کمبود آب و ناکارآمدی روش های استفاده آن از عوامل اصلی محدود کننده توسعه بخش کشاورزی بویژه در نواحی خشک و نیمه خشک محسوب می شود. این در شرایطی است که بیشتر اراضی کشاورزی ایران در این نواحی واقع شده اند و با تنش خشکی روبرو هستند. شرایط مذکور، لزوم مطالعه عکس العمل گیاهان را در برابر شرایط کم آبی مضاعف می گرداند. در این تحقیق عکس العمل گیاه دارویی گل مکزیکی در شرایط تنش آبی بررسی گردید. به این منظور، گیاه گل مکزیکی (agastache foeniculum [pursh] kuntze) تحت تیمارهای رطوبتی آبیاری کامل (100% ظرفیت زراعی)، تنش آبی ملایم (85% ظرفیت زراعی)، تنش آبی متوسط (70% ظرفیت زراعی)، تنش شدید (55% ظرفیت زراعی) و ترکیب این تیمارها در دوره رشد رویشی و زایشی (85-100، 70-100 و 100-85 درصد ظرفیت زراعی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه و گلخانه بررسی گردید. خصوصیات مورفولوژیکی (ارتفاع بوته، طول و تعداد شاخه های جانبی، قطر ساقه، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه)، فیزیولوژیکی (پتانسیل آب برگ، میزان نسبی آب برگ، تبادلات گازی، فلوئورسانی کلرفیل و دمای برگ) و بیوشیمیایی (پرولین، قندهای محلول کل، عناصر غذایی، درصد و اجزای اسانس) گیاه مذکور در طول دوره آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از این است که تنش خشکی موجب کاهش صفات مورفولوژیکی در شرایط مزرعه و گلخانه می شود. بیشترین عملکرد پیکر رویشی تر و خشک در شرایط مزرعه (سال اول) در تیمار 100-85 و شرایط مزرعه (سال دوم) و شرایط گلخانه در تیمار شاهد مشاهده شد. تنش خشکی موجب کاهش صفات فیزیولوژیکی، از جمله هدایت روزنه ای، نرخ تعرق، فتوسنتز، کارایی فتوسنتز، پتانسیل آب برگ و میزان نسبی آب برگ گردید. صفات دمای برگ، کارایی مصرف آب و کارایی فتوشیمیایی نظام نوری ii تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت. همچنین مقدار کلرفیل و عناصر نیتروژن، کلسیم و منیزیم در شرایط تنش خشکی، کاهش یافت، در حالیکه پرولین و قندهای محلول افزایش یافتند. متیل کاویکول و لیمونن، اجزای اصلی اسانس گل مکزیکی را تشکیل داده و تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفتند. بیشترین عملکرد اسانس در شرایط مزرعه (سال اول) در تیمار 100-85 و شرایط مزرعه (سال دوم) و شرایط گلخانه در تیمار 100 درصد ظرفیت زراعی مشاهده گردید. به طور کلی، در شرایط کمبود آب، تیمار 55 و 100-85 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب برای کشت مزرعه و گلخانه توصیه می گردد.

پروانش ( (catharanthus roseus l. g .donیک گیاه زینتی، دارویی و متعلق به خانواده خرزهره (apocynaceae) بوده و به صورت دیپلوئید (16=x2=n2) می باشد. این خانواده شامل 114 جنس و 4650 گونه است که خیلی از آن ها زینتی اند و ارزش دارویی دارند. در باغبانی جزء گل های یک ساله کشت و کار می شود. پروانش یک گیاه دارویی شناخته شده است که دارای تعداد زیادی ترپنوئید ایندول آلکالوئید با بیش از 130 ترکیب جداسازی و شناسایی شده می باشد. جهت بررسی تأثیر کلشی سین بر ویژگی های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و سیتوژنتیکی دو رقم گل پروانش آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران انجام گرفت. به منظور القا اتو تترا پلوئیدی، مریستم انتهایی گیاهچه ها در دو مرحله از مراحل اولیه رشد(مراحل خروج کامل دو برگ لپه ای و دو برگ حقیقی) با چهار سطح غلظت کلشی سین(0، 1/0، 2/0 و 4/0 درصد) طی هفت روز متوالی به صورت اسپری تیمار شدند. نتایج نشان داد که گیاهچه های هر دو رقم پروانش در مرحله ظهور دو برگ لپه ای نسبت به تیمار کلشی سین بسیار حساس بودند و در اثر اعمال این تیمار گیاه سوزی و مرگ همه گیاهچه ها اتفاق