نام پژوهشگر: صفورا برومند
حمید طلایی ویدا همراز
رادیو به عنوان یک رسانه دارای ویژگی هایی چون، سرعت، وسعت حوزه انتشار، دسترسی آسان، تخیل زایی وگوناگونی محتوا است. این ویژگی ها باعث شده است که رادیو یکی از برترین وسایل ارتباط جمعی محسوب شود. این رسانه مانند سایر رسانه ها دارای 3 کارکرد تفریحی، آموزشی و اطلاع رسانی است. رادیو اکنون در کنار انواع رسانه های دیداری، شنیداری و نرم افزارهای چندرسانه ای قرار دارد (شرایط ict) که دارای جذابیت نمایش رنگ و تصویر هستند و مورد علاقه کودکان نیز می باشند. با افزایش تعداد رسانه ها، بر میزان تولید پیام هم افزوده شده، اما به همان میزان بر تعداد مصرف کنندگان پیام افزوده نشده است. با توجه به این امر که کودکان از مهمترین مصرف کنندگان پیام رسانه ها هستند. این سوال پیش می آید که آیا در شرایطict ، رادیو کارکردی برای جذب مخاطب کودک دارد؟ این تحقیق با هدف بررسی موقعیت و کارکرد رادیو برای جذب مخاطب کودک در شرایطict در ایران و هم چنین بررسی نیاز های رسانه ای کودک و عوامل جذب مخاطب با دو روش اسنادی- کتابخانه ای و میدانی- پیمایشی انجام شده است. در ابتدای تحقیق ویژگی های رادیو و سپس ویژگی های کودک بررسی شد. مرحله بعد مقایسه و تطبیق ویژگی های رادیو با ساختار روانشناختی کودک بود. هم چنین با تهیه پرسشنامه، نظر سنجی و نیازسنجی از کودکان در خصوص رادیو، کارکرد مناسب این رسانه برای جذب مخاطب کودک در شرایط ict بررسی شد. مهمترین نتیجه بدست آمده از این پژوهش به این قرار است: کارکرد آموزشی رادیو می تواند برای کودک مناسب و یکی از عوامل جذب مخاطب کودک در شرایط ict باشد. به شرط آنکه این کارکرد، در تولید برنامه های رادیویی به درستی به کار گرفته شود.
مجتبی بخشائی شهرام یوسفی فر
تحقیق حاضر که به شناسایی و مقوله بندی داده های تاریخ اجتماعی در دوره ناصرالدین شاه می پردازد بر آن است داده های تاریخ اجتماعی ایران را که در سفرنامه های خارجیان به صورت جامع ثبت شده است، به روشی نوین داده نگاری و پس از ساماندهی و پردازش آنها در پنج بخش اجتماعی- فرهنگی، مذهبی ، سیاسی ، اقتصادی و حقوقی دسته بندی کند. سپس به تحلیل و ارزیابی آماری داده های فراهم آمده بپردازد. دوره ناصرالدین شاه نقطه عطف حضور مامورین سیاسی و ایران شناسان در ایران به حساب می آید، کیفیت افراد و تعداد حضور این افراد در این دوره از نظر اینکه تا این دوره وجود نداشته است بی سابقه می باشد. این افراد به عنوان پیشگامان ایران شناسی آثاری را تدوین نموده اند که در شناخت و آگاهی دوره ناصری پژوهشگران را یاری خواهد رساند. سیاحان خارجی مشاهدات خود را از اوضاع شهرها و روستاهای ایران دوره ناصری که بدان مسافرت کرده اند شرح می دهند و اطلاعاتی از بناهای تاریخی، مساجد، کتابخانه ها، بازارها ، بزرگان، آداب و رسوم ملی و مذهبی مردم و موقعیت جغرافیایی، جمعیت، آب و هوا ، زبان اهالی، مناطقی که بازدید نموده است گزارش می کنند. برخی از این سیاحان به دلایل علمی به ایران دوره ناصری مسافرت کرده اند از جمله ملگونوف که برای تهیه نقشه از استان های شمالی ایران دیدن کرده است و همچنین دیولافوا ، بابن و هوسه که در باب آثار باستانی به ایران مسافرت نموده اند. گروهی دیگر از این سیاحان خارجی به دلیل علاقه شخصی به ایران وارد شده اند که می توان به کارلا سرنا و هنری موزر اشاره کرد. آنان درباره آداب و رسوم، باورهای دینی و جایگاه زن در ایران گزارشاتی ارائه می دهند که برای پژوهشگران تاریخ اجتماعی ایران دوره ناصری از اهمیت شایانی برخوردار خواهد بود. برخی از این سفرنامه ها توسط اشخاصی نوشته شده است که به دلیل فعالیت های سیاسی و دیپلماسی به ایران مسافرت کرده اند، مانند یوشیدا ماساهارو، لیدی شیل و گوبینو. می توان افزود این افراد علاوه بر مقوله سیاسی و نظامی، به مقولاتی درباره وزرا، درباریان و حرمسرا اشاراتی می نمایند. اما