به منظور بررسی ارتباط بین صفات مرفولوژیک پستانی و صفات ساختاری بدن با صفات شیرواری و وزن بدن و همچنین مقایسه ی عملکرد تولیدی بین دو ن‍ژاد بز سانن و بومی، مطالعه ی حاضر در ایستگاه تحقیقات پرورش دام دانشگاه شهرکرد در طی یک سال انجام شد. صفات مورد مطالعه در این تحقیق شامل: محیط پستان، عرض پستان، حجم پستان، ارتفاع پستان، ارتفاع پستان از سطح زمین، طول، عرض و شکل سرپستانک ها و صفات ساختاری بدن شامل طول بدن و دور سینه بودند. صفات شیرواری مورد مطالعه نیز شامل، رکوردهای روزآزمون مربوط به شیر تولیدی و درصدهای چربی، پروتئین، لاکتوز، مواد جامد بدون چربی و نقطه انجماد، همچنین صفات کل شیر تولیدی تا 90 روز پس از زایش، کل شیر تولیدی از 90 روز پس از زایش تا پایان دوره ی شیردهی، شیر تولیدی کل و طول دوره شیردهی بودند. به منظور تعیین روابط بین صفات پستانی و ساختاری بدن با صفات شیرواری و وزن بدن ابتدا از آنالیز عامل ها برای کاهش تعداد متغیرهای موجود در مدل (به علت همبستگی بالای بین متغیرها) استفاده گردید و سپس با استفاده از آنالیز رگرسیون چندگانه این روابط تعیین شد؛ عامل اول، صفات مرفولوژیکی سرپستانک ها، عامل دوم، صفات مرتبط با خود پستان و عامل سوم، صفات ساختاری بدن نتیجه انجام تحلیل عاملی بر روی 12 صفت ذکر شده است. نتایج به دست آمده ازآنالیز رگرسیون چندگانه نشان می دهد که عامل سوم در بزهای نژاد سانن 5/52 و در بزهای بومی 7/19 درصد از تغییرات مربوط به وزن بدن را توضیح می دهد. بر روی شیر تولیدی روزانه در بزهای سانن عامل های دوم و سوم تاثیر گذارند،که با همدیگر 2/74 درصد از واریانس موجود در شیر تولیدی روزانه را توجیه کردند. اما در بزهای بومی تنها عامل دوم بود که 5/53 درصد از تغییرات موجود در شیر تولیدی روزانه را کنترل می کرد. عامل دوم همچنین در بزهای سانن 5/62 و 9/56 درصد و در بزهای بومی 5/46 و 4/45 درصد به ترتیب تغییرات موجود درکل شیر تولیدی تا 90 روز بعد از زایش و شیر تولیدی کل را توجیه کرد؛ صفت شیر تولیدی از 90 روز تا پایان دوره ی شیردهی در بزهای سانن تنها تحت تاثیر عامل دوم است اما در بزهای بومی علاوه بر عامل دوم، عامل اول نیز بر روی این صفت تاثیر گذار است. در بزهای نژاد سانن صفات کیفی شیر تحت تاثیر هیچ کدام از 3 عامل نبودند، اما در بزهای بومی درصد پروتئین، درصد لاکتوز و درصد مواد جامد بدون چربی شیر تحت تاثیر عامل دوم بود که این عامل به ترتیب 26، 26 و 9/23 درصد از تغییرات موجود در این صفات را توضیح داد. با توجه به نتایج بدست آمده برای مقایسه عملکرد دو نژاد، میانگین حداقل مربعات و خطای معیار متوسط تولید شیر روزانه (کیلوگرم)، کل شیر تولیدی تا 90 روزپس از زایش (کیلوگرم)، کل شیر تولیدی از 90 روز پس از زایش تا پایان دوره ی شیردهی (کیلوگرم)، شیر تولیدی کل (کیلوگرم) و طول دوره شیردهی (روز) در نژاد سانن به ترتیب 06/0±78/1، 228/07±21/37، 147/13±20/70، 409/62±38/75 و 225/43±11/12 و در بزهای بومی به ترتیب 05/0±95/0، 121/64±18/43، 73/82±21/83، 243/70±40/87 و 223/87±11/77 بود. همچنین متوسط درصدهای چربی، پروتئین، لاکتوز، مواد جامد بدون چربی و نقطه انجماد در نژاد سانن به ترتیب 13/0±41/3، 02/0±12/3، 06/0±45/4، 10/0±71/9 و 10/0±438/0- و در بزهای بومی به ترتیب 12/0±74/4، 20/0±73/3، 05/0±39/5، 09/0±62/11 و 01/0±508/0- بود.