افتاد. تیمار مریستم انتهایی در مرحله ظهور دو برگ حقیقی نتایج مطلوبی به دنبال داشت و طی آن در ویژگی های گیاهان تیمار شده تنوع مشاهده شد. علاوه بر آن بررسی های مورفولوژیکی، فلوسایتومتری و سیتوژنتیکی نشان داد که درصدی از گیاهان تیمار شده از نظر سطح پلوئیدی و تعداد کروموزوم دو برابر شده بودند . در این میان غلظت 2/0 درصد کلشی سین در هر دو رقم به دلیل اینکه نسبت به غلظت 4/0 درصد مرگ و میر کمتری داشت به عنوان بهترین تیمار جهت انگیزش پلوئیدی در گل پروانش شناخته شد. آنالیز فلوسایتومتری، مطالعات سیتوژنتیکی و شمارش کروموزوم سلول های نوک ریشه، افزایش تعداد کروموزوم در هر دو رقم را نشان داد و هر دو رقم از دیپلوئید (16=x2=n2) به تتراپلوئید (32=x4=n2) تبدیل شدند. مقایسه ویژگی های گیاهان دیپلوئید و تتراپلوئید نشان داد که افزایش سطح پلوئیدی در گیاه پروانش سبب کاهش تعداد روزنه، افزایش اندازه روزنه و تعداد کلروپلاست سلول های محافظ روزنه شد. همچنین افزایش سطح پلوئیدی موجب کاهش ارتفاع گیاهان، افزایش تعداد ساقه، قطر ساقه، سطح برگ، تعداد برگ، میزان کلروفیل a، b و کلروفیل کل، رنگ گل در رقم rosea، قطر گل، قطر دمگل و تخمدان گل، وزن تر و خشک شاخساره، وزن تر و خشک ریشه، وزن هزار دانه و همچنین کاهش درصد و سرعت جوانه زنی شد.

چمن در طراحی و ایجاد فضای سبز در باغ ها و پارک ها، بهسازی محیط زیست، تلطیف هوا، افزایش اکسیژن، جلوگیری از فرسایش خاک و بالا خره کاهش آلودگی هوا نقش مهمی دارد. با توجه به مشکلات مربوط به استقرار و نگهداری آن در مناطق خشک، دو آزمایش (آزمایشگاهی و گلخانه ای) به منظور بررسی اثرات خشکی و اسپرمیدین بر جوانه زنی، رشد و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی چمن آفریقاییl. cynodon dactylon انجام پذیرفت. در پژوهش آزمایشگاهی اثر اسپرمیدین(0، 01/0، 05/0 و 1/ 0میلی مولار) بر پارامتر های جوانه زنی بذور چمن آفریقایی تحت تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول( 0، 1-، 3-، 5 – بار ) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد بررسی قرارگرفت. در پژوهش گلخانه ای اثر سه سطح آبیاری شامل 100% ظرفیت زراعی(بدون تنش)، 75% ظرفیت زراعی (تنش خشکی متوسط)،50% ظرفیت زراعی (تنش خشکی شدید) و سه سطح اسپرمیدین(0، 5/0 و 1 میلی مولار) بر پارامتر های رشدی و بیوشیمیایی چمن آفریقایی در قالب طرح آزمایشی کرت های دو بار خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. طی مدت تنش، روند تغییرات کلروفیل، پرولین، پراکسیداسیون لیپیدی، نشت الکترولیت، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و پارامترهای رشدی(وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه)، محتوای نسبی آب برگ(rwc)، شاخص سطح برگ(lai) و راندمان مصرف آب (wue) به فواصل زمانی 15 روز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس پژوهش آزمایشگاهی نشان داد که با افزایش سطح تنش آبی، درصد جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه و شاخص بنیه بذر روند نزولی داشته و متوسط زمان جوانه زنی افزایش یافت و تیمار اسپرمیدین اثرات بازدارنده تنش خشکی بر پارامترهای یاد شده را بطور معنی داری کاهش داد. نتایج پژوهش گلخانه ای نشان داد کاهش رطوبت خاک موجب کاهش وزن تر بخش هوایی، rwc، lai و افزایش راندمان مصرف آب، نشت الکترولیت، میزان پرولین، پراکسیداسیون لیپیدی و فعالیت پراکسیداز گردید. اسپرمیدین lai و مقادیر کلروفیل (b , a و کل) را افزایش و میزان پرولین، پراکسیداسیون لیپیدی و فعالیت پراکسیداز را کاهش داد. به طور کلی نتایج بدست آمده نشان داد که پیش تیمار با اسپرمیدین می تواند باعث کاهش اثرات مضر تنش آبی و افزایش مقاومت چمن آفریقایی به خشکی گردد.

