مشرکان برای حفظ منافع خود و پایبندی به عقاید خرافی به مخالفت با دعوت پیامبر به یکتاپرستی پرداختند و برای دستیابی به این هدف به انواع دشمنی ها و کارشکنی ها دست زدند. آنان پیامبر را به روش های مختلف مورد آزار و اذیت قرار دادند و با اقدامات مختلف سایر مردم را نیز از حضرت و قرآن دور ساختند. یکی از نخستین و گسترده ترین روش های مشرکان برای رویارویی با پیامبر معارضات زبانی در سطح وسیع بود که توسط سران مشرکان نسبت به شخص پیامبر و قرآن به روش های مختلفی سازماندهی و اجرا شد، اما با وجود این، چنین مسأله ای از سوی پژوهشگران مورد بی توجهی قرار گرفته است. در این پژوهش، تلاش شده است با رویکردی تاریخی–جامعه شناختی، معارضات زبانی مشرکان با پیامبر و پاسخ های قرآن به آنها مورد بررسی قرار گیرد؛ طرح شبهه بشر بودن، انواع اقتراحات و اتهامات، استهزاء و جدال به باطل نسبت به شخص پیامبر و اتهامات سحر، اختلاق، افتراء و اساطیرالأولین نسبت به قرآن از مهمترین معارضات زبانی مشرکان علیه پیامبر(ص) در مکه بود. خداوند به تمامی معارضات زبانی مشرکان نسبت به پیامبر(ص) پاسخ-هایی قاطع داده، آنها را با دلایل منطقی و تهدید مشرکان، بی پایه و اساس دانسته و حضرت را از انواع اتهامات مبرّا ساخته است. اتهامات مشرکان نسبت به قرآن نیز با پاسخ های محکم، تحدّی و تهدید مشرکان مردود گردیده است. ریشه یابی معارضات زبانی، تبیین برخی مفاهیم مربوط به این معارضات و بررسی پاسخ های قرآن که حجم قابل توجهی از آیات را به خود اختصاص داده است به تبیین برخی باورهای مشرکان و ارائه تصویر درستی از جامعه جاهلی مدد می رساند. از آن جا که این پژوهش با هدف ترسیم حجم وسیع معارضات زبانی و آیات مربوط به آن سامان یافته است، بررسی جداگانه هر یک از معارضات زبانی، که پژوهش حاضر راهگشای آنهاست از بایسته های پژوهشی مهمی است که نتایج کاربردی به دنبال خواهد داشت.