناسی» را مناسب ترین مبحث برای آغاز مطالعات انتخاب کرد. روایت شناسی روشی در بررسی متون روایی، بر اساس ایده های ساختارگرایانه است.تودوروف تحلیل یک ساخت روایی را با بررسی کوچکترین واحدهای آن، یعنی اجزاء گفتار روایی آغاز می کند.سپس با تفسیرروابط آن ها، سرمشق ها و الگوهایی سبکی را شناسایی می کند که اثر نمودی از آن است. پژوهش پیش رو با اتکا بر بوطیقای او بررسی اجزاء گفتار روایی و ساختار روایی نگاره ی شفاعت خواهی وزیر برای دزد جوان (گلستان954ه.ق) را در مطابقت با حکایت چهارم باب اول گلستان –به عنوان مرجع ادبی آن- هدف قرار داده است. با این تفاوت که اثر حاضر به جای حرکت به سمت نتایجی گونه شناسانه، بازشناسایی الگوهایی فکری و فرهنگی را هدف قرار داده است. البته دست یابی به این هدف صرفاً با روش های بوطیقایی امکان پذیر نبوده. چه، بوطیقای ساختارگرا تنها می توانست مواد خامی در اختیار نهد. در واقع آن چه که در این پژوهش ما را به معنا رساند، حوزه ی تأویل وتفسیر بوده است. از نتایج به دست آمده در رساله می توان از باز بودن مرزهای روایی و معنایی دو متن سخن گفت. بدی ترتیب که حکایت خرده روایت هایی در خود جای داده است که در پیش برد طرح و توطئه و نیز داستان، نقشی غیر ضروری دارند ودر اشعار از مفاهیمی فراتر از مضمون محوری حکایت سخن گفته است، بنابراین توانسته ساختاری باز و غیر قالبی داشته باشد. نگاره نیز با نشان دادن وقایعی که رابطه ی گنگی با متن ادبی دارند، توانسته خود را از محدود شدن به حکایت برهاند. همچنین باید از محوریت ملک در هر دو اثر سخن گفت. در حکایت ضرورت های طرحی بر محور ایده های ملک تنظیم شده اند. در تصویر نیز عناصر تصویری حول پیکره ی شاه و جایگاه تصویری او نظام یافته اند. به گونه ای که می توان ملک و کلام او را، حتی نوعی هدف بیانی استنباط کرد. روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده و از روشی توصیفی-تحلیلی در پرداخت داده ها بهره برده شده است.

چکیده ادبیات از دیرباز آیینه تمام نمای احساسات و عواطف بشر بوده است. در این میان "وطن" یکی از مسائلی است که از دیرباز ذهن شاعران را به خود مشغول داشته و احساسات آنان را در سرایش اشعار وطنی برانگیخته است. گرچه مفهوم وطن در هر دوره ای بسته به شرایط اجتماعی، سیاسی و اقلیمی و تحت تأثیر مسائلی چون جنگ، تجاوز بیگانگان، رواج یک آرمان، عقیده یا مسلک در دوره ای خاص، جهان بینی هر شاعر و غیره در جلوه های متنوعی نمایان شده اما همواره یکی از دغدغه های ذهنی شاعران بوده و اهمیت و جایگاه آن در مضامین شعر فارسی غیر قابل انکار است. در دوره مشروطه، مفهوم وطن تحت تأثیر ملل اروپایی و با پیدایش مفهوم "هویت" و "فردیت" به یکی از شاخص ترین و پربسامدترین مضامین شعری تبدیل می شود، اما در دوره معاصر (پس از مشروطه) که مقارن با حکومت پهلوی اول و دوم است، تحت تأثیر استبداد و خفقان مسلّط بر جامعه و پناه بردن شاعران به نماد برای بیان اعتراضات و انتقادات سیاسی و اجتماعی کمرنگ می شود، با وجود این همچنان در شعر شاعران با جلوه های متفاوتی نمود پیدا می کند. در این پژوهش برآنیم تا بازتاب "وطن" و جلوه های متنوع آن را در شعر هفت تن از شاعران معاصر «نیما یوشیج»، «محمدحسین شهریار»، «مهدی حمیدی شیرازی»، «فریدون تولّلی»، «فریدون مشیری»، «مهدی اخوان ثالث» و «سهراب سپهری» بررسی نماییم. این جستار شامل سه فصل است که در فصل اول با عنوان «کلیات تحقیق» پس از بیان کلیات پژوهش به ارائه پیشینه ای از مفهوم وطن در شعر فارسی از کهن ترین ایام تا دوره معاصر پرداخته ایم. فصل دوم با عنوان «بررسی اشعار وطنی شعرای منتخب معاصر» شامل اشعار وطنی شاعران مذکور به طور جداگانه و تحلیل و تبیین و طبقه بندی موضوعی این اشعار است. در فصل سوم با عنوان «مقایسه و تحلیل مفهوم وطن در شعر شعرای منتخب» به بررسی و مقایسه مفهوم وطن در شعر شاعران مذکور پرداخته و مفهوم دقیقی از وطن را در شعر این شاعران ارائه نموده ایم. واژه های کلیدی: وطن، شعر وطنی، ادبیات معاصر، ملّی گرایی، منتخب شعرای معاصر

طبقه بندی کند. به این صورت زمینه ای فراهم می کند که مخاطب در کنار آشنایی با سیر تاریخی آموزش زبان فارسی، همه منابع را به صورت توصیفی بشناسند. در ادامه زبان آموز، مدرس و رسانه های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان معرفی، در رابطه ای سه گانه طبقه بندی و تحلیل می شود، سپس در پایان روش های آموزش زبان فارسی، مزایا و معایب هر یک تعریف و تبیین می گردد.