شوری یکی از شایع ترین تنش های غیرزنده جهان به شمار می آید. کاهو یک گونه نیمه حساس به شوری می-باشد. قارچ میکوریزا به عنوان یک کود بیولوژیکی، گزینه ای برای بهبود تحمل و رشد گیاهان در خاک های شور می باشد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به منظور بررسی اثر همزیستی میکوریزایی در شش سطح (شاهد1، شاهد2، گونه گلوموس موسه آ، گلوموس فاسیکولاتوم، گلوموس اینترارادیسز و ترکیب سه گونه قارچ) بر رشد و عملکرد گیاهان کاهو بومی اهواز در شرایط تنش شوری کلرید سدیم در سه سطح (شاهد، 5/2 و 5 دسی زیمنس بر متر) به اجرا در آمد. صفات وزن تر و خشک شاخساره، وزن تر و خشک ریشه، نسبت وزن تر شاخساره به ریشه، تعداد و سطح برگ، طول و عرض برگ، قطر ساقه، نشت الکترولیت، محتوای رطوبت نسبی برگ، کلروفیل، کارتنوئید، پرولین، سدیم و درصد کلنیزاسیون در پایان آزمایش اندازه گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد تمامی صفات مورد ارزیابی به جز محتویات آب نسبی، نشت الکترولیت، نسبت وزن تر شاخساره به ریشه و طول برگ تحت تاثیر تیمار شوری قرار گرفت و کاربرد قارچ میکوریزا بر صفات وزن تر ریشه، وزن خشک شاخساره، محتویات آب نسبی برگ و نسبت وزن تر شاخساره به ریشه تاثیر معنی داری نداشت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد با افزایش تنش شوری، وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، تعداد و عرض برگ، سطح برگ، کلروفیلa، a/b و کل، کارتنوئید و سدیم به طور معنی داری افزایش یافت. کاربرد قارچ میکوریزا تحت شرایط شوری بالا وزن تر شاخساره، وزن خشک ریشه، تعداد و سطح برگ، قطر ساقه، کلروفیلa، b، a/b، و کل، کارتنوئید، سدیم و درصد کلنیزاسیون را افزایش معنی داری داد. به طور کلی تلقیح با قارچ گلوموس موسه آ بر اکثر صفات رشدی گیاهان کاهو در سطوح شوری بالا تفاوت قابل ملاحظه ای داشت. بنابراین توصیه می گردد برای ایجاد مقاومت بیش تر کاهوی بومی در خاک شور از قارچ میکوریزا گونه موسه آ استفاده شود.

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و سولفات پتاسیم بر جوانه زنی، صفات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی دو آزمایش (آزمایشگاهی و گلخانه ای) بر ارقام (آلبا و رزئا) گل پروانش انجام پذیرفت. در پژوهش آزمایشگاهی اثر سولفات پتاسیم (0، 1، 2 و 3 درصد) بر برخی پارامتر های جوانه زنی تحت تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول ( 0، 2-، 4-، 6– بار ) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار مورد بررسی قرارگرفت. در پژوهش گلخانه ای اثر سه سطح آبیاری شامل 100% ظرفیت زراعی(بدون تنش)، 75% ظرفیت زراعی (تنش خشکی متوسط)،50% ظرفیت زراعی (تنش خشکی شدید) و سه سطح سولفات پتاسیم (0، 5/2 و 5 میلی مولار) بر ویژگی های مرفولوژیکی از جمله سطح و تعداد برگ، تعداد و قطر گل، تعداد شاخه جانبی ، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی پروانش در قالب طرح آزمایشی اسپلیت فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس پژوهش آزمایشگاهی نشان داد که با افزایش سطح تنش خشکی همه پارامترهای جوانه زنی روندی نزولی داشتند و تیمار سولفات پتاسیم اثرات بازدارنده تنش خشکی بر پارامترهای طول ریشه چه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه، سرعت و درصد جوانی