آنان نیز به ابعاد اجتماعی توجه ویژه ای نموده اند خاصه دوراند که در سفرنامه خود ذکر می کند که به هیچ عنوان به مسائل سیاسی نمی پردازد و در این کتاب مشاهده می کنیم مطالبی که در باب ایلات و عشایر جنوب ایران شرح می دهد بسیار جامع و مفید می باشد. از طرف دیگر فردی مانند بهلر در سفرنامه اش بسیار به مسائل نظامی پرداخته است و در باب امنیت شهرها و روستاهای مناطق شمالی ایران مطالبی بصورت مشروح گزارش می کند، ولی او نیز به ابعاد اجتماعی از جمله جمعیت، اقتصاد و باغداری اشاراتی می نماید. در این سفرنامه های منتخب در باب آداب و باورهای مذهبی خاصه مراسم عزاداری در محرم، روزه داری، قربانی کردن، استخاره و خرافی بودن ایرانیان و همچنین در باب فرق مذهبی از جمله بابیه و شیخیه گزارشاتی ارائه می دهند. در این سفرنامه ها به مقولاتی چون زراعت و محصولات کشاورزی، تولیدات داخلی، تجارت، حمل و نقل نیز توجه شده است. اما در وجوه حقوقی کمتر در این سفرنامه های منتخب پرداخته شده است و پولاک در این زمینه مسائل بیشتری نسبت به دیگران در این باب در اختیار خواننده می گذارد. می توان اشاره کرد که در این سفرنامه ها به رعیت و مسائل مربوط به آنان مانند نظام خانواده و وضعیت معیشت بسیار پرداخته شده است.
مژگان امیری پروین ترکمنی آذر
پژوهش حاضر درباره املاک سلطنتی در ایران دور? ایلخانان است؛ که تصویری از اوضاع اقتصادی و اجتماعی آن زمان را نشان خواهد داد. املاک سلطنتی با ورود مغولان به ایران و شکل گیری حکومت ایلخانی دستخوش تغییرات و تحولات بسیاری شد. بر این اساس بررسی تحولات در املاک سلطنتی پس از حمله مغول تا فروپاشی دولت ایلخانی، تأثیر این تحولات بر اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران، موضوع پژوهش است و از روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی استفاده شده است. اراضی سلطنتی در ادوار تاریخی با نام هایی از جمله: خالصه، خاصه، صوافی، ضیاع و اینجو شناخته شده اند. پس از ورود عرب ها به ایران، به تدریج نواحی متعددی از ایران به تصرف مسلمانان درآمد. آنان این املاک را از راه هایی چون غصب املاک سلطنتی ساسانیان و همچنین املاک مالکان ایرانی به دست آوردند که بی صاحب مانده بود. حکومتگران ایرانی بخشی از زمینهای سلطنتی را یا به اقطاع سرداران سپاه در می آوردند یا صرف امورعام المنفعه می نمودند. قبایل مغول در ابتدا شکارچیان بیشه نشین و شبانان استپ بودند که کار اصلی آنان شکار و ماهیگیری بود. با روی کار آمدن چنگیز قبایل مغول با هم متحد شدند و در ادامه لشکرکشی هایشان به سمت غرب قدرت خوارزمشاهیان را تضعیف و بخش زیادی از ایران را در زمان حیات چنگیز تصرف کنند. چنگیز پس از فتوحات و کشورگشایی هایش، املاکی را برای هر یک از فرزندانش، قبایل صحرانشین، همسران خود و بزرگان مغول و ملازمان اشراف استپ مشخص کرد. در حمله دوم مغولان که با لشکرکشی هلاکو به ایران آغاز شد، سلسله ایلخانی در ایران پی ریزی شد. ایلخانان املاک سلطنتی متعلق به شاهان و سلاطین ایران را تصرف کردند و این املاک را متعلق به خود و اینجوی خود دانستند. به علت عدم آشنایی مغولان با امر زمینداری متناسب با موقعیت جغرافیایی ایران، بیشتر املاک سلطنتی را با تخریب و ویرانی روبه رو کردند و اوضاع اقتصادی ایران را در وضعیت بحرانی قرار دادند. با روی کار آمدن غازان خان، وی با کاردانی وزیر ایرانی اش، خواجه رشیدالدین فضل الله، اقدامات و اصلاحاتی را برای بهبود اوضاع اقتصادی جامعه اجرا کرد؛ اراضی بایر و مخروبه را ملک سلطنتی و اینجوی خود دانست؛ در آبادانی اراضی بایر کوشید و از املاک سلطنتی برای اقطاع، وقف، بخشش و اهداء بهره برد. این امر موجب گردید تا حاکمان محلی برای حفظ املاک خود از تصرف ایلخانان و همچنین ایلخانان خود برای حفظ املاک تحت سلطه، دست به وقف و ساخت مراکز علمی و آموزشی زدند که رونق اقتصادی و فرهنگ از نتایج بارز آن است.