مواجه با اثر هنری برای دست یابی به نتایج درست و منطقی در پژوهشی روشمند همواره مورد توجه نظریه پردازان بودهاست. این رساله با تأکید بر آرای هیرش معنای اثر را در مولف آن جستجو می کند. ایده اصلی هیرش آن است که هدف مولف در خلق یک اثر هنری معنا را می سازد، فرآیند ذهنی در نحوه ارائه اثر را مرحله فهم می نامد و در گام تفسیر، هنرمند دست به قلم می برد تا معنای فهم شده را با دیگران به اشتراک گذارد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش شکل یافته که: چگونه می توان از دیدگاه آفریننده اثر آن را بررسی کرد؟ به همین منظور نگاره های استاد «جزی زاده»-از بزرگان نگارگری- معاصر برای تحلیل برگزیده شدند. این رویکرد با استفاده از روش های گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای، مصاحبه، به توصیف و تحلیل آثار با مشارکت موثر مولف می پردازد. نتایج این تحقیق نشان داد که موضوعات نگاره ها که معنای اثر را در خود دارند همواره ثابت بوده، و به نحو بارزی با باورهای نگارگر در ارتباط است. در مرحله فهم نگارگر از زاویه ای جدید به بیان معنا می پردازد و در ترسیم آن تکنیک های مختلف را برای تفسیر و اشتراک معنا به خدمت می گیرد و در نهایت، فرآیند متغییر در آفرینش اثر هنری فهم و تفسیر در ارائه معنا است.

مسجد جامع اصفهان به عنوان شاهکاری بی نظیر از معماری اسلامی، تمامی سبک های معماری را از قرون مختلف در خود زنده نگه داشته به طوریکه با وجود تفاوت این سبک ها، مجموعه ای پیوسته را تشکیل داده اند. شاهان صفوی از شاه اسماعیل اول تا شاه سلطان حسین صفوی، سعی در تعمیر، تزئین و تکمیل این مسجد به خصوص چهار ایوان آن داشته اند. آنها کتیبه هایی با مضامین متنوع از کتیبه هایی با موضوعات مذهبی از جمله آیات قرآن، حدیث، اسماء الله، دعا و حتی شعر تا فرمان بخشش مالیات نیز بر ایوان های این مسجد نگاشته اند. از آنجا که کتیبه نویسی به عنوان هنری که می تواند در شناخت و تحلیل اوضاع فرهنگی دوره های مختلف تاریخی یاری رسان باشد، در این رساله سعی شده تا با طبقه بندی کتیبه ها هم بر اساس موقعیت مکانی و هم بر اساس محتوای آنها، به تطبیق اوضاع فرهنگی دوران صفویه با کتیبه های چهار ایوان مسجد جامع اصفهان پرداخته شود. سوالاتی که در اینجا مطرح می شود اینست که شرایط فرهنگی عصر صفوی چه تاثیری بر هنر کتیبه نویسی ایران گذارده است؟ و نقش مذهب تا چه اندازه بر شکل گیری آثار هنری کتیبه نویسی در مسجد جامع اصفهان تأثیر داشته است؟ بر اساس یافته های این پژوهش، نقش مذهب و نفوذ روحانیون در دوران صفوی تأثیر زیادی بر محتوای کتیبه های این مسجد داشته است.

چکیده وام گیری واژگانی به عنوان بارزترین شکل اثرپذیری زبان فارسی از عربی از سده های نخست هجری آغاز شد و در قرن چهارم و پنجم افزایش چشمگیری یافت. در جریان این وام گیری کلمات بی شماری از زبان عربی ـ با آنکه معادل فارسی آنها در زبان فارسی وجود داشته ـ وارد این زبان شده است. این تأثیرات در آثار شعرا و نویسندگان به وضوح دیده می شود. یکی از بزرگ ترین شاعران قرن چهارم هجری، رودکی نخستین شاعر صاحب دیوان و پدر شعر کهن فارسی است. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام یافته، با بررسی واژگان و ترکیبات عربی دخیل در دیوان رودکی ـ به عنوان نخستین دیوان شعر فارسی ـ سعی دارد نتایج جزئی تری را در زمینه اثر پذیری زبان فارسی از عربی در آغازین مراحل راه یابی زبان عربی به حوزه زبان فارسی ارائه دهد. بدین منظور، نخست کلمات موجود در دیوان رودکی (بر اساس چاپ جعفر شعار) اعم از فارسی، عربی و ترکیبات فارسی ـ عربی، استخراج شده و بسامد هر دسته از آنها مشخص گردیده است. سپس تفاوت های لفظی و معنایی این وام واژه ها در مقایسه با اصل عربی آنها بررسی شده است. همچنین کلمات مرکب از فارسی و عربی و انواع آن مورد بررسی قرار گرفته است و به طور خاص بسامد واژگان قرآنی نیز بررسی شده است. بدین ترتیب هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات لفظی و معنایی واژگان و ترکیبات عربی دخیل در اشعار مسلّم رودکی و گزارش بسامدی آنها است. از جمله نتایج به دست آمده در پژوهش حاضر این است که در زمان رودکی وام واژه ها و ترکیب های عربی یا عربی ـ فارسی کمتر از ده درصد واژگان و ترکیبات زبان شعر فارسی بوده است. همچنین واژگان عربی دخیل در شعر رودکی بیشتر از نوع اسم بوده که در بسیاری از موارد بدون تغییر و تصرف به کار رفته است و در برخی موارد دیگر دستخوش تغییرات لفظی و معنایی شده است. افزون بر این، بررسی حاضر نشان می دهد که تغییرات لفظی در واژگان عربی سروده های رودکی به مراتب بیش از تغییرات معنایی است.

