روحانیت ایران از انقلاب مشروطه تا به امروز ، حضور فعال و پررنگی در تحولات تاریخ معاصر ایران داشته است. پس از شهریور 1320 ش/1941م، و ایجاد فضای باز سیاسی ، عرصه ی فعالیت برای گروه های مختلف جامعه ی ایران مهیا شد . روحانیت نیز همچون دیگر احزاب و گروه ها فعالیت های خود را از سر گرفت . قدرت یافتن روز افزون حزب توده بعد از شهریور 1320ش/1941م، شاه و دربار را مجبور کرد تا در مقابله با آن ها نیروهای مذهبی را تقویت کند که این امر فرصت مناسبی برای نیروهای مذهبی به شمار می آمد. این مسئله برای روحانیون و نیروهای مذهبی اصفهان که از دیرباز نهادی قدرتمند و منتفذ در اصفهان به شمار می آمدند، اهمیت ویژه پیدا می کند و این سوال را مطرح می کند که روحانیون و نیروهای مذهبی از این فضا چه استفاده ای کردند و به عبارت دیگر عملکرد آن ها در امور سیاسی و فرهنگی و اجتماعی چه دستاوردهایی را به همراه آورد. آن چه معلوم است این است که روحانیون اصفهان تا 1325ش/1946م، مجالی برای فعالیت نداشتند چرا که به بازسازی نیروی از دست رفته و سرکوب شده در دوران رضا شاه می پرداختند. نخستین فعالیت های روحانیون و نیروهای مذهبی از سال 1325 ش/1946م، با تشکیل انجمن تبلیغات دینی آغاز می شود . در این پژوهش تلاش بر آن است ضمن تبیین جایگاه روحانیت در جامعه ی ایران و شهر اصفهان، عملکرد سیاسی روحانیون اصفهان از شهریور 1320-1332ش/1941-1953م، بررسی شود. در ادامه بررسی عملکرد فرهنگی و اجتماعی روحانیون اصفهان از شهریور1320-1332ش/1941-1953م، از اهداف این پژوهش به شمار می آید . کلید واژه ها: اصفهان ، حزب توده، روحانیت، هیئت علمیه ی اصفهان، شهریور 1320