نام پژوهشگر: حسین شهاب ارخازلو

ارزیابی شاخصهای فیزیکی کیفیت خاک در زمینهای جنوب مشهد
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه فردوسی مشهد - دانشکده کشاورزی 1390
  حسین شهاب ارخازلو   حجت امامی

ارزیابی ویژگی های فیزیکی خاک که در اثر مدیریت تغییر می کنند، برای مدیریت مطلوب خاک و کاهش تخریب زمین دارای اهمیت می باشد. در پژوهش حاضر، شاخص های کیفیت فیزیکی خاک های کشاورزی و مرتعی منطقه ده سرخ واقع در چهل کیلومتری جنوب شهرستان مشهد تعیین شد. برای این منظور شصت نمونه خاک سطحی (0 – 30 سانتی متر) از زمین های منطقه با دو کاربری کشاورزی و مرتع جمع آوری شد. سپس 18 ویژگی خاک که بر کیفیت فیزیکی آن موثرند اندازه گیری شد و به عنوان مجموعه ی کل ویژگی های موثر بر کیفیت فیزیکی خاک (tds) در نظر گرفته شد. همچنین تابع توزیع اندازه منافذ خاک های مورد مطالعه به عنوان یک شاخص کیفیت فیزیکی خاک برای نمونه ها تعیین شد و براساس هشت شاخص کیفیت فیزیکی خاک محدوده ی بهینه این تابع تعیین شد. با استفاده از روش تجزیه مولفه های اصلی (pca) شش ویژگی خاک از بین 18 ویژگی، به عنوان مهمترین ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (mds) در نظر گرفته شدند. شاخص های کیفیت خاک با دو مدل iqi و nqi و هر کدام با استفاده از دو مجموعه ی tds و mds تعیین شد. نتایج نشان داد، ضرایب همبستگی iqimds با iqitds و nqimds با nqitds به ترتیب 79/0 و 75/0 بودند که در سطح یک درصد معنی دار بود. این امر بیانگر کارایی mds تعیین شده در نشان دادن tds مورد نظر می باشد. مقایسه شاخص ها بین دو کاربری، نشان داد که در زمین های کشاورزی هر دو شاخص iqi و nqi کمتر از مراتع است و نمونه-هایی که دارای توزیع بهینه ی اندازه منافذ بودند از 78 درصد در مراتع به 13 درصد در زمین های کشاورزی کاهش یافت. علاوه بر این ضرایب همبستگی بین فاکتور فرسایش پذیری با دو شاخص نمره-دهی تجمعی (cr) و شاخص پایداری خاک (si) که بیانگر پایداری فیزیکی خاک هستند، به ترتیب 7/0 و 8/0- در زمین های کشاورزی و 66/0 و 79/0- در زمین های مرتع بود که در سطح یک درصد معنی دار بودند. این همبستگی ها نشان داد که از این دو شاخص می توان برای ارزیابی پایداری خاک استفاده نمود.