چکیده دوران معاصر شاهد تغییرات بنیادین در دو کشور مصر و ایران بود. از مهمترین آنها جنبش مشروطیت است که در زندگی و دوران جدید این دو کشور ظهور کرد و از این حیات، دوران ادبیِ زیبایی شکل گرفت که پیش از این شاهد آن نبودند. در این میان ادیبان و شاعران نیز با وقایع زمانه و رقم زدن سرنوشت ملت خود همگام شدند. از برجسته ترین شاعران این دوره "محمود سامی بارودی" و "ملک الشعراء بهار" است که در چارچوب ادبیات تطبیقی و با بازخوانی اشعار سیاسی و اجتماعی آنان برآن شدیم بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی ضمن بازتاب جنبش مشروطه در شعرشان، موضوعات مشابه شعری و عوامل اختلاف تعبیر بین آنان را تبیین نموده، اشعار این دو شاعر معاصر را از نظر شکل و مضمون مورد بررسی قرار دهیم. به همین منظور رساله در هشت (8 ) فصل تنظیم گردیده است: فصل اول به کلیات تحقیق و فصل دوم به شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دو کشور در دوره مورد نظر اختصاص دارد. فصل سوم و چهارم به مختصری از زندگی ادبی و شعر دو شاعر پرداخته است و فصل پنجم ادبیات تطبیقی و مکاتب مختلف آن در کشورهای مختلف را معرفی می نماید. از فصل ششم تا فصل هشتم وارد اصل موضوع شده، به موضوعات مشابه و متفاوت شعر مشروطه و ویژگی ها و صور شعری نزد دو شاعر می پردازیم. از جمله نتایجی که در این رساله حاصل شد، تشابه مضامین شعری در دیوان دو شاعر است. مانند: وحدت و همدلی، جلوه های حضور مردم و حاکمان، عدالت ورزی، درخواست مشارکت مردم، آزادی، دعوت به علم و عمل، وفاداری، فقر و فساد است. از ویژگی های مشترک بین دو شاعر ارتباط دین و سیاست و تأثیرپذیری در لفظ و معنا از قرآن کریم، تجلی مام وطن، فراخوانی تاریخ گذشته. و نیز تشابه در شکل شعری مانند انتخاب شیوه کلاسیک بیان و سبک ادبی قدیمی، وحدت موضوعی، صراحت بیان، خطاب حماسی در فخر به وطن و یاد آوری غفلت مردم، و زیبایی تصویرگری است. دو شاعر موضوعات خاصی نیز دارند که دلتنگی برای وطن، توصیف آثار باستانی مصر، به تصویر کشیدن جنگها و نیز مشورت از موضوعات ویژه شعر بارودی و توجه به زن، بیداری مردم مشرق زمین و پرداختن به اختلافات حزبی از موضوعات خاص شعر ملک الشعراء بهار است. علاوه بر این بارودی و بهار در محدوه ساختار لغوی از الفاظی مانند طبیعت، بیداری و انقلاب، حزن و اندوه، وحدت و سیاست استفاده کرده، با بهره مندی از عناصر بلاغیِ رمز و مجاز، مفهوم جدیدی به آن لغات داده، آنها را در مضامین سیاسی و اجتماعی به کار برده اند. همچنان که در صور شعری مانند تشبیه، تکرار، استفهام و امر و نهی با بهره گیری از این عناصر، سعی کرده اند مضامین سیاسی و اجتماعی را به ذهن مخاطب نزدیک تر کنند یا موضوعات را در قالب تصویری به طور غیر مستقیم برای خواننده به تصویر کشند و یا اهمیت موضوع را بیان نمایند. کلید واژه ها: ملک الشعراء بهار، ادبیات تطبیقی، جنبش مشروطه، شعر سیاسی و اجتماعی.

عزیزبن محمد نسفی از عارفان بزرگ سد? هفتم هجری است که یکی از شخصیتهای تأثیرگذار و نوآور در سنت دوم عرفانی به شمار می رود. در آثار وی با نگاهی انتقادی و مبتکرانه موضوعات و مباحث گوناگون عرفانی تحلیل و تببین شده است. «مجموعه رسائل» نسفی از جمل? مهمترین آثار وی محسوب می شود که مشتمل بر بیست و دو رساله در موضوعات مختلف عرفانی است. بدان جهت که مجموعه رسائل نسفی در بین آثار وی از حیث سادگی، روانی و توانایی انتقال موضوعات عرفانی جایگاهی ویژه دارد، وجود متنی خالی از اشکال و منقح از این اثر بسیار مهم و ضروری است. هر چند این متن پیش از این یک بار به چاپ رسیده است اما با توجه به نسخ نویافته از آن و نیز بدخوانیها، گزینشهای نادرست و کاستیهایی که در تصحیح پیشین راه یافته، نیاز به تصحیح مجدد دارد. رسال? حاضر مجموعه رسائل عزیز نسفی را با شیو? علمی و بر اساس نسخ معتبر و نویافته تصحیح کرده است. در این تصحیح از دوازده نسخه استفاده شده و در مقدمه، اهمیت مجموعه رسائل نسفی تبیین و تشریح و نیز تصحیح پیشین از جهات گوناگون نقد شده است. احادیث، اشعار، اعلام، اصطلاحات و نکته های ادبی متن در تعلیقات شرح و تبیین شده است.

