نام پژوهشگر: محمدجواد اسکندرلو

بررسی تأثیر سوءظن در روابط خانوادگی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه معارف اسلامی قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1390
  نوروز احمدپور   محمدجواد اسکندرلو

چکیده واژگان کلیدی: سوءظن،عدم اعتماد،فروپاشی،خانواده یکی از رذایل اخلاقی که مداومت و تکرار آن سلامت جسمی، روحی ، آرامش و امنیت انسان را سلب و راه صعود به کمالات معنوی و قرب الی الله را مسدود و زمینهی آلودگی روح و روان و سقوط انسان را رقم می زند، سوءظن است. تمایز زندگی اجتماعی انسان از سایر حیوانات در گرو روحیهی همکاری گروهی است و این در صورتی امکانپذیر است که اعتماد و خوشبینی بر همگان حاکم باشد و به دور از هر گونه سوءظن و بدگمانی باشند؛ چرا که اساس اعتماد متقابل را درهممیکوبد، پیوندهای تعاون را از میان برداشته و روحیهی اجتماعی بودن را تضعیف میکند. روانشناسان و علمای اخلاق نیز از این بیماری مهلک به عنوان سمی برای روح و جسم انسان یاد کرده اند. در خانواده بین زن و شوهر، اگر به طور مداوم اندیشهها و افکار منفی حاکم باشد و تمام رفتارهای همسر را حمل بر بدی نمایند، بتدریج این افکار منفی بر آنها مسلط میشود و ناخودآگاه بخش عظیمی از تواناییهای بالقوه و بالفعل خود را هدر میدهند و در نتیجه بیحوصله، افسرده و عصبی میشوند، همه چیز و همهکس در نگاهشان منفی، غمانگیز و ناامیدکننده خواهد بود و از زندگی هیچ لذتی نمی برند. بنابراین، بدبینی سرچشمهی بعضی از ناراحتیهای روحی و روانی و موجب اضطراب و نگرانی، بزرگترین مانع همکاریهای اجتماعی، اتحاد و پیوستگی دلهاست و شخص بدبین، بیشتر از دیگران غمگین، خود خور و ناراحت است و در اثر گمانهای بدی که دربارهی اشخاص و پدیدهها دارد، بسیار در رنج و عذابی درونی، گوشهگیر،خودخواه و بی نشاط است. پژوهش حاضر بر آن است تا با فرایندی علمی – پژوهشی عوامل و آثار سوءظن را که به فروپاشی خانواده می انجامد مورد بررسی قرار داده و راههای درمان آن را شناسایی و به مشاوران خانواده توصیه نماید تا با به کارگیری آنها، اولین نهاد اجتماعی با انسجام قوی شکل پذیرد.

انسجام ساختاری و محتوایی قرآن و نقد شبهات تناقض نمایی آیات
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه معارف اسلامی قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1389
  مهدی جعفری   علی نصیری