زنی را بطور معنی داری کاهش داد. نتایج پژوهش گلخانه ای نشان داد تنش خشکی موجب کاهش تمام صفات مورفولوژیکی اندازه گیری شده و هم چنین وزن تر و خشک هوایی، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه،rwc ، راندمان مصرف آب و افزایش نشت الکترولیت و مقاومت روزنه گردید و سولفات پتاسیم افزایش معنی دار، ارتفاع، قطر گل، قطر ساقه و سطح برگ را موجب شد. بر همکنش تنش خشکی و سولفات پتاسیم موجب کاهش وزن خشک هوایی و ریشه، نشت الکترولیت، مقاومت روزنه و افزایش میزان rwc و راندمان مصرف آب گردید. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان تجمع پرولین، پراکسیداسیون لیپیدی، نشت الکترولیت، فعالیت کاتالاز و پرواکسیداز و کمترین میزان rwc و کلروفیل در تیمار 50 درصد آبیاری و بیشترین راندمان و ظرفیت آنتی اکسیدانی در تیمار 75 درصد به دست آمد. بر هم کنش تنش خشکی و سولفات پتاسیم موجب افزایش میزان کلروفیل a و کل، فعالیت آنزیم ها و ظرفیت آنتی اکسیدانی و کاهش پراکسیداسیون لیپیدی گردید. نتایج نشان می دهد رقم آلیا در اکثر صفات مورفولوژیکی مورد بررسی دارای مطلوبیت بیشتری نسبت به رزئا بود در حالیکه رقم رزئا از مقاومت بیشتری نسبت به خشکی برخوردار بود. برای انتخاب ارقام مقاوم به خشکی می توان از شاخص کلروفیل استفاده کرد. به طور کلی نتایج بدست آمده نشان داده که پیش تیمار با سولفات پتاسیم می تواند باعث کاهش اثرات مضر تنش آبی و افزایش مقاومت گل پروانش در برابر خشکی گردد.

اخیرأ بهره گیری از رابطه هم زیستی گیاه با قارچ های آربوسکولار میکوریزا به عنوان یکی از راهکارهایی کاهش تنش خشکی به کار گرفته می شود. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گردید. فاکتورها عبارت بودند از: تنش خشکی شامل سه سطح رطوبتی d1 (100 درصد)، d2 (80 درصد) و d3 (60 درصد) و تیمار دوم قارچ میکوریزا در 6 سطح شامل کاربرد g1(گلوموس موسه آ)، g2 (گلوموس اینترارادیسز)، g3 (گلوموس فاسیکولاتوم)، g4 (ترکیب سه گونه قارچی g1، g2، (g3در خاک استریل و c1 (شاهد1، عدم کاربرد قارچ در خاک غیر استریل) و c2 (شاهد2، عدم کاربرد قارچ در خاک استریل). صفات اندازه گیری شده عبارت بودند از: تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، درصد کلونیزاسیون ریشه، محتوای نسبی آب برگ، نشت الکترولیت، محتوای کلروفیل a، b و کل، کاروتنوئید، تجمع پرولین و کارائی مصرف آب خالص. نتایج نشان داد، اثر تنش خشکی بر تمامی صفات به جز وزن تر و درصد کلونیزاسیون ریشه کاهو در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. بیش ترین و کم ترین رشد در رطوبت 100% و 60% مشاهده شد. کاربرد مایه تلقیح قارچ میکوریزا بر تمامی صفات به جز وزن تر ریشه و محتوای نسبی آب برگ در سطح احتمال 1 و 5 درصد دارای اثر معنی دار بود. کاربرد قارچ موسه آ سبب بیشترین رشد و نمو در اکثر صفات گردید. اثر متقابل تنش خشکی و قارچ میکوریزا بر محتوای کلروفیل a، b، کل و تجمع پرولین و کاروتنوئید در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. بیش ترین و کم ترین میزان کلروفیلa، b، کل در 60? رطوبت به ترتیب در گیاهان تلقیح شده با قارچ میکوریزا (موسه آ) و گیاهان شاهد ( شاهد1) بدست آمد. جهت بالا بردن مقاومت گیاه کاهو نسبت به تنش خشکی کاربرد گونه گلوموس موسه آ و اینترارادیسز قابل توصیه می باشد.