رابط? میان یک متن با خرده متن های مرتبط با آن موضوعی است که ژنت در پیرامتنیت به آن پرداخته است. اما ژنت کار خود را به نمونه های ادبی محدود می کند (تنها فیلمی که به آن اشاره می کند دوباره بزن، سام است) بنابراین می توان با تصور نمونه های ارائه شد? او در فیلم ها این موارد را به عنوان پیرامتن در سینما پذیرفت: عنوان فیلم، عنوان بندی، پوسترها، پیش بررسی ها، پیراهن های تبلیغاتی، تبلیغات تلویزیونی، بازاریابی برای محصولات فرعی مانند اسباب بازی ها و مدل ها. تمام این امور، که پیرامون متن رسمی عمل می کنند بر جریان پیرامتن یک فیلم تأثیر می گذارند. در این پژوهش با تأکید بر «عنوان فیلم» به مثابه اولین جایگاه برخورد تمایلات کارگردان با مخاطب و «عنوان بندی» به مثابه راه ورود به فیلم که تماشاگر را راهنمایی می کند تا چطور و چگونه آن را ببیند و با هدف بررسی تاثیر این پیرامتن ها در پیشبرد متن است. این مطالعه نه تنها الگویی در جهت بررسی پیرامتن های مورد نظر معرفی می کند که اهمیت و ضرورت پیرامتن ها برای مولفان را نیزگوش زد می نماید. برای مطالع? سینمای ایران، این پژوهش به برخی فیلم های عباس کیارستمی به علت اهمیت خاصی که در ایران و در سطح بین المللی به عنوان سینماگری مولف دارد بسنده کرده است و حاصل این بررسی تأثیر عناوین فیلم های کیارستمی در وارد کردن مخاطب به فیلم و تأکید بر منفعل نبودن او است. همچنین انتخاب های متفاوت کیارستمی در عنوان بندی ها که موثر بر متزلزل شدن پایه های واقعی بودن یا واقعی نبودن فیلم دارد موجب به سخره گرفته شدن مرکزهای متنی از پیش تعیین شده توسط سنت فیلم سازی می شود. بنا به آنچه گفته شد با بررسی پیرامتن های مطرح شده در سینمای کیارستمی این نتیجه حاصل آمده است که این پیرامتن ها نه تنها هم جهت با متن که تکمیل کننده و حتی دگرگون کنند? آن نیز هستند

نظامی یکی از چهره های برجسته نماد پردازی در ادبیات فارسی است، که شاخص ترین و ارزشمندترین اثرش از نظر کاربرد رمز، بعد از مخزن الأسرار-که یک اثرکاملاً رمزی است-، هفت پیکر می باشد. او توانسته است، داستان های زیبایی را از جوهر خیال و حقیقت برگیرد و در قالب شعر، تندیس های الوان هفت پیکر را جان بخشد. این مسئله نه تنها بیانگر هنرمندی و طبع لطیف و ذوق سرشار این شاعر است، بلکه از بینش عرفانی و جهان شمول او خبر می دهد،که با گزینش نظم کیهانی در هفت سیاره ، رمز و نمادی از آرزوی انسان برای نیل به آسمان را بیان می کند. نظامی با بیان داستان هایی با ساختار ساده و کهن به بیان عقاید عرفانی ژرف و پرمایه می پردازد. وجود نمادها و تمثیل ها در داستان های گنبد های الوان، انسان را به تعمق در مورد این نمادها سوق می دهد، زیرا که نمادهای موجود در آن دارای پیامی اخلاقی، عرفانی و فلسفی است که شاعر آن را در لفافه کلمات نغز و در بستر داستان های شیرین بیان می کند و به وسیله آنهامراحل هفتگانه سیر و سلوک عرفانی را یادآور می شود. پیوند بین شعر و نگارگری که در نسخ خطی به وجود آمد سبب گردید تا نگارگران به تصویر سازی کتاب های شعر روی آورند. از کتاب هایی که بیشترین تصویر سازی را در دوران مختلف به خود اختصاص داده اند پنج گنج نظامی است که هفت گنبد یکی از آنها است. شیخ زاده با تصویر سازی نگاره های این اثر، ضمن وفاداری به اندیشه های عرفانی شاعر، نمادهای به کار رفته در آن را با بینش و نمادگرایی عرفانی خویش به تصویر می کشدکه این تصویر سازی با نمادهای مورد استفاده شاعر هماهنگی و تطابق دارد.

نتایج این پژوهش بر باز خوانی روایت سمک عیار و دریافت مصادیق نمادین متن از دیدگاه نقد کهن الگویی مترتب است. بر اساس این دریافت، درونمایه اصلی روایت، آیین گذار از نوجوانی به بزرگسالی در شکل رویارویی با کهن الگوی سایه است که به صورت نبرد با نیروهای متخاصم دیده می شود. قهرمان در مسیر خویشتن یابی و کمال موظف است تا با نیروهای اهریمنی مهیب مواجه شود و بخش‏های ناشناخت? وجود خویش را در نمود زن- سرزمین، آزاد کند یا به سامان رساند. نبرد های پیاپی و بی سرانجام خورشیدشاه با پادشاهان دیو منظر، یاد آور اسطور? نبرد نور و ظلمت؛ اهورا و اهریمن است. نبردی پایاپای، طولانی و فرسایشی که در نهایت به پیروزی اهورا مزدا یا جانشین او بر زمین، شاهی عادل چون خورشید شاه می انجامد. از نتایج این تحقیق می توان به وجود نمادهایی اشاره کرد که در کنار یکدیگر و در کلی منسجم و ناخودآگاه، معنا می یابد. برای مثال نمادهای عددی از جمله اعداد دوازده؛ هفده؛ بیست و هفت؛ پنجاه؛ و ... در این قصه معنایی ویژه دارد. رهیافت به معنای روشن نمادها و کهن الگوهای روایی تنها در گرو ساخت شناسی است. سمک عیار از الگویی دایره وار و تکراری حول محور هست? مرکزی آیین گذار قهرمان، پیروی می کند. این الگوی ماندالایی شکل، در صحنه های نبرد؛ اسارت و رهایی زنان و معشوقان؛ فتح شهر ها و... به شکلی ثابت در سراسر قصه تکرار می شود. روش تحقیق این پایان‏نامه کتابخانه‏ای و بر اساس ترکیب دیدگاه نقد کهن الگویی یونگ و نظری? سیر قهرمان جوزف کمپبل است. زیرا تحلیل کهن الگوها بدون رویکردی ساخت شناسانه میسر و منطقی نیست. باید افزود که با توجه به افتادگی بسیار از متن کتاب، این رساله مبتنی بر بخش های موجود است، چنانکه تحلیل سیر قهرمانی فرخ روز، به بخش های به سرانجام رسید? موجود محدود می شود. هرچند می توان سیر قهرمانی او را با توجه به ساختار چرخشی قصه ترسیم نمود.

