ادبیات از زمان آفرینش انسان همراه وی بوده و انسان همواره از این ابزار برای بیان عواطف درون، اصلاح جامعه و یا لذت صرف استفاده کرده است. ادبیات بر اساس شرایط و محیط پیرامون نویسنده و ویژگی های درونی افرادی که به آنان پرداخته می شود در قالب ها، چارچوب ها و ژانرهای گوناگونی همچون شعر، داستان کوتاه، رمان و نمایشنامه،... پدیدار شده است. در ادبیات قدیم عموما نوع ادبی شعر، نوع غالب و مورد توجه ادیبان بوده اما از نیم قرن اخیر، نوع ادبی داستان رواج بیشتری یافته است. در ایران و ترکیه نیز تحت تاثیر ادبیات اروپایی، این نوع ادبی گسترش زیادی پیدا کرده به تبع آن، تحلیل و بررسی این داستان ها نیز مورد توجه قرار گرفته است. محمود دولت آبادی و یاشار کمال از جمله نویسندگان نیمه دوم قرن بیستم هستند که قالب رمان را برای بیان افکار خود استفاده نموده اند. در میان عناصر داستان، آنچه در آثار این دو نویسنده نمود بیشتری دارد، یکی توصیفاتی است که از اشیاء مختلف، مکان های گوناگون، طبیعت، حیوانات و... آورده اند و دیگری شخصیت پردازی است که هم کمال و هم دولت آبادی با ظرافت و توجه خاص به آن پرداخته اند. از اینرو شباهت های زیادی در نوع نوشتار آثار آنها دیده می شود و چون تا به حال از این منظر به آثار این دو نویسنده نگاه نشده بود، این پژوهش به بررسی توصیف و شخصیت پردازی، با روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی، در این آثار پرداخته است. در پایان، مهمترین نتایجی که از این بررسی به عمل آمد این بود که؛ 1ـ گاهی دو نویسنده با دو خاستگاه متفاوت جغرافیایی و فرهنگی، آثاری خلق می کنند که از لحاظ چارچوب، قالب و توصیفات بسیار مشابهند. هرچند در هیچ مقاله، مصاحبه و مکتوبی دیده نشد که این دو نویسنده تاثیری بر هم داشته و یا در سبک و اندیشه از یکدیگر پیروی کرده باشند. 2ـ محیط زندگی و اجتماع هریک از دو نویسنده تاثیر انکار ناپذیری بر خلق آثارشان داشته است. این تحقیق در پنج فصل تنظیم گردیده که در فصل پنجم بعد از بیان مهمترین یافته های تحقیق، شاخص ترین مضامین داستان های بررسی شده در این پژوهش، به شکل نمودار نشان داده شده است.

ارتباط کلامی ، یعنی ارسال پیام با بهره گیری از نمادها و اصوات زبانی، از جانب گوینده برای مخاطب و شرط اساسی آن از منظر دانش ارتباطات ، ایجاد شباهت معنی میان طرفین ارتباطی است . حال آنکه در متون عرفانی، با ارتباطاتی مواجه هستیم که در بسایری از موارد ، نه تنها با شرط فوق بلکه با دیگر اصول دانش ارتباطات نیز، مغایرت دارند و اهداف روشها و زبان خاص خود را دارا می باشند. لذا در این پژوهش سعی شده است تا با بررسی ویژگی ها و عوامل موثر بر زبان عرفا ارتباطات و اقسام آن در حوزه عرفان، شناسایی و الگویی برای ارتباطات عرفانی ، استخراج شود. در الگوی استخراجی ، گوینده در زبان بسته (علم)با استناد به اقوال مشایخ و بزرگان ، استدلال مقید، تعریف پردازی و تقسیم پردازی با مخاطب رابطه برقرار می کند و در زبان باز(ذوق) ، از داستان پردازی ، شطح ، رمز اشعار عرفانی و دیگر صور خیال استفاده می نماید. در این پژوهش با بکارگیری الگوی مورد نظر در کتب عرفانی: رساله قشیریه، کشف المحجوب مرصاد العباد، تمهیدات و مصباح الهدایه، که از جمله مهمترین تألیفات در زمینه عرفان و تصوف می باشند- زبان و نحوه ارتباط کلامی عرفا در کتب مذکور، تبیین و مشخص گردید که هر اندازه گفتار عرفا به سمت عرفان ناب پیش می رود، به همان نسبت از ایجاد تشابهات معنایی میان طرفین ارتباطی کاسته می شود و دریافت معانی ، بر گایه ی تأویل شکل می گیرد.

