چکیده: به منظور کنترل بیولوژیکی قارچ (tassi) goidanch phaseolina macrophmina عامل بیماری ساق سیاه خربزه توسط تریکودرماهای جدا شده از استان خوزستان، از عمق 5 تا 25 سانتی متری خاک مزارع دزفول، شوشتر، بهبهان سربندر، لالی، رامهرمز، مسجدسلیمان، ایذه، سوسنگرد، جراحی طی ماههای آذر ، بهمن ، اسفند ماه سال 1388 نمونه برداری شد.در بررسی تاکسونوی جدایه ها با استفاده از کلیدهای معتبر، 3 گونه تریکودرما شناسایی شد که به ترتیب فراوانی عبارت بودند از trichoderrma longibrachiatum rifai، 8 جدایه،rifai t.harzianum 1جدایه وrifai t.citrinoviride 1جدایه.به منظور اثبات بیماریزایی ماکروفومینا بر روی خربزه از سه جدایه macrophomina phaseolina جدا شده از ریشه و طوقه خربزه (رقم جلالی و چاپالیز) و کدو دریافتی از مرکز تحقیقات کشاورزی اهواز استفاده شد. هر سه جدایه بر روی گیاهچه های 3رقم خربزه، آناناسی، طلایی و شادگانی باعث ایجاد علائم از پا افتادگی شدند. پس از تزریق سختینه های 3جدایه ماکروفومینا به میوه خربزه رقم شخته مشهدی، پوست از گوشت جدا شده و سختینه های این قارچ بر روی گوشت مشاهده شد. سختینه های این سه جدایه ماکروفومینا در خاک ژل باعث توقف و مرگ جوانه های سه رقم خربزه شدند.در بررسی اثر سه جدایه ماکروفومینا بر روی 3 رقم خربزه مشخص شد که ماکروفومینای جلالی بیشترین تعداد گیاهچه را آلوده کردند و خربزه رقم آناناسی بیشترین گیاه آلوده شده را داشته است. با افزایش تعداد سختینه در خاک تعداد گیاهان آلوده شده نیز افزایش می یابد. رشد ماکروفومینای جلالی در محیط کشت pda بیشترین سرعت را داشت. در مطالعه کشت متقابل و متابولیتهای فرار از 10 جدایه تریکودرما و ماکروفومینای جلالی استفاده شد. در کشت متقابل t.harzianum دزفول با 1/81 درصد بیشترین میزان ممانعت از رشد ریسه ماکروفومینا را داشت. ریسه جدایه های t.harzianum دزفول و t.longibrachiatum شوشتر ضمن محدود کردن رشد ریسه مایکروفومینا به طرف آن رشد کرده و سطح ریسه ماکروفومینا را پوشاندند در مطالعات میکروسکوپی پیچش ریسه (میکوپارازیتیسم) t.harzianum دزفول و t.longibrachiatum جدایه شوشتروt.citrinoviride رامهرمز پیچش ریسه را به دور ریسه ماکروفومینا مشاهده شد. تمامی جدایه ها سبب لیز شدن ماکروفومینا شدند. در مطالعات اثر ترکیبات فرار t.harzianum جدایه شوشتر با 60 درصد بیشترین تاثیر در ممانعت از رشد ریسه ماکروفومینا نشان داد. در مطالعات گلخانه ای از سه تریکودرمای شوشتر، ایذه و دزفول که در آزمایشگاه خوب عمل کرده بودند استفاده شد. در این مطالعه t.longibrachiatum جدایه شوشتر با 37درصد بیشترین تاثیر در کنترل بیماری ساق سیاه خربزه داشت.در بررسی اثر دوره آبیاری بر روی کاهش بیماری مشخص شد که دوره آبیاری 5 روزه باعث کاهش 53درصدی بیماری می شود.