جنوب ایران و به طور مشخص شهرهای واقع در جوار تنگه هرمز، دارای وجوه فرهنگی متمایزی نسبت به سایر نقاط ایران می باشند. مجاورت با دریا،آشنایی و مناسبات این منطقه با کشورهای عربی و آفریقایی در شکل گیری این تمایزات فرهنگی، نقش بسزایی ایفا کرده است. ازجمله وجوهِ تمایزبخش این منطقه، برگزاری آیین هایی است که در نقاط دیگر این سرزمین کمتر دیده می شود. آیینِ زار، در زمره ی چنین آداب و رسومی است. علی رغم اینکه تغییر و تحولاتی در باورها و آیین های این خطه صورت گرفته، حتی با وجود ممانعت های حکومتی، آیینِ زار همچنان مورد توجه ساکنین این منطقه است. این آیین، مشابهت هایی صوری با شمنیسم دارد. همچنین شباهت هایی نیز با آیین های پُرخوانی در ترکمن ها، و نیز مراسمِ گواتی در سیستان و بلوچستان در آن قابل مشاهده است. ساختار آیین،که متکی بر عناصری مانند درمانگر، موسیقی، قربانی، گروه همراهان، تسلط بر ارواح خبیث و خلسه است، از سویی دارای مولفه هایی هنری ای چون مولفه های تئاتری و عناصر موسیقایی بوده و ازسوی دیگر، دربردارنده ی عناصری است که بررسی و تحلیل آنها در حوزه هایی چون اسطوره شناسی، انسان شناسی، روانشناسی، گفتمان سیاسی و قدرت و... را امکان پذیر می سازد. پژوهش حاضر به منظور شناخت چگونگی برگزاری آیینِ زار وکارکردهای آن در روستای سلخ واقع در جزیره قشم و بندرعباس و جزیره هرموز انجام گرفته است. این پژوهش دارای اهدف فرعی مانند: معرفی ابزار و آلات به کار رفته در آیین زار و توصیف و تحلیل صوری هدایای داده شده به ارواح نیز می باشد. برای نیل به اهداف فوق، باید به این سولات پاسخ داده شود: رقص و موسیقی در آیین زار چه جایگاهی دارد؟ مراسم زار برای اجرا کنندگان چه دلالت های معنایی و کاربردی دربر دارد و چه اهدافی در آن دنبال می شود؟ علاوه بر جنبه های شفابخشی آیا آیین زار،کاربرد دیگری هم دارد؟ کنشگران اصلی این مراسم چه کسانی هستند و وابسته به چه قشری اند؟ آیا هنوز اهلِ هوا در باور مردم جایگاه پیشین خود را حفظ کرده اند؟ این پژوهش، از نوع توسعه ای و به روش میدانی با هدفی اکتشافی و در قالب انسان شناسی هنر انجام شده است. فنونِ گرد آوری داده ها در پژوهش حاضر مصاحبه ی عمیق، ضبط صدا، عکس برداری، فیلم برداری و استفاده از اسناد مکتوب است. یافته های پژوهش، حاکی از تداومِ کارکرد درمانی این آیین و درهم آمیزی باورها و آیین های مناطقی از آفریقا با باورهای بومی منطقه ی مورد مطالعه است.

چکیده این پژوهش با هدف بررسی ادبیات عامیانه ی گویش خورزوق و نشان دادن ارتباط آن با زبان پارسیک، در دو بخش عملی و نظری تنظیم شده است. بخش نخست به گردآوری و تدوین برخی عناصر ادبیات عامیانه ی این گویش شامل: ضرب المثل ها، اشعار محلی، چیستان ها، لالائی ها و واژگان خاص اختصاص یافته و داده ها به شیوه ی میدانی، از طریق مصاحبه با پانزده گویشور- که ملاک اصلی در گزینش آن ها تسلط بر گویش خورزوق بوده است- گردآوری شده اند. در بخش دوم که حاوی مباحث نظری و تحلیل داده هاست به بررسی ارتباط گویش خورزوق با فارسی میانه ی غربی به ویژه زبان پارسیک در حوزه ی واژگان پرداخته شده است. بدین منظور علاوه بر واژه های خاص گویش خورزوق، از فهرست واژگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز استفاده شده است. واژه ها پس از استخراج با فرهنگ های زبان پهلوی منطبق شده، نتایج حاصل وجود بسیاری از ساخت ها و مفردات رایج در زبان های ایرانی میانه ی غربی و به ویژه زبان پارسیک در گویش خورزوق را اثبات می کند. بررسی ارتباط گویش مورد نظر با فارسی معیار نیز به ضرورت و به شکل بسیار موجز بخشی از این پژوهش است که وجود تفاوت های آوائی، صرف و نحوی و به ویژه واژگانی با فارسی معیار را نشان می دهد. واژگان کلیدی ادبیات عامیانه، گویش خورزوق، فارسی معیار، زبان پارسیک