نقد ادبی به شناخت ارزش آثار ادبی، بر پایه برخی معیارها و ملاک ها می پردازد. این معیارها گاهی بر اساس تغییر اوضاع زمانی و اجتماعی تغییراتی می یابند. از این رو در این تحقیق به شناسایی این معیارها و تحلیل سیر نقد شعر فارسی در فاصله سال های 1381 تا 1386 اقدام شد. تمامی منابع نقد ادبی این دوران شامل کتاب ها، نشریات و همایش ها و انجمن های ادبی مورد بررسی قرار گرفت و معیارهای نقد شعر در دوره مذکور استخراج گردید. همچنین پرکارترین منتقدان ادبی و شاعرانی که شعر آنها بیش از سایرین مورد نقد قرار گرفته بود، به لحاظ آماری مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در این دوره بالغ بر چهارصد عنوان کتاب و حدود هفتصد و هفتاد مقاله در زمینه نقد شعر منتشر شده است که 363 مقاله به چهارده نشریه دانشگاهی و 407 مقاله دیگر به هفت نشریه غیردانشگاهی موثر در سیر نقد شعر در این دوره اختصاص دارد. در میان نشریات دانشگاهی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد و پژوهش های ادبی و در میان نشریات غیردانشگاهی فصلنامه شعر و کتاب ماه ادبیات و فلسفه بیش از نشریه های دیگر فعالیت داشته اند. در این دوره برای نخستین بار، فعالیت نشریات دانشگاهی گسترده تر از نشریات غیردانشگاهی بوده است. شعرهای مولوی، فردوسی و حافظ در میان شاعران کلاسیک و نیما یوشیج، سهراب سپهری و فروغ فرخزاد در میان شاعران معاصر، بیش از دیگران مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. بیشترین شیوه ای که در نقد آثار به کار رفته است به ترتیب نقد موضوعی، نقد محتوایی، نقد تطبیقی و نقد فرمالیستی است.

چکیده: مسائل اجتماعی، پدیده های نامطلوبی هستند، که بخش عمده ای از افراد جامعه را درگیر ساخته و به عنوان خطری جدّی برای راه و رسم زندگی و عامل تهدید کننده ی ارزش ها و هنجارهای جامعه، و مانعی در مسیر تحوّلات اجتماعی و پیشرفت و ارتقای جامعه محسوب می شوند. اندیشه در باب مسائل اجتماعی، در طول تاریخ ادبیات فارسی رواج داشته و شعر فارسی، مشحون از این گونه مسائل است. موضوع اصلی این رساله، بررسی و تطبیق اندیشه های اجتماعی ناصر خسرو و پروین اعتصامی است و هدف از این تحقیق، ارائه ی مهم ترین اندیشه های اجتماعی دو شاعر و آشکار ساختن میزان توجّه و اهمّیت مسائل اجتماعی، در نظام اندیشه ی دو شاعر است. در این پژوهش، پیرامون موضوعات ذیل سخن رفته است: مفهوم جامعه، ارتباط فرد و جامعه، ساختار جامعه، مسئله ی اجتماعی، اندیشه ی اجتماعی، ادبیات و جامعه، اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر ناصر خسرو، مذهب ناصرخسرو، اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی عصر پروین اعتصامی، تحلیل اندیشه های دو شاعر حول محور های هویت انسانی، نهاد خانواده و روابط خانوادگی و نگرش دو شاعر نسبت به زن، انتقادات اجتماعی دو شاعر و در پایان، نتایج حاصل از تحقیق ارائه شده است. با بررسی اندیشه های اجتماعی ناصر خسرو و پروین اعتصامی نتایجی به دست آمد، که به طور خلاصه عبارت اند از: 1- ناصر خسرو و پروین اعتصامی در زمینه ی مسائل اجتماعی، در حوزه ی مسائل بنیادینی، همچون هویت انسانی و انتقادات اجتماعی، دارای تشابه هستند. 2- عمده تفاوت های اندیشه های اجتماعی دو شاعر، مربوط به ارتباط و تعامل با مخاطبانشان، تجلّی جامعه ی آرمانی در دیدگاه پروین اعتصامی و توجّه و عنایت ویژه ی او به نهاد خانواده، نگرش مثبت وی نسبت به زن، در حوزه ی انتقادات اجتماعی، تبیین مسئله ی فقر و انتقاد از طبقه ی اغنیا و در مورد ناصر خسرو، اندیشه های نخبه گرایانه ی وی و انتقاد و اعتراض به طبقه ی شاعران و جریان شعر و شاعری است. واژه های کلیدی: اندیشه ی اجتماعی، طبقات اجتماعی، انتقادات اجتماعی، هویت انسانی، ارتباطات انسانی، ناصر خسرو، پروین اعتصامی.

