اهمیت جهانی بیماری نیوکاسل، از نظر ایجاد خسارات اقتصادی، فوق العاده زیاد است. تا پیش از ظهور ویروس آنفولانزای فوق حاد h5n1، هیچ ویروسی در صنعت طیور و احتمالاً در صنعت دامپروری، به اندازه ی ویروس بیماری نیوکاسل به اقتصاد جهانی خسارت وارد نکرده است. برخی ویروس های بیماری نیوکاسل در جمعیت های حساس ماکیان تلفاتی تا میزان 100% ایجاد می کنند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، که بیماری نیوکاسل در آن ها به صورت اندمیک وجود دارد، این بیماری را می توان یک عامل محدود کننده مهم در توسعه ی صنعت طیور به حساب آورد . در کشور ما نیز بیماری نیوکاسل را می توان جز خسارت بارترین بیماری های طیور قرار داد. رخداد مکرر بیماری، علی رغم واکسیناسیون های مکرر شاهدی براین مدعاست که انجام واکسیناسیون در بسیاری از موارد نمی تواند از تعداد پرندگان حساس موجود در مزرعه به اندازه ای بکاهد که درصورت نقص در اجرای معیار های امنیت زیستی و ورود ویروس به مزرعه، از بروز بیماری جلوگیری نماید. در فرآیند واکسیناسیون، انواع واکسن های به کار رفته و تنوع برنامه های واکسیناسیون، اصلی ترین عوامل دخیل در ایمن سازی به شمار می روند. سیستم دفاعی پرندگان از قسمت های مختلفی تشکیل یافته است.عوامل بیماری زایی که بتوانند از سدهای فیزیکی به عنوان اولین بخش سیستم دفاعی عبور کنند با دومین بخش از این سیستم، یعنی سیستم ایمنی غیراختصاصی مواجه می شوند. در این بخش سیستمی متشکل از سلول های کشنده ی طبیعی (nk cells)، ماکروفاژ ها، فاگوسیت ها و سیستم مکمل طراحی گردیده است که می بایست به سرعت و بدون هر گونه ویژگی، به دفع عوامل خارجی و در صورت لزوم عرضه ی آنها به بخش بعدی سیستم دفاعی یعنی ایمنی اختصاصی اقدام کنند. به موازات ارزیابی برانگیختگی ایمنی اختصاصی می توان برانگیختگی ایمنی غیر اختصاصی را نیز، که عموماً زودتر به وقوع می پیوندد و شاخص کلی تری برای بیان برانگیختگی سیستم ایمنی در برابر ورود پادگن های خارجی، از جمله واکسن هاست، ارزیابی نمود. اگرچه این نوع سنجش، هنوز از عمومیت آزمون های سنجش ایمنی اختصاصی برخوردار نیست، ولی این توانایی بالقوه را دارد که به عنوان آزمون های تکمیل کننده، در کنار سیستم های سنجش متداول، به کار گرفته شود. ارزیابی برانگیختگی پاسخ ایمنی ذاتی یا غیر اختصاصی در مقایسه با ارزیابی برانگیختگی ایمنی اختصاصی از چند خصوصیت برخوردار است که در پاره ای جهات حسن و گاهی نیز نقطه ی ضعف برای آن ها به حساب می آید. در بین آزمون های ارزیابی عملکرد ایمنی ذاتی، سنجش میزان نیتریک اکساید، که به نوعی بیان کننده ی برانگیختگی ماکروفاژها در مواجهه با عامل محرک، از جمله واکسن ها می باشد، بیش از دیگر آزمون ها معروفیت یافته است. سنجش میزان پراکسیداسیون لیپید ها نیز آزمون دیگری است که می توان آن را در گروه آزمون های سنجش تحریک ایمنی ذاتی و یا به بیان دقیق تر، آزمونی مکمل برای آن ها قرار داد. مجموعه ی عوامل گفته شده در خصوص بیماری نیوکاسل، نیتریک اکساید و پراکسیداسیون لیپیدی و خلأ ای که در خصوص اطلاعات مربوط به تغییرات مقادیر نیتریک اکساید و فرآیند پراکسیداسیون لیپیدی به دنبال واکسیناسیون به ویژه تحت برنامه های مختلف برای بیماری های طیور،از جمله بیماری نیوکاسل وجود دارد، باعث شد که در این مطالعه تأثیر تفاوت برنامه های واکسیناسیون علیه بیماری نیوکاسل بر میزان نیتریک اکساید سرم و پراکسیداسیون لیپیدی سنجیده شود. میزان نیتریک اکساید به روش griess و توان پراکسیداسیون لیپیدی با آزمون tbars در نمونه های مختلف اندازه گیری گردید. گروه های واکسینه از نظر میزان نیتریک اکساید و پراکسیداسیون لیپیدی در آخرین نوبت عیارسنجی، هیچگونه تفاوت معنی داری با یکدیگر و حتی با گروه کنترل نشان ندادند. این عدم تفاوت را ممکن است بتوان از یک سو به دریافت واکسن های فاقد حدت و با حدت بسیار کم در این مطالعه ربط داد و از سوی دیگر به نقش بسیار قوی فاکتور های تأثیرگذار دیگری مانند رشد سریع، دریافت جیره ی مشابه، شرایط کاملاً کنترل شده ی پرورش در یک مطالعه ی تجربی، که برای تمامی گروه ها یکسان تعیین گردیده بود مربوط دانست. ما از یافته های مطالعه ی حاضر به این نتیجه رسیدیم که تغییرات و تفاوت هایی بیش از آن چه برنامه های متفاوت واکسیناسیون در گروه های مختلف مطالعه ما بر گروه ها وارد نمودند لازم است تا بتواند تفاوت آماری معنی دار و قابل توجیهی را در گروه های مختلف، در میزان نیتریک اکساید و شدت پراکسیداسیون لیپید ایجاد کند. کلمات کلیدی: بیماری نیوکاسل، واکسن زنده، نیتریک اکساید، پراکسیداسیون لیپیدی، جوجه گوشتی