چکیده: به منظور شناسایی نماتدهای انگل گیاهی مزارع گوجه فرنگی استان خراسان شمالی، طی سال های 1388 و 1389، تعداد 50 نمونه خاک و ریشه از مزارع گوجه فرنگی استان جمع آوری گردید. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، شستشوی خاک و ریشه ها و استخراج نماتدها با استفاده از روش تغییر یافته تلفیق الک و سانتریفیوژ جن کینز(jenkins, 1964 ) انجام و تثبیت و انتقال آنها به گلیسیرین طبق روش دگریس (de grisse, 1969 ) انجام گرفت. سپس از نماتدهای جدا شده به تفکیک جنس، اسلایدهای میکروسکوپی تهیه شد. پس از بررسی های میکروسکوپی، اندازه گیری های لازم و رسم تصاویر مورد نیاز، شناسایی گونه ها با استفاده از منابع و کلیدهای موجود انجام گرفت و تعداد 29 گونه نماتد متعلق به 17 جنس شناسایی گردید که عبارتنداز: aphelenchoides lanceolatus ، a. richardsoni ، a. tuzeti ، aphelenchus avenae ، a. isomerus ، basiria flandriensis ، b. graminophila ، boleodorus thylactus ، ditylenchu acutatus ، d. dryadis ، d. medicaginis ، d. tenuidens ، filenchus cylindricaudus ، f. thornei ، f. vulgaris ، geocenamus tenuidens ، helicotylenchus digonicus، h. dihystera ، h. pseudorobustus ، irantylenchus clavidorus ، meloidogyne javanica ، merlinius brevidens ، neopsilenchus magnidens ، pratylenchus coffeae ، p. thornei ، psilenchus iranicus ، seinura tenuicaudata ، tylenchorhynchus solani، zygotylenchus guevarai از بین جنس ها و گونه های شناسایی شده شش گونه aphelenchoides tuzeti ، basiria flandriensis ، ditylenchus acutatus ، d. dryadis ، geocenamus tenuidens و seinura tenuicaudata برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. در ادامه تحقیق، به منظور شناسایی نماتدهای ریشه گرهی مزارع گوجه فرنگی استان تعداد 21 نمونه خاک و ریشه آلوده به نماتد از مناطق مختلف استان جمع آوری گردید. که در این نمونه ها گونه meloidogyne javanica جداسازی، شناسایی و پس از خالص سازی در گلخانه بر روی رقم حساس گوجه فرنگی تکثیر گردید. جهت بررسی تنوع ژنتیکی درون گونه ای آن، استخراج dna هر جمعیت انجام و تکنیک rapd-pcr با 23 آغازگر تصادفی و با استفاده از کیت انجام شد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار ntsys و با توجه به نتایج کلی، نشانگر rapd-pcr توانست 73 درصد تشابه بین 21 جمعیت گونه مورد مطالعه را نشان دهد. کلید واژهها: تنوع ژنتیکی، خراسان شمالی، گوجه فرنگی، نماتدهای انگل گیاهی و rapd-pcr