ادبیات تعلیمی به عنوان یکی از گسترده ترین گونه های ادب فارسی، عرصه مضمون پردازی بزرگترین شعرا و نویسندگان اخلاق گرا در هر عصر و زمانی است. این گونه ادبی ابزاری است تا نویسنده و یا شاعر بتواند از طریق آن اهمّ مفاهیم مورد نظر خود را به مخاطبان انتقال دهد. این مفاهیم ممکن است تلقین کننده و آموزش دهنده عقایدی عامّ و همه پذیر باشند و یا ایدئولوژی و اعتقادی خاصّ را ترویج دهند. به هر طریق، آن چه مسلّم است این است که ادبیات فارسی چه در قالب نظم و چه در قالب نثر، ظرفی است که نویسندگان عقاید تعلیمی خود را در قالب آن به مخاطبان عرضه می کنند و از این گذرگاه مفاهیم فراوانی را به ذهن مخاطبان القا می کنند. به تحقیق می توان فنّ سیاست نامه نویسی در ادب فارسی را یکی از برجسته ترین نمودهای ادب تعلیمی در عرصه نثر دانست. .این نوشته ها که به اعتبار مشهورترین آن ها (سیاست نامه خواجه نظام الملک)، با عنوان شایع سیاست نامه معروف اند، رساله هایی با نام های گوناگونی مانند اندرزنامه ها، آیین نامه، ارشادنامه، نصیحه الملوک، آیینه شاهی و... بوده اند که توسط فقیهان، فیلسوفان و بعضاً عرفا و بزرگان صوفیه، خطاب به فرمانروایان نوشته می شدند. آن چه در این پژوهش بررسی می شود، تحلیل گوشه ایی از عرصه پهناور ادب تعلیمی فارسی در برهه ای از زمان(عصر صفوی) است.روضه الانوار عباسی و قواعد السلاطین از جمله برجسته ترین سیاست نامه هایی هستند که در عصر صفوی و در امتداد سنّت سیاست نامه نویسی قرون قبل، تدوین شدند. بررسی تحلیلی محتوای این آثار ادبی در عصری که علمای شیعه از نفوذ بالای خود به نفع ترویج عقاید شیعه بهره گرفتند درخور توجه است. مولفان آثار ذکر شده، عالمان ادیبی هستند که با قلم سحرانگیز خود پادشاه صفوی را به راه صلاح و سداد متمایل می سازند و از انحراف به سوی رذایل بازمی دارند. با بررسی دقیق آثار منتخب می توان به چند گرایش عمده دست یافت. شریعت نامه نویسی، سیاست نامه نویسی و وزارت نامه نویسی، عمده ترین این گرایشات هستند. آن چه در سیاست نامه های عصر صفوی درخور توجه است، تاثیرپذیری مستقیم و غیر مستقیم این آثار از آرای گذشتگان، به ویژه خواجه نظام الملک و فارابی است.

فضای معنوی حاکم بر جبهه در دوران دفاع مقدس بستری مناسب را جهت تعالی افراد فراهم آورد. می توان گفت که تحولات بنیادین معنوی و تعالی در مسیر معرفتی، ارزشمند ترین دستاورد دفاع مقدس است؛ بدین جهت ضروری است ابعاد و زوایای متعدد این فرهنگ بررسی و تحلیل شود. این پژوهش بر آن است در جهت تحقق این ضرورت، به بررسی تجلی ابعاد متعدد عرفانی در سیره شهدای دفاع مقدس بپردازد. این موضوع، مطالعه هم زمان دو محور عرفان اسلامی و دفاع مقدس را ضروری ساخت. از این رو سرچشمه ها و سیرتکاملی عرفان اسلامی از یک سو، و تبیین فرهنگ دفاع مقدس در بستر آرمان های انقلاب اسلامی از سوی دیگر، بررسی شد. مطالعه و تبیین دو محور عرفان اسلامی و دفاع مقدس، در مقام ابزار نظری پژوهش، از ملزومات حرکت در مسیر تحقیق و کسب نتایج مورد نظراست. برای بررسی محور عرفان اسلامی، مراحل سیر و سلوک عرفانی در سنت اول عرفانی تبیین شد؛ وبا انطباق احوال عرفانی شهدا و مراحل هشت گانه سلوک، نتایج ارزنده ای به دست آمد. بخشی از احوال عرفانی شهدا به طور کامل با مراحل هشت گانه سلوک عرفانی انطباق یافت و بخش دیگر در چارچوب مباحثی مستقل، و غیر قابل انطباق با مراحل هشت گانه سیر وسلوک عرفانی مطرح شد. علت اینکه بخشی از احوال عرفانی شهدا در چارچوب موضوعات دیگری بررسی و تحلیل شد بدان سبب است که احوال شهدا در ساختار اعتقادات و معارف شیعی قابل بررسی است. معارفی که در حوزه جایگاه انسان کامل(ولی)، در بستر اعتقادات شیعیان حضور یافته و تعریف خط سیر تازه ای را از برخی مباحث عرفانی ایجاب می کند.

