م. و در جریان پیشرفت کشور ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود، در پی تحولات جامعه جهانی در نیمه دوم قرن 13 ق/ 9 چشمگیر ک شورهای غربی و رقابت روزافزونشان برای در اختیار گرفتن دیگر کشورها، به شدت تحت تأثیر قرار گرف ت. در این راستا، عصر ناصری عرصه و جولانگاه مناسب آنان جهت رسیدن به اهدافشان گردی د. در پی تحولات سیاسی جامعه جهانی، ایران در عصر مزبور دچار تحولاتی نسبی در ابعاد سیا سی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردی د. سفرنامه نویسان خارجی اذعان دارند که در نظام سیاسی حاکم بر عصر ناصری، اراده شاهنشاه و فرمان شاه در پایتخت به عنوان قانون محسوب می شد، در دیگر شهرها خاندان سلطنتی و عمال حکومتی به عنوان قانونگذارانی مستقل عمل می کردند و د موکراسی و حقوق فردی هیچ جایگاهی در این میان نداش ت. همچنین، سیاحان عصر مزبور در تبیین وضعیت اقتصادی شهرها بر این باورند که با وجود راه اندازی کارخان ههای متعدد، میزان واردات ایران چند برابر افزایش یافته و خرید کالاهای غیروطنی در میان مردم رایج و فراگیر گشته بود . بنابر نظر سفرنامه نویسان خارجی در اغلب شهرهای ایران تا قبل از شروع عصر ناصری، پیشرفت فرهنگی و اجتماعی چشمگیری صورت نگرفته بود، ولی با شروع دوره مورد بحث و گسترش دامنه ارتباطات و مراودات با کشورهای غربی، در تهران و سایر شهرهای مهم شاهد تحولاتی نسبی هستی م. امکانات و آثار تمدن شهرنشینی جدید به صورت نسبی پدیدار شد، به ویژه در تهران تعصبات مذهبی تا حدودی تعدیل شد و اندیشه های آزادیخواهانه، محسوس تر و برجسته تر روی نمو د. سیاحان خارجی عصر مزبور بر این باورند که ناصرالدین شاه تلا شهایی در جهت غربی کردن هر چه بیشتر شهرهای مهم و کلیدی ایران در ابعاد مختلف صورت داده است؛ لیکن به دلیل هدفمند نبودن تلا شهای وی و عدم وجود بستری مناسب در جامعه، وجه شرقی بودن شه رها بر جنبه غربی بودن آنها غالب گردیده است . واژگان کلید ی: شهرهای عصر ناصری، سفرنام ه، اجتماعی، فرهنگی، تهران.