نرگس منتی پروین ترکمنی آذر
در قرن دوم هجری قمری به دنبال تشکیل حکومت های نیمه مستقل در ایران، تجزیه در قلمرو خلافت آغاز شد. سامانیان که نسب دهقانی داشتند، توانستند بر اساس نشان دادن لیاقت های خود در قرن سوم در ناحیه خراسان و ماوراءالنهر حکومتی مقتدر تشکیل داده، نزدیک به یک قرن امنیت را در این مناطق برقرار سازند. در پژوهش حاضر که به صورت جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای تهیه شده، سعی شده به روش توصیفی– تحلیلی روشن شود که سامانیان برای دست یابی به امنیت سیاسی از چه تدابیر و راهکارهایی استفاده کردند و این امنیت چه تأثیری بر پیشرفت های فرهنگی این دوره داشت. نتیجه تحقیق نشان داد که امرای سامانی توانستند با حفظ استقلال سیاسی خود و تنظیم روابط با همسایگان شان و همچنین تابعیت از دستگاه خلافت عباسی، امنیت را برای مردم قلمروشان به ارمغان آورند و از طریق این امنیت و برقراری رابطه آشتی بین فرهنگ ایرانی با فرهنگ اسلامی به پیشرفت های فرهنگی و اقتصادی دست یابند
صفورا برومند علی محمد ولوی
مسیحیان ایران، از پر جمعیت ترین اقلیت های دینی در متصرفات ساسانیان بودند. اگرچه آنان در سال های پایانی حکومت ساسانیان درگیر اختلافات فرقه ای بودند، حرکت مسلمانان به سوی مرزهای غربی ایران، نقطه عطفی در تغییر وضعیت سیاسی – اجتماعی آنها محسوب می شد. مسیحیان ساکن در مرزهای غربی ایران از نخستین ایرانیانی بودند که با مسمانان روبرو شدند. بخش درخور توجهی از دگرگونی های سیاسی که در دو قرن اول هجری قمری به وقوع پیوست، ازجمله اعزام نخستین اُمرای مسلمان و اِعمال سیاست های دینی آنها، حکمرانی امویان، عباسیان و قیام های مذهبی و اجتماعی، وضعیت سیاسی– اجتماعی مسیحیان ساکن در مرزهای غربی و دیگر نقاط ایران را تحت تاثیر قرار داد. تشکیل حکومت های نیمه مستقل ایرانی در قرن سوم هجری قمری و رخدادهایی که به زوال آل بویه در نیمه قرن پنجم هجری قمری منجر شد، نیز از عوامل موثر در تعیین وضعیت سیاسی – اجتماعی مسیحیان ایران، بود. بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر دگرگونی های سیاسی بر وضعیت سیاسی – اجتماعی مسیحیان در دوران مورد بحث است. روش مورد استفاده برای این بررسی، تحلیل داده ها بر اساس شیوه پژوهش تاریخی مبتنی بر داده های جمع آوری شده از منابع مکتوب با رویکردی توصیفی – تحلیلی است. بررسی داده های تاریخی مبین این امر است که سقوط ساسانیان و فتوحات مسلمانان، به تثبیت وضعیت سیاسی – اجتماعی مسیحیان به ویژه نسطوریان در ایران منجر شد. اگرچه اعزام اُمرای مسلمان به ایران و دوره اموی در برخی موارد محدودیت هایی را برای مسیحیان ایجاد کرد، سیاست دینی عباسیان و حکومت های نیمه مستقل ایرانی موجب ارتقا و بهبود وضعیت سیاسی – اجتماعی مسیحیان شد. در دوران مورد بحث، نهادهای سیاسی حاکم بر ایران به مهارت های علمی و ادبی مسیحیان، نیاز داشتند. مسیحیان نیز با بررسی شرایط سیاسی موجود و توانایی های خود، در نقش گروهی از دانشمندان، ادیبان و کارگزاران متبحر از نقش و پایگاه مناسب در جامعه ای برخوردار شدند که بر بُن مایه های دینی استوار بود.