واژگان کلیدی: انسجام(coherence)، ساختار(structure)، محتوا(content)، تناقض(contradiction) یکی از چالش های پژوهش های قرآن محور بخصوص در حوزه تفسیر و علوم قرآنی مسأله انسجام آیات و سور قرآنی است. مسأله ای که به حقیقت نیازمند تعمیق و بسط شایسته است تا بنای رفیع علوم مرتبط با قرآن در شالوده محکم وحیانی استوار گردد. پایان نامه حاضر تلاشی در این عرصه تأثیرگذار است که در آن ضمن بررسی شوون مختلف انسجام ساختاری و محتوایی آیات و بیان برخی شبهات انسجام ستیز و نقد آنها و همچنین ذکر موارد عینی متعدد، به مسأله مهم دیگر که مرتبط با همین موضوع است یعنی بحث فوق العاده با اهمیت تناقض آیات و رد اشکالات و شبهات مربوطه پرداخته می شود. بعد از مقدمه ای که پیرامون برخی مسائل تمهیدی تنظیم شده است، در فصل اول این نوشته کلیاتی در موضوع انسجام تقدیم شده است و منطق این تقدیم همان منطق تقدیم کلان نگری می باشد. در فصل دوم نیز مبانی و نتایج عملی و همچنین پیامدهای انکار انسجام ساختاری و محتوایی قرآن بحث و بررسی شده است. در فصل سوم به بیان رویکردها و دلایل موافقان و مخالفان انسجام ساختاری و محتوایی قرآن پرداخته شده و بالاخره فصل چهارم در موضوع نقد شبهاتِ مطرح شده در خصوص انسجام ساختاری و محتوایی قرآن انعقاد یافته است. از اهم دستاوردهای تحقیق حاضر یکی مقابله با هجمه های خاورشناسان و دفاع عالمانه از ساحت قرآن کریم است. فایده دوم تسهیل مسأله پراهمیت تفسیر قرآن به معنای کامل کلمه می باشد. دستاورد سوم فراهم کردن زمینه تعلیم های نو از معارف قرآن در شبکه های آموزشی مختلف از جمله رسانه های نوپدید است. امری که پیامد آن ایجاد شوق و رغبت یا دست کم تحریک رغبت های موجود به سمت هدایت های واقعی قرآن خواهد شد.

نقش پیامبر در وحی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی قم 1390
  علی اخلاقی برآبادی   اسمعیل سلطانی

مسئله وحی از جمله مسائل مهم در حوزه علوم قرآنی است. موضوعاتی چون نحوه ارتباط پیامبر? با خداوند، چگونگی تفهیم مفاهیم وحی از سوی خداوند به پیامبر?و نقش پیامبر? در این فرایند، از جمله موضوعات مطرح شده ذیل این مسئله است. مبحث نقش پیامبر? در وحی در سال های اخیر و با ورود نظریه های دین پژوهان غربی بر سر زبان ها افتاد. اعتقاد عموم مسلمانان در این زمینه به نقش قابلی و پذیرندگی پیامبر? خلاصه می شود؛ اما در این زمینه نظریه هایی نیز وجود دارد که با الهام از علوم جدید و یا نظری? تجرب? دینی در غرب، پیامبر? را فاعل و آفرینند? قرآن می دانند. این تحلیل ها از وحی در بین روشنفکران مسلمان نیز طرفدارانی پیدا کرده است که باعث رواج برخی شبهات و مستند کردن آنها به دیدگاه عرفا و فلاسفه اسلامی شده است. تبیین صحیح دیدگاه اندیشمندان مسلمان و نقد و بررسی شبهات در این زمینه لازم است. در این پژوهش که در سه فصل به سامان رسیده است، پس از بیان کلیات و مفهوم شناسی در فصل نخست، در فصل دوم به نقش قابلی پیامبر? در وحی پرداخته و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه رسیدیم که پیامبر? به واسطه فضل الهی و وجود شاخصه هایی برتر، شایست? دریافت وحی الهی شد. آن حضرت در متن وحیانی قرآن هیچ دخل و تصرفی ننموده است. در ادامه این فصل دیدگاه عرفا و فلاسفه را با این نظر مطابقت داده ایم. در فصل سوم به نقش فاعلی پیامبر? در وحی براساس برخی دیدگاه ها موجود در این زمینه پرداخته شده است. با بررسی این دیدگاه ها مشاهده می کنیم که ادعاهای مطرح شده با صریح آیات و روایات در تضاد است و همچنین برخی اصول عقلی در حوز? نبوت را زیر سوال می برد.

