نام پژوهشگر: مهرناز رودکی

کارآیی مهم ترین نماتد بیماری زای حشرات منطقه یاسوج علیه آفات محصولات انباری، tribolium confusum و sitophilus oryzae
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه یاسوج 1390
  مهرناز رودکی   محمد عبدالهی

یکی از مشکلات بشر در آینده تهیه غذای کافی برای جمعیت در حال افزایش است. حدود یک سوم محصولات کشاورزی در دنیا به وسیله آفات، علف های هرز و عوامل بیماری زای گیاهی از بین می روند. غلات و حبوبات از مهمترین نیازهای غذایی انسان می باشند و پس از برداشت تا زمان مصرف این محصولات باید به مدت زمان طولانی در انبارها نگهداری شوند. حشرات، کنه ها، قارچ ها و مهره داران از عوامل ایجاد خسارت به محصولات انباری می باشند. حشرات به علت توان زادآوری بالا و شرایطی که در انبار برای آنها فراهم می شود معمولاً خسارت بیشتری به محصولات انباری وارد می کنند. امروزه برای کنترل آفات انباری بیشتر از سموم شیمیایی گازی و گاهی از اشعه های رادیواکتیو استفاده می شود که خطرات جبران ناپذیری برای انسان و محیط پیرامون وی دارد. استفاده از سموم شیمیایی آفت کش اثرات سوء زیادی از جمله اثر روی موجودات غیر هدف، مسمومیت برای انسان و دیگر پستانداران، بروز مقاومت حشرات در مقابل سموم مورد استفاده، آلودگی های زیست محیطی و غیره دارد. با توجه به اثرات سوء کاربرد بی رویه سموم شیمیایی در محیط زیست و همچنین اثرات مخرب آن ها بر سلامتی انسان، محققین بیش از پیش به فکر استفاده از عوامل غیرشیمیایی در کنترل آفات کشاورزی هستند و در این راستا استفاده از عوامل بیولوژیک را در سرلوحه و دستور کار کنترل آفات قرار داده اند. موجودات زنده ای که برای کنترل بیولوژیک استفاده می شوند عبارتند از: انگل ها، شکارچی ها، عوامل بیماری زا و علف خوارها که در این تحقیق از نماتدهای بیماری زا استفاده شده است. در حال حاضر جنس های steinernema (از خانواده ی steinernematidae) مهم ترین نماتدهای مورد استفاده در تحقیقات مبارزه ی بیولوژیک در آزمایشگاه های مهم جهان هستند. این نماتدها قادرند به صورت انتخابی بر روی بسیاری از حشرات و برخی بندپایان تأثیر بگذارند بدون این که اثر سویی بر پستانداران یا گیاهان داشته باشند. مرگ نسبتاً سریع (48-24 ساعت پس از آلودگی) و دامنه ی وسیع میزبانی این نماتدها از علل استفاده از این موجودات زنده به عنوان عوامل مبارزه ی بیولوژیک و همچنین تولید تجاری آن ها در سطح کوچک، به شمار می آید. جهت بررسی کارآیی نماتدهای بیماری زا بر روی آفات انباری از نقاط مختلف استان کهگیلویه و بویر احمد، تعداد 62 نمونه خاک جمع آوری گردید و وجود یا عدم وجود نماتد بیمارگر در آن ها بررسی شد و دو گونه نماتد بیمارگر، s. feltiae وs. carpocapsae شناسایی شدند. سپس اثر این دو نماتد بر روی دو گونه آفت انباری، سرخرطومی برنج sitophilus oryzae و سوسک آرد tribolium confusum آزمایش گردید. این آزمایشات در یک طرح بلوک کامل تصادفی در 5 غلظت (2000، 1000، 500، 250 و صفر نماتد در هر میلی لیتر)، 4 تکرار و 4 درجه حرارت (25، 5/27، 30 و 5/32 درجه سانتی گراد) در 3 زمان (24، 48 و 72 ساعت) انجام گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که نماتد s. carpocapsae با 100 درصد مرگ و میر در سرخرطومی برنج در غلظت 2000 نماتد و دمای 30 درجه سانتی گراد پس از 72 ساعت بهترین کارآیی را دارد. همچنین s. carpocapsae در غلظت 2000 و دمای 5/32 درجه سانتی گراد پس از 72 ساعت باعث 5/82 درصد مرگ و میر در سوسک آرد شد. بالاترین درصد مرگ و میر برای s. feltiae در دمای 30 درجه سانتی گراد و غلظت 2000، پس از 72 ساعت (5/77 درصد) علیه سرخرطومی برنج مشاهده شد. بیشترین درصد مرگ و میر سوسک آرد توسط s. feltiae در دمای 5/27 درجه سانتی گراد و غلظت 2000، پس از 72 ساعت (5/67 درصد) بود.