بررسی تطبیقی مفهوم پایداری به عنوان یکی از مضامین برجسته ادبیات جهان و نیز بخش مهمی ازادب متعهد و ملتزم در شعرسه کشور فارسی زبان ایران،افغانستان و تاجیکستان ،پژوهشی است درپنج فصل که نگارنده با مطالعه وتامل درمجموعه های شعری شاعران معاصر این سه کشور و نیز گفت و گو با شاعران و ادبا بخصوص در کشور تاجیکستان توفیق آن را یافته است. این که چه عنصریا عناصری سبب بروز و تجلی پایداری و مقاومت با انواع مولفه های آن در شعرشاعران گردید، موضوعی است که با دقت و ژرف نگری واکاویده شد. بررسی ها نشان داد که سه کشور یاد شده درپاره ای موارد نقاط مشترک و در بخشی دیگر با یکدیگر افتراقاتی داشتند. آنچه که حائز اهمیت است این که هرسه کشور یاد شده نفرت و انزجار خود را از نفوذ استکباردر خاک میهنشان، جنگ اعمّ از داخلی(برادرکشی) و خارجی(تجاوز و تعدّی)، منفعت طلبان بی درد و بی توجه به حال مستضعفان و رنج کشیدگان ابراز کرده اند ، در مقابل به ستایش و پاسداشت ارزشهای والای انسانی و مفاهیمی چون وحدت ملل مسلمان، بیداری و آگاهی از دسیسه های بیگانگان و استعمارگران جهان خوار و امید به فردای بهتر توجه دارند. در شعر ایران به ویژه در سال های دفاع مقدس جنگ مفهومی مقدس می یابد، درشعر افغانستان در دوره مبارزه با ارتش ملحد شوروی جنگ مقدس است اما درجنگ داخلی شاعر ازجنگ وپیامد های آن انزجار دارد.در کشور تاجیکستان مبارزه ای سیاسی وفرهنگی با تسلط حزب کمونیست شوروی است که عرصه را برفرهنگ ودین تاجیکان تنگ نموده بود اما در جنگ شهروندی شاعراز وضعیت پیش آمده متنفراست.با نگاهی تطبیقی شعر پایداری ایران با توجه به فرهنگ دین مداری انقلاب اسلامی و ظلم ستیزی که در ماهیت این انقلاب می باشد، باور های دینی غلبه مطلق داشته تا جایی که توانسته اسطوره های ملی وحماسی را درخدمت باورهای دینی درآورد. .شعر پایداری افغانستان با توجه به ارتباط مستمر شاعران این کشور با تحولات سیاسی – اجتماعی ایران و همچنین دین مداری سنتی مردم این کشور، اندیشه های معنوی و دینی به صورت غالب همراه با حمیت های ملی و اسطوره ای در شعر پایداری آن نمود دارد. اما پایداری تاجیکستان با توجه به محرومیت های قریب یک قرن از ارتباط با بخش عظیمی از فرهنگ و تمدن دیرینه خود یعنی ایران و افغانستان و هجوم سیاسی، فرهنگی و جغرافیایی بلشویک ها و کمونیست های روسیه به این منطقه و تلاش در استحاله ی فرهنگی و ادبی این ملت در تبعیت از اندیشه های مارکسیستی به هدف انقطاع کامل از ادب و رسوم نیاکان و فرهنگ و تمدن غنی آنان، شعر پایداری بیشتر نگاه به احیای هویت ملی و اسطوره ای، خویشتن شناسی و وطن دوستی بوده است. اگرچه بعد از دوره استقلال این کشور و ارتباط شاعران و ادیبان تاجیک با ایران ،شعر آیینی – دینی به صورت توصیفی کم کم در شعرشان رواج یافت.