اخلاق مهم ترین نیاز جوامع بشری است و حلق? گمشده ای است که به کمک آن می توان در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات تعادل برقرار کرد و از مفاسد روز افزون افراد جلوگیری کرد. انتقال مفاهیم اخلاق در قالب نصایح مستقیم گاهی علاوه بر موثر نبودن بر رفتار افراد، آنها را وادار به مقابله و انجام رفتارهای خلاف انتظار نیز می کند. نویسندگان ایرانی از دیر باز انتقادات خود را در قالب حکایاتی زیبا بیان داشته اند که علاوه بر زیبایی این حکایات و جنب? سرگرمی آنها، پیام نویسنده را نیز به دور از هر مشکلی به مخاطب منتقل می کنند. ادبیات فارسی سرشار از آثاری است که در حوز? ادبیات تعلیمی قرار می گیرند و به قصد متنبه کردن مخاطبی خاص و در نهایت متنبه کردن افراد بشر به رشت? تحریر در آمده اند. آثار ارزشمندی همچون کلیله و دمنه، بوستان و گلستان سعدی، غزلیات حافظ و ... اگر چه به صراحت هدف خود را نصیحت دیگران یا آمادگی آنها برای حکومت بیان نمی کنند، اما هدفی جز مبارزه با رذایل اخلاقی شایع عصر خود نداشته اند. در جوامع امروزی نیز توجه به این کارکرد آثار ادبی می تواند در بهبود بخشیدن به شرایط اخلاقی و رفتاری افراد بسیار موثر باشد. انوار سهیلی از آثار منثور مربوط به قرن نهم است. این اثر ارزشمند که در قرن انحطاط نثر فارسی(نهم) نگاشته شده است بسیاری از نشانه های نثر فنی را در خود دارد. مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری این کتاب را با هدف ساده تر کردن کلیله و دمنه جهت برخورداری اکثر افراد جامع? روزگار خود نوشته است. انوار سهیلی به جهت ویژگی های فکری نویسنده که واعظی پیش? او بوده و پیرو طریق? نقشبندیه، سرشار از مضامین اخلاقی است که نویسنده آنها را در لا به لای داستانهایی از زبان حیوانات یا انسانها آورده است. پیام های اخلاقی مولانا حسین واعظ کاشفی در این کتاب بسیار آشکار است و نویسنده سعی در پنهان کردن آنها در لفاف کنایات و عبارات پیچیده نکرده است. لذا این رساله تلاش دارد در حد توان به معرفی مولانا حسین واعظ کاشفی، انوار سهیلی و در نهایت طبقه بندی مضامین اخلاقی این اثر منثور و مقایس? آن با کلیله و دمنه بپردازد.

آیین نخل برداری یکی از مهمترین آیین های عزاداری در حوزه فرهنگی یزد محسوب می شود که بررسی آن به فهم بهتر فرهنگ و هنر این منطقه می انجامد. این آیین در این حوزه به مثابه یک نظام فراگیر عمل کرده ، به گونه ای که به بخشی از فرهنگ مشترک این حوزه تبدیل شده است . پژوهش حاضر به بررسی آیین نخل برداری در چهار منطقه (اردکان،تفت،میبد و یزد) پرداخته و در جهت شناسایی کارکرد های هنر و آیین نخل برداری در حوزه فرهنگی یزد به مطالعه زمینه های شکل گیری آن پرداخته است. در همین راستا به منظور دست یابی به اهداف اصلی پژوهش، اهداف فرعی ذیل دنبال گردیده است: معرفی و بررسی تزئینات به کار رفته در آیین نخل برداری چهار حوزه فرهنگی ذکر شده ، توصیف فرایند نخل بندی و نخل آرایی در این چهار خرده حوزه ، بررسی ارزش ها و عقاید و رفتارهای ویژه مردم این مناطق؛ تحلیل جایگاه فرهنگی نخل در بین مردم ،همچنین اهداف اصلی این پژوهش بررسی زیبایی شناسی پیکره چوبی نخل، بررسی معنای فرهنگی تزئینات نخل ، بررسی تأثیر حسی تزئینات بکاررفته در آرایش نخل بر مخاطبان آن ، درک نقش زنان در تزیین نخل و نخل برداری و مقایسه تطبیقی تزئینات نخل در چهار خورده حوزه فرهنگی مورد پژوهش را شامل می شود . پژوهش حاضر پژوهشی است بنیادی که با مشاهده مشارکتی و تحلیل کیفی از منظر جامعه شناسانه را برگزیده است و نیز شیوه تفسیری و توصیف فربه کیلفورد گیرتز در فرایند جمع آوری و تحلیل داده ها مورد توجه قرار گرفته است. فنون گردآوری داده ها در این پژوهش شامل مشاهده مستقیم و مشارکتی، مصاحبه عمیق، عکس برداری و فیلم برداری و استفاده از اسناد مکتوب می باشد و با توجه به سوابق پژوهش نخل برداری در حوزه فرهنگی یزد با دیگر مناطق تفاوت هایی دارد.عمده ترین تفاوت ها را می توان در سازه، اندازه سازه، تزئین و شیوه اجرا بیان کرد که در حوزه پژوهش (چهار خرده حوزه فرهنگی اردکان، تفت، میبد و یزد) نیز تفاوت های مذکور مشاهده می گردد. در تزیین، عناصر بومی و هنر مردمی تأثیرگذار است. عناصر تزئینی، نشأت گرفته از باورهای سنتی و عقاید مردمی است و با نذر و حک کردن نام وقف کنندگان ریشه های هنر مردمی را آشکار می کند. تزئینات با توجه به محیط پیرامونی، رفتارهای سنتی، محله ای و شهری از ساده به ترکیبی و تعدد تزئینات تغییر می یابد. آیین نخل آرایی، با مشارکت مردمی صورت می گیرد. در این مشارکت زنان مناطق کوچک و محلات با توجه به ذهنیت تاریخی حضورشان در جامعه و منع های سنتی فرصت حضور و ارائه نقش کلیدی تر را پیدا می کنند. این مشارکت متناسب با روحیه و توانمندیهای زنانه آن ها می باشد.