نقد و بررسی نگاه تاریخی-حسی مستشرقان به قرآن
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی قم 1391
  بتول اسفندیار   محمدجواد اسکندرلو

چکیده مقصود از « نگاه تاریخی ـ حسی مستشرقان به قرآن»، نوع نگاه معرفت شناسانه ای است که بر اساس مبانی معرفتی جهان غرب شکل گرفته است که بر مبنای آن، آنچه به آزمون و خطا در آید، دست یافتنی و البته علمی است و تاریخ مندی و تاریخ پذیری نشانه و مولفه ای از حسی و تجربی بودن آن پدیده به حساب می آید. به این قرار، با سیطره یافتن این نوع نگاه معرفتی سکولار در غرب و گشایش باب شکاکیت، تمامی ساحات هستی در این راستا بازتعریف و بازفهمی خواهد شد. در این میان، شرق شناسی نوین هم سر بر آورد و با تن دادن به این تغییر معرفتی، مطالعات شرق شناسانه نیز در مسیر حاضر پی ریزی گردید و با پیش فرض قرار دادن مبانی حس گرایانه به کنکاش در حوزه اسلام و قرآن کریم ورود یافت. به این ترتیب، تاریخ قرآن متأثر از اصالت تاریخی و تاریخ گرایی قرن نوزدهم به نگارش در آمد، به گونه ای که فهم، تنها در سای? تاریخ دست یافتنی تلقی شد. این همه در حالی است که معرفت توحیدی با تعریفی متفاوت از اصل معرفت و با ارائه ابزارهای دست یابی به معرفت، در تعارضی آشکار با مبانی معرفتی غرب مدرن می ایستد. تحقیق حاضر، با بیان تشریح مبانی معرفتی حاکم بر جهان غرب و ارائه تصویری از معرفت توحیدی، بر آن است تا مطالعات شرق شناسان را بکاود و انگیز? نگارش تاریخ قرآن از سوی غربیان را به نقد بنشیند

نظام تشویق و تنبیه در قرآن و سنت
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1388
  شبررضا مصطفوی   محمدجواد اسکندرلو

این پایان نامه از یک مقدمه وچهارفصل تشکیل شده است.در فصل اول ضمن بیان مسله وطرح سوالات ،فرضیه، هدف ،پیشینه، وقلمرو تحقیق واژه های کلیدی مانند نظام،تشویق ،تنبیه وسنت از نظرلغت واصطلاح،در پرتوی قرا?ن وحدیث مورد بررسی قرار گرفته سپس اهمیت ونقش تشویق وهدف تشویق وتنبیه ونقش ا?ن در تربیت،هم مورد بحث واقع شد. در فصل دوم ابتداء انواع تشویق وتنبیه که به عمومی وفردی تقسیم می شود،ذکرشده سپس شرایط تشویق وتنبیه ونکات مهمی که می بایست در مورد تشویق وتنبیه رعایت شود،بااشاره به ا?یات وروایات معصومین (ع) مورد توجه قرارگرفت،ودرادامه دیدگاه موافقان ومخالفان تشویق وتنبیه ونقد آنهاارایه گردید. در فصل سوم ازا?ثار وپیا?مد های تشویق وتنبیه وا?فات تشویق نا بجا و تنبیه وعوارض ا?ن بحث شده است، که برای انجام هر کار باید اول از ا?ن شناخت کامل داشته باشد وسپس انگیزه لازم وکافی موجود باشد، ا?ن وقت اگر برای ا?ن حرکت کند حتماً کاربه نتیجه می رسد. در فصل چهارم مراحل وشیوه های تشویق وتنبیه از دید گاه قرا?ن وسنت مورد نقد وبررسی قرارگرفت،که اولاً باید با روش کلامی استفاده کرد مانند تحسین ،رضایت مندی،دعا کردن درحق متربی ،تحریص کردن وغیره وسپس به روش مالی هم اشاره شده است و سرانجام به روش ومرحله ی عاطفی وروانی ومراحل تنبیه که از تغافل، انتساب به غفلت وسهو وانذار وتنبیه بدنی تشکیل می شوند،مورد بررسی قرار گرفت. و در مرحله نتیجه گفتم که تشویق اگر به درستی و برای حفظ شرائط و موقعیت های ویژه از آن استفاده شود، تأثیر مثبت در اصلاح کودکان و نوجوانان و جوانان خواهد داشت و همچنین تأدیب و تنبیه به عنوان یک روش تربیتی بعد از اعمال تمامی روش های تربیتی قابل قبول است. و پیشنهاد می شود که در این زمینه پایان نامه ها به عنوان تشویق و تنبیه در نهج البلاغه و درسیره معصومین (ع) و در علوم تربیتی از منظر روایات معصومین (ع) نوشته شود.