امروزه انرژی خورشیدی به عنوان فراوان ترین و بیشترین انرژی در دسترس به عنوان جایگزینی مناسب برای سوخت های فسیلی مورد توجه قرار گرفته است. خشک کردن یک فرآیند مهم در چرخه تولید جهت افزایش ارزش گیاهان دارویی است. گیاه دارویی ریحان (ocimum basilicum) در مناطق معتدله به صورت تازه و خشک به عنوان ادویه در وعده های غذایی بکار می رود. ریحان در طب سنتی به عنوان گیاهی جهت درمان سردرد، سرفه، اسهال، یبوست، زگیل و نواقص کلیوی کاربرد دارد. در تحقیق حاضر تاثیر استفاده از خشک کن خورشیدی در دو شرایط فعال و غیرفعال و همچنین پیش-تیمارهای شیمیایی (محلول سورفوکتانت) و حرارتی (بلانچینگ) بر مدت زمان خشک شدن، حفظ کیفیت رنگ و میزان اسانس ریحان در آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار، مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه های ریحان در محلول اتیل اولئات و پتاسیم کربنات جهت پیش تیمار شیمیایی قرار گرفتند. همچنین جهت پیش تیمار بلانچینگ نمونه ها به مدت 15 ثانیه در بخار آب oc100 قرار گرفتند، نمونه های بدون پیش-تیمار، بلانچ شده و تحت پیش تیمار شیمیایی به طور جداگانه در دو حالت فعال و غیر فعال در یک دستگاه خشک کن خورشیدی در شرایط استان خوزستان خشک شدند، جهت تیمار شاهد نمونه هایی از ریحان در شرایط سایه و دمای اتاق خشک شدند. در نهایت مدت زمان خشک شدن، تغییرات رنگ نمونه ها و میزان اسانس ریحان اندازه گیری شد. نتایج نشان داد استفاده از پیش تیمار شیمیایی به طور معنی داری در کاهش مدت زمان خشک کردن در هر سه شرایط فعال و غیرفعال خشک کن خورشیدی و همچنین سایه تاثیر داشته است و مدت زمان خشک شدن ریحان را حدود 30% کاهش داده است. پس از آن پیش تیمار بلانچینگ در کاهش مدت زمان خشک شدن در دو حالت مختلف خشک کن خورشیدی نسبت به حالت سایه به صورت معنی داری زمان خشک شدن را کاهش داد. نتایج این تحقیق نشان داد استفاده از دستگاه خشک کن خورشیدی نسبت به روش معمول یعنی خشک کردن در سایه مدت زمان خشک شدن را به میزان 14 برابر کاهش داد، اما بین دو حالت مختلف فعال و غیر فعال خشک کن خورشیدی از نظر مدت زمان خشک شدن تاثیر معنی داری مشاهده نشد. طولانی ترین مدت زمان خشک شدن مربوط به تیمار سایه به مدت 5 روز بود. اما حداکثر زمان مورد نیاز برای خشک شدن ریحان در خشک کن خورشیدی تنها 12 ساعت بود. در رابطه با شاخص تغییرات رنگ مشاهده شد بهترین نمونه ها از نظر حفظ رنگ ریحان نمونه های پیش تیمار شده در محلول سورفوکتانت بوده اند در حالی که نمونه-های بدون پیش تیمار در حالت سایه بیشترین تغییرات رنگ را نشان داده است. نمونه های بلانچ شده از نظر حفظ رنگ بهتر از نمونه های بدون پیش تیمار بوده اند. بین حالت فعال و غیرفعال در پیش تیمارهای بلانچ و شیمیایی اختلاف معنی داری مشاهده نشد اما اختلاف این دو تیمار در حالت غیرفعال بیشتر بوده است. نمونه-های بلانچ شده در شرایط خشک شدن سایه بهتر از خشک کن در حفظ رنگ ریحان عمل کرده اند. در رابطه با میزان اسانس نتایج نشان داد اختلاف بسیار معنی داری بین پیش تیمارها و روش های خشک کردن وجود داشت اما اثر متقابل معنی دار نشد. بیشترین و کمترین میزان اسانس به ترتیب مربوط به نمونه های بدون پیش-تیمار- سایه و نمونه های شیمیایی بوده است. اسانس ریحان در بهترین شرایط 34/1% بود. بین تیمارهای فعال و غیرفعال خشک کن اختلاف معنی داری مشاهده نشد. در نهایت با توجه به نتایج این تحقیق می توان امیدوار بود که استفاده از پیش تیمارهای فیزیکی و شیمیایی و همچنین خشک کن های خورشیدی به عنوان یک روش اقتصادی، بتواند در کاهش مدت زمان و انرژی مصرفی فرآیند خشک کردن، ضمن حفظ خصوصیات کیفی گیاهان دارویی موثر باشد.

