چکیده کلمات کلیدی: : اجتهاد، تحول، فقه، فقها، مقایسه اجتهاد و بررسی تحولات رخ داده در آن از جمله یکی از مسایل مهم در عرصه ی فقه امامیه می باشد. تحول اجتهاد امامیه از زمان غیبت کبری و از قرن چهارم هجری و از زمان فقهایی چون ابن ابی عقیل و ابن جنید آغاز و به وسیله ی کسانی چون شیخ مفید و شیخ طوسی ادامه می یابد و در ادامه ی روند اجتهاد در میان متقدمین کسانی چون ابن ادریس با توسعه ی عقل گرایی و وحید بهبهانی با برچیدن بساط اخباری گری، تحولات اجتهادی را سمت و سویی ویژه می دهند. سپس در میان متأخرین شیخ مرتضی انصاری با ارائه ی نظریاتی نو در اصول و اجتهاد زمینه ی به وجود آمدن تحولی عظیم در فقه و اجتهاد را برای دوره ی معاصرین مهیا می سازد. در دوره ی معاصرین و با مقایسه ی روش اجتهادی آنها با متقدمین و متأخرین به سیر تحولات عظیم اجتهادی پی می بریم که همواره فقهایی چون آیت اله بروجردی و حضرت امام خمینی و شهید صدر و علامه شمس الدین و مغنیه را می توان از شخصیت های شاخص تحول در این دوران نام برد. این فقها، با ارائه ی نظریات فقهی و اجتهادی جدید و نو، اجتهاد را در مسیر تازه ای هدایت کردند که شاهد تحولات عظیمی در عرصه ی هماهنگ نمودن پیشرفت های جامعه با فقه و اجتهاد می باشیم. البته در این تحول، نقش زمان و مکان و سیاست و قدرت سیاسی و تحولات علمی را نمی توان نادیده گرفت.