صادقی بیک افشار نقاش، شاعر و خطاط عهد صفوی است که در سه مکتب دوم تبریز، قزوین و اصفهان فعالیت کرده است. وی در سال 1010 ه ق دهه هفتاد زندگی¬اش سپری می¬کرد، درآن هنگام کاملاً مجرب و کارآزموده بود و توانست یکی از رسالات نادر حوزه نگارگری را با استفاده از تجربیات خود و بهره گیری از طبع شعر خویش بسراید و آن را رساله قانون¬الصور نام نهاد که شامل 205 بیت می¬باشد. او در ابیات نخستین به آداب تربیتی و معنوی نگارگران و پس از آن به مباحثی پیرامون فن و مهارت نگارگری پرداخته است. در این پایان¬نامه سعی شده ابهاماتی که در متن موجود براثر گذشت زمان و همین طور به علت موجز گویی صادقی بیک در اشعارش برای ما به وجود آمده به وسیله تصحیح و تحشیه نویسی برطرف نموده و به متنی کاربردی در زمینه نگارگری دست یافتیم. برای تصحیح متن در آغاز تصویر نسخ سه¬گانه آن از کتابخانه¬ها فراهم شده سپس اقدم نسخ به عنوان نسخه اساس در نظر گرفته شد، نسخه¬ها با هم مقابله گردیدند و اختلاف¬ها در پاورقی ثبت شده است. در فصل پایانی داده¬هایی که به روش کتابخانه¬ای جمع¬آوری شده به صورت توصیفی و تحشیه¬نویسی تجزیه¬و¬تحلیل گردیدند. لغات، اصطلاحات و ترکیبات دشوار متن معنا شده و نیز توضیحات لازم در باب رجال و شخصیت¬ها نیز بیان گردید. مطالب موجود در رساله قانون¬الصور عمدتاً آموزش رنگ¬سازی سنتی با پیگمان¬های معدنی می¬باشد به همین دلیل سعی شد با احیای متن به روش ساخت رنگ¬هایی بادوام و ماندگار دست یابیم که ارزش آن در دنیای هنر بر همگان آشکار می¬باشد.

در این پژوهش به بررسی ترجم? بخش دوم کتاب نحن و تراث فارس پرداخته شده است.این بخش شامل ترجم? سه مقاله از دکتر غلامحسین یوسفی است.این پژوهش به شیو? تحلیلی مقابلهای نوشته شده و شامل سه فصل می باشد.بخش اول کلیات پژوهشو بخش دوم تئوریهای ترجمهو بخش سوم با عنوان چالشها و راهکارها در ترجم? نیم? دوم کتاب نحن و تراث فارس به ارائه الگوهایی در ترجمه با توحه به متن ترجمه شده پرداخته شده است.در پایان برخی خطاهای مترجم مشخص و طبقه بندی شده است که به حدود 18 مورد خطا اشاره شده است . در نتیجه ذکر شده است که تغییر در ترجمه جز< ضرورتهای ترجمه است و به رعایت امانت در ترجمه خللی وارد نمی شود

هر چهار اثر مورد بررسی در پایان نامه به نحوی از نهج البلاغه اثر پذیرفته اند برخی از ساختار کلام مولا تاثیر گرفته اند مانند گاست هدف پایان نام? حاضر این است که تأثیر پذیری متون اخلاقی فارسی از سد? سوم تا هفتم هجری را در چهار اثرمنتخب (قابوسنامه، کیمیای سعادت، کلیله و دمنه و گلستان) از کلام حضرت علی(ع) در نهج البلاغه مورد بررسی قرار دهد. با توجه به اینکه ازهمان ادوار نخستین ادب فارسی، سخنوران و ادیبان اثرخودرا با سخنان حضرت آراسته اند و جهت حرمت بخشی به آثار خود و جاویدان ساختن آنها به دامن قرآن و حدیث آویخته اند، هرچهار اثر نامبرده به نوعی از سخنان علی (ع) تأثیر پذیرفته اند، گاه عین کلام حضرت را در اثر خویش نقل کرده اندو گاه مفهوم سخن را عنوان ساخته اند. البته این تأثیر پذیری بیش از هر چیز از مفهوم است تا منطوق.میزان این تأثیرپذیری به نظر می رسد در کیمیای سعادت بیشتر باشد چرا که دایر? مباحث اخلاقی در این اثرگسترده تر است و به جزئیات بیشتری توجه دارد. این تأثیر در گلستان سعدی به علت آمیختگی نظم و نثر و بهر? ادبی بیشتر دشوارتر حس می شود، اما به صورت ترجمه، تفسیرومضمون برداری و برآیند سازی مشهود.لستان برخی محتوا را گرفته اند مانند کیمیای سعادت و کلیله و دمنه به هر حال رمز ماند گار ی شان تاثیر از کلام مولاست

هدف پایان نام? حاضر این است که تأثیر پذیری متون اخلاقی فارسی از سد? سوم تا هفتم هجری را در چهار اثرمنتخب (قابوسنامه، کیمیای سعادت، کلیله و دمنه و گلستان) از کلام حضرت علی(ع) در نهج البلاغه مورد بررسی قرار دهد. با توجه به اینکه ازهمان ادوار نخستین ادب فارسی، سخنوران و ادیبان اثرخودرا با سخنان حضرت آراسته اند و جهت حرمت بخشی به آثار خود و جاویدان ساختن آنها به دامن قرآن و حدیث آویخته اند، هرچهار اثر نامبرده به نوعی از سخنان علی (ع) تأثیر پذیرفته اند، گاه عین کلام حضرت را در اثر خویش نقل کرده اندو گاه مفهوم سخن را عنوان ساخته اند. البته این تأثیر پذیری بیش از هر چیز از مفهوم است تا منطوق.میزان این تأثیرپذیری به نظر می رسد در کیمیای سعادت بیشتر باشد چرا که دایر? مباحث اخلاقی در این اثرگسترده تر است و به جزئیات بیشتری توجه دارد. این تأثیر در گلستان سعدی به علت آمیختگی نظم و نثر و بهر? ادبی بیشتر دشوارتر حس می شود، اما به صورت ترجمه، تفسیرومضمون برداری و برآیند سازی مشهود است.

تصحیح دو رساله خطی ارزشمند از دوران قاجار که هر یک به نوعی از آثار جریان ساز به حساب می آیند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.