ریحان مقدس گیاهی بوته¬ای و چندساله از خانواده نعناعیان می¬باشد. از بخش¬های هوایی این گیاه در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی- بهداشتی و عطرسازی استفاده می¬شود. برگ¬های این گیاه حاوی 1/5-0/5 درصد اسانس است و ترکیبات اصلی اسانس آن اوژنول، متیل اوژنول، متیل کاویکول و 1و8-سینئول می باشد. به منظور ارزیابی تاثیر محلول¬پاشی عنصر روی بر خصوصیات مرفولوژیکی ریحان مقدس، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز بر پایه طرح بلوک¬های کامل تصادفی با شش تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل محلول¬پاشی با نانوکلات روی (0، 0/5، 1 و 1/5 گرم در لیتر) و سولفات روی (1 و 1/5گرم در لیتر) بود. محلول¬پاشی در مرحله 6 یا 8 برگی انجام و در فواصل زمانی 15 روزه تا مرحله گلدهی کامل تکرار گردید. در مرحله انتهای رشد رویشی صفات فیزیولوژیکی گیاه (میزان رنگیزه¬ها و پارامترهای فتوسنتزی) و همچنین در مرحله تمام گل صفات مرفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه مانند میزان عنصر روی برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و اندام¬هوایی و همچنین اجزاء و عملکرد اسانس اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر محلول¬پاشی کودهای روی بر تمامی صفات اندازه¬گیری شده به جزء دی¬اکسید کربن زیر روزنه¬ای و کارایی مصرف آب در سطح احتمال 1 درصد معنی¬دار گردید. بیش ترین و کم ترین مقدار صفات مذکور به ترتیب در تیمارهای محلول¬پاشی با غلظت 1/5 گرم در لیتر نانو کلات روی و شاهد مشاهده شد. بیشترین میزان اوژنول در برداشت اول برای تیمار 1/5 گرم در لیتر سولفات روی و برای برداشت دوم در تیمار 1/5 گرم در لیتر نانو کلات روی گزارش شد. در مجموع با توجه به عدم تفاوت معنی دار بین تیمارهای 1 و 1/5 گرم در لیتر نانو کلات روی و همچنین 5/1 گرم در لیتر سولفات روی، جهت افزایش صفات فیزیولوژیکی، مرفولوژیکی و بیوشیمایی گیاه دارویی ریحان مقدس، محلول¬پاشی با غلظت 1 گرم در لیتر نانو کلات روی و یا 1/5 گرم در لیتر سولفات روی پیشنهاد می¬گردد.

ریحان مقدس (ocimum sanctum) یکی از مهم ترین گیاهان دارویی محسوب می شود و متعلق به تیره نعناعیان می باشد. برگ های این گیاه حاوی 5/0- 5/1 درصد اسانس می باشد. ترکیب غالب اسانس این گیاه شامل اوژنول، متیل اوژنول و کارواکرول می باشد. به منظور بررسی اثر محلول پاشی کلات آهن و نانو کلات آهن بر میزان آهن گیاه، میزان کلروفیل و کارتنوئید، شاخص های فتوسنتزی، صفات مورفولوژیکی، تعداد و اندازه کرک های ترشحی و اسانس گیاه ریحان مقدس در برداشت اول و دوم، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در شش تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: شاهد (بدون محلول پاشی)، محلول پاشی با کلات آهن (1 و 5/1 گرم در لیتر) و نانو کلات آهن (5/0، 1 و 5/1 گرم در لیتر) بود. محلول پاشی در مرحله 6 تا 8 برگی انجام و در فواصل زمانی 15 روزه تا مرحله گلدهی کامل تکرار گردید. بعد از برداشت اول و زمانی که گیاه شروع به رشد مجدد کرد محلول پاشی گیاه با رعایت فواصل زمانی 15 روز، تا رسیدن به مرحله گلدهی تمام تکرار گردید. نتایج نشان داد که کاربرد محلول پاشی کود آهن بر صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار گردید. بالاترین و پایین ترین میزان آهن گیاه، میزان کلروفیل و کارتنوئید، شاخص های فتوسنتزی و صفات مورفولوژیکی، اندازه و تعداد کرک ترشحی برگ، و همچنین میزان و عملکرد اسانس در گیاهان تیمار شده با 1 گرم در لیتر نانو کلات آهن و تیمار شاهد مشاهده گردید. تیمار 1 گرم در لیتر نانو کلات آهن اختلاف معنی داری با تیمارهای محلول پاشی 5/1 گرم در لیتر نانو کلات آهن و 1 گرم در لیتر کلات آهن نشان نداد. براساس نتایج موجود، محلول پاشی1 گرم در لیتر نانو کلات آهن جهت بهبود صفات مذکور پیشنهاد می گردد.