نقش سیاق در تفسیر قرآن با تاکید بر تفسیر المیزان و تفسیر مفاتیح الغیب
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1385
  مراد عابد اف   محمدعلی رضایی اصفهانی

در این پایان نامه «نقش سیاق در تفسیر قرآن با تأکید تفسیر «المیزان فی تفسیر القرآن» (علامه طباطبایی) و تفسیر «مفاتیح الغیب» (فخررازی) مورد بحث و بررسی قرار داده شده است.این پایان نامه از یک مقدمه و چهار فصل تشکیل شده است. در ابتدای این نوشته مقدمه و سپس طرح تحقیق، در طرح تحقیق اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینه بحث، تبیین موضوع، سوالات اصلی و فرعی، فرضیه های تحقیق، روش تحقیق و محدودیت ها و مشکلات تحقیق آمده است. در فصل اول معنای لغوی و اصطلاحی سیاق، مشتقات سیاق در قرآن، سیاق از نظر دانشمندان غربی، جایگاه و اهمیت سیاق نزد دانشمندان، جایگاه سیاق در لغت و زبان عرب، در اصول فقه و در علوم قرآن و تفسیر، قواعد تفسیر، تعریف و تعداد آن ها، و قرائن پیوسته لفظی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم حقیقت سیاق، ملاک قرینه بودن سیاق، دلایل اعتبار سیاق، آیا تناسب یا مقتضای حال همان سیاق است؟، اقسام سیاق، انواع سیاق، سیاق کلمه ها، سیاق جمله ها، سیاق آیات، شروط تحقق سیاق آیات، سیاق سوره ها، نقش های مختلف سیاق در تفسیر قرآن، نقش سیاق در تفسیر موضوعی، سیاق مشکوک، اصالت سیاق، تعارض سیاق با ادله دیگر مطرح شده است. در فصل سوم معرفی تفسیر المیزان، شخصیت مولف، روش مولف در این تفسیر، آثاری که در رابطه با این تفسیر نگاشته شده است، منابعی که در این تفسیر از آن ها استفاده شده است، سیاق در این تفسیر، روش تفسیری مولف در استفاده از سیاق، موارد قوت و ملاحظات استفاده مولف از سیاق، ذکر نمونه مثال ها برای سیاق از این تفسیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم معرفی تفسیر مفاتیح الغیب (کبیر)، شخصیت مولف، تألیفات فخررازی، آثار مربوط به این تفسیر، منابع این تفسیر، روش تفسیری مولف، نظر رازی نسبت به اسرائیلیات، دیدگاه فخررازی در باره اهل بیت پیامبر اکرم ?، استفاده مولف از سیاق، ذکر نمونه مثال ها برای سیاق از این تفسیر مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی تطبیقی آیه وراثت صالحان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1386
  ظفرعلی رضوی   عبدالله صادقی

مقدمه و 5 فصل دارد. فصل اول: کلیات در این فصل تبیین موضوع واژگان کلیدی و ضرورت انجام تحقیق بیان شده است. فصل دوم:آیه وراثت صالحان (لقد کتبنا فی الزبور) و آیه (نرید ان نمن علی الذین) مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. فصل سوم: در این فصل، روایاتی که بر حکومت جهانی امام مهدی عجل الله فرجه الشریف اشاره می کند. و از ائمه اطهار نقل شده، بیان شده است و در آخر جمع بندی کلی و نتیجه گیری انجام گرفته است. فصل چهارم: در این فصل، ویژگی های حکومت جهانی امام مهدی عجل الله فرجه الشریف ذکر گردیده است. فصل پنجم: در این فصل مقایسه بین حکومت جهانی امام مهدی و جهانی شدن و تفاوتها و برتری ها بیان گردیده است.