قدرت به دلیل محوریت در علوم سیاسی موضوع علم سیاست شده است که با تمامی مولفه هایش متشکل از اندیشه سیاسی است و پرداختن به آن بسیار قابل تأمل است. این مفهوم که در میان مفاهیم موجود در اندیشه سیاسی بسیار پررنگ و برجسته جلوه می کند، موضوع این رساله است که در کلیله و دمنه بررسی می شود. بنابراین قرار است مهمترین مولفه های گفتمان قدرت سیاسی، اجتماعی و دینی در آن مورد مداقّه قرار گرفته که هدف از آن شناخت و تحلیل ابعاد گفتمان قدرت با توجه به شرایط اجتماعی، سیاسی و دینی بوجود آورنده متن کلیله و دمنه است که مقصود، تبیین مبانی اندیشه سیاسی در آن است. این متن در قرن ششم ترجمه شده است و متأثر از اوضاع سیاسی، اجتماعی و دینی زمان خود و قبل از آن است. منشی، تحت تأثیر نظریه پردازان و سیاست نامه نویسان، در اثر خود بسیاری از اندیشه ها و مفاهیم تئوری های سیاسی را اقتباس نموده و در قالب حکایات آورده است. به همین دلیل این پژوهش مهم ترین مولفه های اندیشه سیاسی را پیش از منشی بررسی کرده است و در قالب مدل برای ارائه بهتر ترسیم نموده است. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی در پاسخ به این سوال انجام شده که مهمترین مولفه های اندیشه سیاسی در کلیله و دمنه کدامند؟ مهمترین یافته های پژوهش عبارتند از: - قدرت به عنوان یکی از مهمترین عوامل سازنده متن، چه در تشکیل اندیشه سیاسی منشی و چه در تحلیل داستان ها. - قدرت به عنوان اصلی ترین و اساسی ترین مبانی اندیشه سیاسی شاه، وزرا و مشاورین حکومتی در این کتاب، بازتاب داشته است. - ساختار حکومت در کلیله و دمنه ترکیبی از اقتدار سیاسی و قدرت دینی است. - زمینه های ایجاد و راه های دستیابی به قدرت: تغلّب، موروثی بودن و فرّه ایزدی است. - نحوه اعمال وتثبیت قدرت، توجیهات دینی، تهدیدها و تطمیع ها است. - مبارزه با دشمنان و مخالفان خارجی و داخلی. واژگان کلیدی: قدرت( اقتدار)، اندیشه سیاسی، مشروعیت سلطنت، شاه آرمانی، وزیران، مخالفان، کلیله و دمنه، تحلیل گفتمان.

