منوچهر ایزدی نیا پروین دخت اوحدی
چکیده پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) ، امام سجاد (ع) به ناگزیر رویه تقیه را به عنوان بهترین رویه سیاسی در پیش گرفت از آن پس امامان بعدی شیعه با بهره گیری از این امر برای حفظ هویت تشیع آن را بکار گرفتند . اعمال سیاستهای ضد شیعی از سوی حاکمان عباسی و مأموران و عم?ال آنان (مانند ترکان ، اهل حدیث) فعالیتهای سیاسی تشیع را در تنگنا قرار داد . از اینرو شیوه تقیه از سوی ائمه (ع) نه تنها همچنان حفظ شد ، بلکه روشهای جدیدی نیزاتخاذ گردید تا در پرتو این امر ، زمینه فعالیت سیاسی و اجتماعی برای شیعیان فراهم شود . ازاینرو مفهوم نهاد وکالت به عنوان مهمترین ابزار جدید کاربردی در ارائه آموزه های اصیل اسلامی و فرهنگ شیعی پدید آمد . امامان شیعه با بهره گیری از این روش جدید نه تنها قادر به حفظ موقعیت تشیع در شرایط دشوار شدند بلکه زمینه فعالیت سیاسی را برای شیع یان فراهم کردند . این امر برای شیعیان فرصتی تازه فراهم نمود تا ضمن پاسخگویی به شُبهات و رفع تنگناهای قبلی ، امکان فعالیت سیاسی را برای خویش فراهم کنند . بدین منظور برخی دردستگاه خلافت عباسی نفوذ پیدا کرده و به نفع شیعیان انجام وظیفه می کردند . برخی نیز با پرورش یافتن در محافل علمی ائمه شیعه ، آموزه های شیعی را به شیعیان ارائه کرده و آن را ترویج می دادند . در چنین شرایطی امکان ارتباط شیعه و ائمه (ع) از طریق نهاد وکالت انجام می گرفت . با این همه فعالیتهای نهاد وکالت نیز در پرتو سیاست تقیه انجام گرفت . این امر اقلیت شیعه و اندیشه های سیاسی آنان را سازماندهی نمود ، به طوریکه شیعیان در شرایط غیبت و سترامامان شیعه نیز به فعالیتهای خویش ادامه دادند و فرهنگ تشیع را در بلاد مختلف اسلامی گسترش دادند . کلید واژه : ائمه شیعه ، خلفای عباسی ، سیره سیاسی ، تقیه ، وکالت
