نام پژوهشگر: فاطمه اصغرنژاد
فاطمه اصغرنژاد بهنام امیری بشلی
افلاتوکسین ها گروه بزرگی از سموم قارچی هستند که توسط گونه های خاصی از جنس aspergillus تولید می گردند. این گروه از سموم قارچی به عنوان مهمترین توکسین های قارچی محسوب می شوند که وجود آن ها در محصولات غذایی به ویژه بذور گندم و ذرت یک خطر همیشگی برای ایجاد بیماری های مزمن و خطرناک در انسان و حیوان در نظر گرفته شده است. در این پژوهش، در محیط کشت ساده و کم هزینه سیب زمینی دکستروز براث، میزان تغییرات تولید افلاتوکسین های g1، b2، b1 و g2 در گونه های aspergillus flavus و aspergillus foetidus با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع با کارائی بالا بررسی شده است. برای این منظور قارچ های یاد شده در 50 میلی لیتر محیط pdb کشت داده شده و در شرایط مشابه محیط رشد طبیعی (دمای 26 درجه سانتیگراد، رطوبت 80% و در تاریکی به مدت 32 روز) نگهداری شدند. پس از دستیابی به دامنه زمانی بیشینه تولید افلاتوکسین، میزان تولید افلاتوکسین های g1، b2، b1 و g2 در 13 گونه قارچ آسپرژیلوس شامل: a. ustus ،a. terreus،a. candidus ،a. carneus ،a. ostianus،a. auricomus،a. niveus ،a. niger ،a. fumigatus، a. parasiticus ،a. caespitosus،a. awamori و a. sclerotiorum ارزیابی شده است. در ادامه این پژوهش میزان آلودگی افلاتوکسین در بذور گندم و ذرت جمع آوری شده از بازار شهر ساری که دارای بیشترین تعداد گونه های آسپرژیلوس بودند، با استفاده از روش کرماتوگرافی لایه نازک ( tlc ) مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس یافته های این تحقیق در دو گونه قارچی a. flavus و a. foetidus روند تولید چهار نوع افلاتوکسین طی دوره زمانی 32 روزه به صورت سینوسی بود. در گونه a. foetidus افلاتوکسین های b2، b1 و g1 به ترتیب به میزان 71/8 ،30/2 و 10/3 میلی گرم در 50 میلی لیتر محیط pdb در روز 24 پس از کشت و افلاتوکسین g2 به میزان 02/0 میلی گرم در 50 میلی لیتر محیط pdb در روز 20 پس از کشت به بیشترین مقدار خود رسیدند. در گونه a. flavus افلاتوکسین های b2، b1و g2 به ترتیب به میزان 92/487، 18/46 و 57/8 میلی گرم در 50 میلی لیتر محیط pdb در روز 20 پس از کشت و افلاتوکسین g1 به میزان 49/126 میلی گرم در 50 میلی لیتر محیط pdb در روز 24 پس از کشت به بیشترین مقدار خود رسیدند. بیشترین توکسین تولید شده از نوع b1 در قارچ a. flavus و کمترین آن از نوع g2 در قارچ a. foetidus بوده است. بنابراین بر اساس نتایج به دست آمده محدوده زمانی 24- 20روز به عنوان محدوده زمانی مناسب جهت بررسی توانائی تولید افلاتوکسین در 13 گونه دیگر آسپرژیلوس انتخاب گردید. در بین این قارچ ها، گونه a. parasiticus بیشترین میزان افلاتوکسین را تولید نمود. افلاتوکسین g1 در گونه های a. terreus،a. fumigatus،a. carneus ،a. niveus، a. parasiticus،a. caespitosus،a. ostianus و a. niger تولید نشد. افلاتوکسین g2 در گونه های a. niveus،a. ostianus،a. niger و a. sclerotiorum تولید نشد. افلاتوکسین b2 در دو گونه a. carneus و a. sclerotiorum تولید نشده و افلاتوکسین b1 در گونه a. ostianus تولید نشد. به طور کلی در گونه های بررسی شده میزان تولید افلاتوکسین b1 بیشترین بوده است. بر اساس نتایج حاصل از شناسائی و جداسازی گونه های قارچ آسپرژیلوس از بذور گندم و ذرت، پنچ گونه به اسامی a. flavus، a. parasiticus،a. awamori،a. niger و a. fumigatus شناسائی شدند. با توجه به نتایج به دست آمده از روش tlc، حضور افلاتوکسین در عصاره استخراج شده از بذور گندم و ذرتی که بیشترین میزان آلودگی به گونه های قارچی آسپرژیلوس را دارا بودند، تائید نگردید. در واقع با استفاده از روش tlc حضور هیچ یک از چهار نوع افلاتوکسین در گونه های قارچ آسپرژیلوس جداسازی شده از بذور گندم و ذرت به اثبات نرسید.