عوامل کمال انسان از منظر قرآن
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1388
  سرکار محمد   محمدجواد اسکندرلو

در زندگی انسان، بحث کمال و عوامل کمال انسان جایگاه ویژه ای دارد، این موضوع هم یکی از موضوعات تعلیم و تربیت و اخلاق به شمار می رود، این موضوع برای تربیت انسان و رسیدن به کمال نهایی برای هر انسان لازم دارد – و چون درباره این موضوع چندان کاری انجام نگرفته است لذا بنده سعی کردم حتی المقدور درباره این موضوع یک پایان نامه تدوین کنم. این پایان نامه از یک مقدمه، کلیات و پنج فصل و بیش از یکصد منبع معتبر تشکیل شده است. قبل از فصل اول کلیات نوشته شده است که مشتمل بر بیان مسئله، اهمیت و تبیین موضوع، فرضیه، اهداف، پیشینه تاریخ، سوالات اصلی و فرعی، و روش تحقیق مورد بحث واقع شده. فصل اول درباره مفهوم شناسی است، در این فصل واژه های کلیدی مثل انسان، کمال، سعادت، خیر، فرق کمال و تمام، فرق کمال و سعادت، کمال در لغت و کمال در اصطلاح و ... تبیین شده است. فصل دوم مربوط به دیدگاههای مکاتب مختلف درباره کمال انسان است، در این فصل نظرات مختلف دانشمدان درباره کمال مورد بحث قرار گرفته از باب، رابطه عقل و کمال، رابطه عشق و کمال، رابطه قدرت و کمال، رابطه لذت و کمال و ... تبیین شده است. فصل سوم درباره کمال انسان از منظر قرآن است، نگارنده در این فصل سعی کرده که آیا علم و عقل، مال ثروت، طاقت و قدرت، جاه و مقام، و لذات مادی دنیوی از نظر قرآن کمال انسان به شمار می آید یا نه؟ در فصل چهارم با توجه به فصل سوم درباره معیار کمال انسان از منظر قرآن به نگارش درآمده و تبیین شده که معیار کمال انسان، مال و ثروت، طاقت و قدرت، جاه و مقام، و ... نیستند، بلکه اینها می توانند برای کمال وسیله ای باشند نه کمال مستقل. بلکه شناختن کمال انسان منوط بر شناختن حقیقت انسان است و حقیقت انسان روح است نه جسم، پس کمال انسان مربوط به روح او است و کمال روح فقط در قرب خداوند یافته می شود، پس معیار کمال نهایی انسان قرب خداوند است. فصل پنجم مربوط به عوامل کمال انسان است، از نظر قرآن مهم ترین عوامل کمال، ایمان و عمل صالح، اخلاص، علم و معرفت، اراده و تفکر و تعقل است، که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته و در مرحله نتیجه گفتیم که برای رسیدن به کمال نهایی انسان تزکیه نفس، مثل محاسبه، مراقبه، معاتبه و ... – لازم است که نتیجه آن رضا و تسلیم خداوند است و سپس فنا در قرب خداوند خواهد شد.

