یکی از سنن الهی این است که خداوند متعال، در حیات دنیوی، همواره بندگان خویش را مورد ابتلاء و آزمایش قرار می دهد و این سنت، در مورد تمامی افراد عمومیت دارد. بخش وسیعی از آیات قرآن، مستقیم یا غیر مستقیم به بحث ابتلاء اختصاص دارد. در اغلب کتب حدیثی و اخلاقی نیز به این مسئله و آثار و پیامدها و راههای مقابله با آن پرداخته شده است. بنابراین با توجه به آثارفراوان تربیتی و اخلاقی که ابتلائات در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد سزاوار است با شناخت اهداف و فلسفه ابتلائات، به درک بهتر این حقیقت بپردازیم تا بتوانیم ناملایمات زندگی را تحمل نموده و از آن، برای رسیدن به مراتب عالی کمال و انسانیت بهره ببریم. این رساله در شش فصل تنظیم شده است که عبارتند از: فصل اول: کلیات تحقیق. فصل دوم: توضیح کلید واژه های: بلا، امتحان، فتنه، تمحیص. همچنین در این فصل به عمومیت ابتلاء، به ویژه ابتلای انسان مومن و نیز به شناسایی واقعیت دنیا پرداخته شده است. در فصل سوم به مهمترین اسباب ابتلاء اشاره شده است. مانند: مال، اهل و اولاد، بیماری، پست و مقام، فتنه ها و حوادث اجتماعی و غیر آن که می توان آنها را به دو دسته کلی نعمت ها و نقمت ها تقسیم کرد.البته در نگاه عامه مردم، ابتلاء و امتحان در چهره سختی ها بیشتر محسوس و مشهود است. همچنین ابعاد تربیتی ابتلاء به سختی ها که مورد عنایت قرآن است بیشتر از ابتلاء به خوشی هاست. ازاین رو در این رساله به جنبه نقمت بودن ابتلاء، بیشتر پرداخته شده است. فصل چهارم به نحوه روبرو شدن مومن با ابتلائات پرداخته است که از جمله آنها می توان صبر، شکر، رضا و دعا را نام برد. در فصل پنجم آثار و برکات ابتلاء مومن مورد بررسی قرار گرفته است.که تربیت و شکوفایی استعدادها، تذکّر و تنبّه، تطهیر و تمحیص، علوّدرجه، خلوص ایمان، کفاره ذنوب، کیفر و مجازات دنیوی گناهان و استحقاق پاداش و رحمت خاصّ الهی، از آن جمله است. فصل ششم نتیجه گیری است: بلا برای مومن لطفی است در سیمای قهر و نعمتی است در لباس نقمت.پس هر که نزد خدا محبوبتر است به او بیشتر بلا می دهند. مراد خداوند از ابتلاء، آشکار ساختن و تربیت زمینه هایی است که درکانون وجود انسان قرار دارد. پس محنت ها، تربیتی است الهی که از طریق آن وجودآدمی، پرورش یافته و به کمال می رسد. بنابراین بنده مومن با مبتلا شدن به سختی ها و شدائد، خود را لایق درک رحمت خداوندی نموده و ظرف مناسبی برای دریافت فیوضات الهی می شود. کلید واژه: ابتلاء، بلا، فتنه، تمحیص، امتحان، مومن، دنیا.