چکیده در این پژوهش، مبانی و اندیشه‏های عقل‏گرایی و عقل‏گریزی در طی قرون ابتدایی اسلام، قرن اول تا قرن هفتم هجری، تحلیل و بررسی شده است. اما از آنجا که بررسی این اندیشه‏ها منوط به دانستن عقاید فرقه‏های کلامی صدر اسلام و پس از آن، می‏باشد، لذا شرحی از عقاید مهمترین فرقه‏های کلامی خردگرا و خردگریز در این رساله لحاظ شده است. سپس با توجه به تأثیری که سنایی شاعر قرن پنجم و ششم، و مولانا شاعر قرن هفتم، از عقاید این فرقه‏ها، خاصِّه اشاعره، گرفته‏اند؛ و نیز با در نظر گرفتن مباحث فلسفی آن دوران دربار? عقل و تأثیر آن در متون ادبی، از جمله آثار این دو شاعر، و همینطور با توجه به دیدگاه خود عارفان در رابطه با مراتب عقل، به تحلیل و بررسی این موضوع در حدیقه سنایی و مثنوی مولانا پرداخته شده است. در نهایت، در نتیجه‏گیری و در بررسی تطبیقی دیدگاه این دو شاعر در ارتباط با مقول? عقل و حیط? اختیارات آن، مشخص شد که فضای عقیدتی – فکری حاکم بر هر دوره و خط مشی سیاسی حکومت‏ها مبنی بر میزان توجه آنها، به اصول و احکام دینی و شرعی ارتباط مستقیم با روند خردگرایی یا خردگریزی در افکار و عقاید شاعران بزرگی مانند سنایی و مولانا داشته است. سنایی تحت‏تأثیر تسلط اندیشه‏های اهل حدیث و اشاعره و شریعت‏گرایان افراطی دور? سلجوقیان، حیط? اختیارات عقل را تنها محدود به شرع می‏کند و عقل را مطیع اوامر شرعی می‏داند؛ و مولانا به دلیل این که کمی از فضای قشری‏نگر آن دوره، دور می‏شود و عرفان او از زهد خشک فاصله می‏گیرد، با وسعت‏نظر بیشتری به این مقوله می‏پردازد. اما در نهایت هر دوی آنها عقل معاد را بر عقل معاش ترجیح می‏دهند و توجه انسان را یکسره معطوف به جهان باقی می‏کنند.

یکی از شیوه های تطبیقی آثار ادبی در میان پژوهشگران، مقایسه ساختاری و ادبی آن هاست. با مقایسه ساختاری و ادبی آثار حماسی تا حدود زیادی می توان به وجوه اشتراک و تمایز این آثار پی برد و جایگاه آن ها را در میان بقیه آثار دنیا مشخص نمود. در این پایان نامه ابتدا با استفاده از تلفیق نظریات صاحبنظران بزرگ ادبیات جهان مدل روش انجام کار و مدل تحلیلی جهت بررسی دو اثر حماسی برزونامه و بیوولف ترسیم شده است. سپس میزان سازگاری این مدل را با دو اثر سنجیده و سپس مبنای شباهت ها و تفاوت های دو اثر را از نظر ویژگی های ساختار حماسی با یکدیگر در ارتباط با این روش تبیین شده است. این پایان نامه از پنج فصل تشکیل شده است. هر فصل ابتدا با مقدمه ای کوتاه و ارائه مدل روش انجام مربوط به آن شروع می شود. سپس مطالب مربوط هر فصل آورده می شود و در پایان هم نتیجه ای گرفته می شود. فصل های پایان نامه به شرح زیر است: فصل اول: بیان مسأله، بیان اهداف تحقیق، بیان ضرورت های انجام تحقیق، پیش فرض های تحقیق، مدل تحقیق، تعاریف عملیاتی متغیرها و واژگان کلیدی، روش تحقیق، قلمرو تحقیق، جامعه آماری مورد مطالعه، مشکلات و محدودیت های تحقیق. فصل دوم: مقدمه، مطالعات نظری، پیشینه تحقیق، تبیین علت انجام پژوهش. فصل سوم: مقدمه ، روش تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه و روش اندازه گیری، ابزار جمع آوری اطلاعات، روش تجزیه و تحلیل داده ها. فصل چهارم: مقدمه، گفتار نخست، نتیجه گیری گفتار نخست، گفتار دوم، نتیجه گیری گفتار دوم،گفتار سوم ،نتیجه گیری گفتار سوم. فصل پنجم: نتیجه گیری، ترسیم نموارها و عکس ها، پیشنهادها، منابع و ماخذ، چکیده انگلیسی.