تزکیه نفس و مراحل آن از منظر قرآن
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1385
  گوهر عباس   محمدجواد اسکندرلو

رسول خدا (ص) به استناد آیه دوم سوره جمعه سه برنامه مهم را دارا می باشد. 1- خواندن آیات پروردگار بر آنها و آشنا ساختن گوشها و افکار با این آیات. 2- تعلیم، یعنی وارد ساختن این حقایق در درون جهان آنها. 3- تزکیه نفوس و تربیت ملکات اخلاقی و انسانی. پایان نامه حاضر در پنج فصل تهیه شده است، فصل اول:مباحث کلیات مطرح کرده ایم. در فصل دوم: شرایط تزکیه بیان شده. فصل سوم: از مهم ترین عوامل تزکیه بحث شده. فصل چهارم: مراحل تزکیه مطرح شده. فصل پنجم: موانع تزکیه بررسی شده است.

شخصیت اخلاقی پیامبر اکرم از نگاه قرآن
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1380
  محبوب خان ذوالنون   محمدجواد اسکندرلو

موضوع این پایان نامه عبارت است از « شخصیت اخلاقی پیامبر اکرم از نگاه قرآن و مستشرقان» که در قالب بخش کلیات و سه فصل سامان دهی شده است، در بخش کلیات به مباحثی از قبیل تبیین و تعریف مسئله، فرضیه ها، ضرورت و روش و اهداف تحقیق پرداختیم، سپس بحث مفهوم، تاریخچه و اهداف استشراق که استعماری سیاسی، تبشیری مذهبی و علمی پژوهشی پرداخته شده، و مواضع مستشرقان نسبت به پیامبر اکرم مطرح شده است. در فصل اول در باره شخصیت اخلاقی پیامبر اکرم از نگاه آیات قرآن و تفاسیر فریقین پرداخته شده است مانند اسوه حسنه بودن، تواضع و فروتنی و مظهر رحمت و رأفت بودن، نرمخویی و عفو و بخشش پیامبر اکرم ، و خُلق عظیم. در فصل دوم فضایل اخلاقی پیامبر اکرم از دیدگاه تعداد مستشرقانی که نگاه منصفانه و واقع بینانه داشته اند: مانند زهد، قانونگذاری، شجاعت، مصلح جهانی بودن، فداکاری، ابرمرد تاریخ بودن، عدالت خواهی، نظافت، مدارات، صدق وصفا، ریاست گریزی، آزادی از شهوات، طرفداری از پاکان، سیاست، مطرح شده است. در فصل سوم اشکالات و اتهامات تعدادی از مستشرقانی که دیدگاه منفی نسبت به پیامبر اکرم داشته اند مانند: تعدد زوجات، تحریف سیمای ملکوتی پیامبر اکرم ریاست طلبی، خوشگذرانی، کاهن، شاعر، ساحر بودن و مرض صرع داشتن مطرح شده و پاسخ به اتهامات هم از خود مستشرقان منصف داده شده و دفاع از پیامبر اکرم صورت گرفته است.

بررسی آراء مستشرقان درباره تحریف قرآن
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی قم 1387
  سکینه حقانی   محمدجواد اسکندرلو

چکیده ندارد.

ضرب المثل در قرآن و پاره ای از معادل های آن در زبان بلوچی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم 1387
  عبدالریوف سبحانی سیب   غلامحسین اعرابی

چکیده ندارد.

معناداری زندگی از دیدگاه قرآن و عترت
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه معارف اسلامی قم - دانشکده علوم قرآنی قم 1387
  ابوالفضل قاری زاده ابرقویی   مجید حیدری فر

چکیده ندارد.

انسجام محتوایی قرآن کریم
thesis سایر - دانشکده علوم حدیث - دانشکده علوم قرآنی قم 1387
  مرتضی خدمتکارآرانی   حسین علوی مهر

چکیده ندارد.

ترجمه و نقد مدخل "قرآن پژوهی آکادمیک در عصر پسا روشنفکری" از دائره المعارف قرآن لایدن
thesis سایر - دانشکده علوم حدیث - دانشکده علوم قرآنی قم 1387
  حجت اله کمال نوش آبادی   محمدجواد اسکندرلو

چکیده ندارد.