کتان روغنی (linum usitatissimum l.) از مهم ترین گیاهان دارویی و روغنی است که دارای ارقام مختلفی می باشد. به منظور ارزیابی ارقام و توده های مختلف کتان روغنی از نظر عملکرد کمی و کیفی در شرایط آب و هوایی اهواز، تعداد 6 رقم (آراچ2، اولای اوزون، گلدا، لیرینا، لیویا و یوآندا) و 6 توده (همدان، کرج، اردبیل1، اردبیل2، اردبیل3 و اردبیل4) انتخاب شدند. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 93-1392 انجام گرفت. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل صفات فنولوژیک (زمان سبزشدن، زمان گلدهی، زمان بذردهی و زمان رسیدگی فیزیولوژیک)، مرفولوژیک (ارتفاع گیاه، طول ساقه اصلی، طول ساقه فرعی، تعداد شاخه ی جانبی، سطح برگ و وزن خشک بوته)، عملکرد دانه و اجزای عملکرد (تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در گیاه و وزن هزاردانه)، و صفات بیوشیمیایی (میزان کلروفیل، درصد روغن، درصد اسیدچرب و درصد پروتئین) بودند. نتایج نشان داد که بین تیمارها از لحاظ کلیه صفات مورد بررسی به جزء صفت تعداد دانه در کپسول تفاوت معنی داری وجود داشت. نتایج مقایسه میانگین نشان داد؛ ارقام اولای اوزون، لیرینا و لیویا با میانگین 3/66، 3/66 و4 روز کمترین تعداد روز تا سبز شدن و بیشترین تعداد روز تا سبز شدن متعلق به توده های همدان، کرج، اردبیل1، رقم آر اچ2 و رقم یوندا به ترتیب با میانگین 6، 6/33، 6/33، 6/33 و 6/33 روز بود. کمترین زمان تا شروع گلدهی مربوط به رقم لیویا (1114/7 درجه روز-رشد) و توده ی همدان و رقم یوآندا نیز به ترتیب با میانگین (1307/7 و 1308/4 درجه روز- رشد) بیشترین زمان تا شروع گلدهی را داشتند. رقم لیویا با 1473/3 درجه روز- رشد کوتاه ترین زمان تا شروع بذردهی و رقم یوآندا و توده همدان با 1594/4 و 1580/4 طولانی ترین زمان تا شروع بذردهی را داشتند. ارقام لیرینا و لیویا کوتاه ترین (2172/6 و 2195/8 درجه روز-رشد) و رقم یوآندا (2628/3 درجه روز-رشد) طولانی ترین زمان تا رسیدگی فیزیولوژیک را داشت. بیشترین و کمترین ارتفاع به ترتیب مربوط به رقم اولای اوزون و توده ی همدان (107/4 و 66 سانتی متر) بود. توده اردبیل1 با میانگین (6/05 عدد) بیشترین تعداد شاخه جانبی و ارقام لیرینا و لیویا به ترتیب (0/59 و 0/95 عدد) کمترین مقدار این صفت را داشتند. توده اردبیل3 بیشترین سطح برگ (3554 سانتی مترمربع) و ارقام اولای اوزون، گلدا و لیویا به ترتیب (372، 286 و 211 سانتی متر مربع) کمترین مقدار این صفت را داشتند. بیش ترین عملکرد دانه مربوط به توده های اردبیل4 (2922/7 کیلو گرم در هکتار) و کم ترین عملکرد دانه (3752/3 و 703 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب متعلق به ارقام گلدا و لیویا بود. توده اردبیل2 بالاترین وزن هزاردانه (6/65 گرم) را داشت و کم ترین وزن هزاردانه (4/49 گرم) نیز متعلق به رقم گلدا بود. توده های اردبیل4 و اردبیل3 به ترتیب با میانگین (101/33 و 98/33 عدد) بیش ترین و ارقام گلدا و لیویا به ترتیب با میانگین (42/81 و 41/24 عدد) کم ترین تعداد کپسول در گیاه را داشتند. توده های همدان، اردبیل3 و اردبیل4 به ترتیب با میانگین (40/86، 39/93 و 40/23 درصد) بیش ترین درصد روغن را به خود اختصاص دادند در حالی که کم ترین درصد روغن متعلق به رقم گلدا (28/06 درصد) بود. همچنین بیش ترین درصد پروتئین متعلق به رقم گلدا با میانگین (30/20 درصد) بود. رقم لیرینا با (59/73 درصد) بیش ترین مقدار اسیدچرب آلفا-لینولنیک (امگا3 ) و رقم آراچ2 کمترین درصد (35/21) را به خود اختصاص داد. از نظر میزان اسیدچرب امگا 6 (لینولئیک اسید)، رقم آراچ2 با (42/35 درصد) بیش ترین و توده کرج با (12/06 درصد) کم ترین مقدار را داشتند. در نهایت کشت توده های اردبیل3 و اردیبل4 به خاطر داشتن عملکرد دانه و درصد روغن بالا و ارقام لیرینا به عنوان منبع غنی امگا3 و گلدا به عنوان مکمل پروتئینی در شرایط آب و هوایی اهواز توصیه می گردد.