دوره افشاریه از جهت ادبی دارای اهمّیّت است. وجود اسامی شاعران سرشناس در تذکره ها و آثار به جا مانده از آنان و شکل گیری نهضت بازگشت، نشان از حیات شعر و ادب در این عصر دارد. در این پژوهش شعر شاعران مطرح این دوره به روش کتابخانه ای- اسنادی ازجهت ویژگی های ادبی با روش تحلیل محتوای کیفی و کمی بررسی شد.نتایج بررسی ها نشان می دهد شاعران این عصر مبنای سخن خود را در پیروی از شاعران صاحب سبک خراسانی و عراقی قرار دادند امّا وجود نشانه هایی چون آمیختگی واژگان کهنه ونو، عامیانه وادیبانه، اشکالات صرفی و نحوی و بسامد بالای لغاتی چون قتل و قاتل ، بیانگرآن است که شاعران این دوره نتوانستند به طور کلّی خود را از زبان معیار عصر خویش دور کنند. غزل، رباعی و قطعه از قالب های عمده شعر است. مضامین عاشقانه، مدح ومرثیه ازمهم ترین درون مایه های شعری این دوره است و به مسائل تعلیمی و اخلاقی کمتر توجّه شده است.در این دوره آرایه های لفظی و معنوی رونق پیدا می کند. تصاویر بکر وتازه در شعر این دوره دیده می شود. می توانیم صنعت تکرار را یکی ازویژگی های سبکی این عصر بدانیم. 52/48درصد از قصاید و غزلیّات دارای قافیه تکراری اند. 39/56درصد اشعار در قالب های گوناگون مردف هستند و قالب غزل با 65/76درصد بالاترین بسامد را به خود اختصاص داده است. تحلیل آماری ساختار عروضی اشعار، نشان می دهد، از بحور مختلف در قالب اوزن و زحافات گوناگون استفاده شده است. در میان اوزان مختلف، زحافات بحر هزج با 33درصد بیشترین کاربرد را داشته است.

انسان موجودی است ارتباط گر که با شیوه های متعدد به برقراری ارتباط می پردازد. تلفن همراه با قابلیت ارسال پیام کوتاه، یکی از ابزار نوین ارتباطی است که این امکان را برای کاربران فراهم می سازد که با کمک زبان نوشتار در یک قابی کم حجم به برقراری ارتباط پرداخته، پیام های متنوعی با اهداف خاصی که وابسته به ادبیات است ارسال نمایند. بنابراین سیستم پیام کوتاه از یک سو نقش انتقال ذخایر معنوی و فرهنگی را بر عهده گرفته، از سویی دیگر عاملی برای زایش و آفرینش های ادبی می گردد. به بیانی دیگر این سیستم در برجسته سازی نقش آفرینی ادبیات در ارتباط با تکنولوژی، در بنیانگذاری ادبیات مکتوب به شیوه ای نوین و نمایان سازی ساختار فرهنگی جامعه و زمینه ی ذهنی کاربران سهم عمده ای دارد. این پژوهش با هدف تقسیم بندی پیامک ها از دیدگاه انواع ادبی، با روش تحلیل محتوایی کمی و کیفی (ترکیبی) و توصیف آماری در راستای پاسخگویی به این پرسش که پیام های کوتاه ارسال شده از سال 85 تا 90 از نظر ادبی به چند دسته تقسیم می شوند؟ انجام پدیرفته است؛ تا نوع ادبی ای را که میزان توجه بیشتری به خود اختصاص داده و نیز مهم ترین مضامین و درونمایه های فکری کاربران این سیستم را مشخص سازد. قلمرو تحقیق این پژوهش پیامک های متنی ارسال شده از ابتدای سال 85 تا پایان سال 90 با جامعه ی آماری 27771 (بیست و هفت هزار و هفتصد و هفتاد و یک) و حجم نمونه ی19771 (نوزده هزار و هفتصد و هفتاد و یک) پیامک است. با توجه به میزان فراوانی مطلق و درصدی، برخلاف فرضیه ی پژوهش مبنی بر این که دو ژانر هجو و طنز از بیشترین تعداد و مضامین برخوردارند، پیامک ها به ترتیب به شش ژانر اصلی غنایی، تعلیمی، هجو، ترکیبی (انواع ادغامی)، روایی، حماسی تقسیم گردیدند و این نتیجه حاصل شد که ژانرهای غنایی و تعلیمی از بیشترین تعداد فراوانی برخوردار بوده اند. علاوه بر آن، هرکدام از ژانرهای ادبی مذکور دارای انواعی بوده که مجموعاً منتج به استخراج 44 (چهل و چهار) ژانر ادبی گردید که دو مقوله ی عاشقانه (:غنایی) و پند و آموزش (:تعلیمی) از بیشترین مضامین مورد توجه بوده و میزان فراوانی بیشتری را نسبت به دیگر مقوله های مورد سنجش به خود اختصاص داده اند.

چکیده ندارد.