شماره دانشجویی: 9127303 نام : معصومه نام خانوادگی: دریکوندی عنوان پایان نامه: بررسی سازگاری برخی توده ها و ارقام گل گاوزبان اروپایی در شرایط اقلیمی اهواز اساتید راهنما: دکتر محمد محمودی سورستانی و دکتر مهرانگیز چهرازی استاد مشاور: دکتر علی اشرف جعفری گرایش: گیاهان دارویی رشته: علوم باغبانی درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد گروه: علوم باغبانی دانشکده: کشاورزی دانشگاه: شهید چمران اهواز تاریخ فارغ التحصیلی: 7/11/1393 کلید واژه: گل گاوزبان اروپایی، صفات فنولوژیکی، صفات مرفولوژیکی، گامالینولنیک اسید و آلفا لینولنیک اسید چکیده: گل گاوزبان اروپایی گیاهی یکساله، از خانواده بوراژیناسه می باشد. از بخش های هوایی و بذر این گیاه در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی استفاده می شود. قسمت عمده مورد استفاده گیاه دارویی گل گاوزبان اروپایی، بذر آن می باشد. میزان روغن بذور گاوزبان، بین 38-28 درصد متغیر می باشد. در بذور گاوزبان روغن مرغوبی وجود دارد که حاوی مقدار زیادی اسیدهای چرب از جمله گامالینولنیک اسید (28-18 درصد) (امگا 6) و آلفالینولنیک اسید (5-4 درصد) (امگا 3) می باشد. گامالینولنیک اسید (امگا 6) به عنوان یکی از اسیدهای چرب غیر اشباع نادر، دارای خواص دارویی فراوانی می باشد که مورد توجه گروه های تحقیقاتی دارویی و غذایی زیادی قرار گرفته است. به منظور ارزیابی عملکرد دانه و روغن برخی توده ها و ارقام گل گاوزبان اروپایی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل شش توده و دو رقم اصلاح شده گل گاوزبان می باشد. در ابتدای رشد صفات فنولوژیکی (سبز شدن، ساقه دهی و گلدهی...) و همچنین صفات مرفولوژیکی در مرحله تمام گل (وزن تر و خشک برگ، ساقه، بوته و ...) و پارامترهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی (محتوای کلروفیل، نرخ تعرق، هدایت روزنه ای و ...) و عملکرد بیولوژیکی در پایان دوره رشد اندازه گیری شد. نتایج نشان داد توده ها و ارقام در تمام صفات در سطح احتمال 1 درصد معنی دار گردید. رقم اصلاح شده f1 زودتر از سایر توده ها و ارقام سبز شد و به علت استفاده بهینه از شرایط محیطی و اقلیمی از عملکرد بذر بیشتری برخوردار شد. این رقم ارتفاع، تعداد انشعابات ساقه، تعداد برگ، تعداد گل، تعداد بذر، وزن تر و خشک برگ، ساقه و بوته بیشتری داشت و بطور کلی از وزن هزار دانه بیشتری برخوردار شد. بیشترین مقدار روغن بذر (4/43 درصد) و همچنین گامالینولنیک اسید (25/15 درصد) نیز در رقم اصلاح شده f1 مشاهده شد. به طور کلی، به نظر می رسد رقم اصلاح شده f1 می تواند شرایط آب و هوایی اهواز را تحمل کند و برای افزایش کشت آن در خوزستان توصیه می شود.